احمد بن محمد نیشابوری
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوحسین احمد بن محمد بن عبدالله نیشابوری |
| لقب | ابوحسین |
| تاریخ تولد | حوالی سال ۲۸۱ق. |
| زادگاه | نیشابور |
| محل زندگی | ایران، عربستان، عراق |
| تاریخ وفات | سال ۳۵۱ق. |
| شهر وفات | نیشابور |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوحسین کرخی، ابوطاهر بن دَبّاس،ابوخلیفه فضل بن حُباب و حسن بن سفیان |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | قاضی موصل و رمله عراق، قاضی الحرمین |
احمد بن محمد نیشابوری از علمای مذهب حنفی نیشابور و قاضی حرمین شریفین در سال‌های پس از ۳۲۶ ق. به‌شمار می‌رود. نیشابوری ۱۰ سال منصب قضاوت حرمین را برعهده داشت و لقب قاضی الحرمین به او داده شد. افزون بر وی، خاندانش نیز با این لقب شناخته می‌شدند.
معرفی اجمالی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوحسین احمد بن محمد بن عبدالله نیشابوری از بزرگان مذهب حنفی در دوران خود به شمار می‌رفت.[۱] در منابع به سال تولد او تصریح نشده است. از آن‌جا که وی در ۲۱ محرم سال ۳۵۱ق.[۲] در نیشابور[۳] درگذشته و در این هنگام ۷۰ سال داشته است[۴]، می‌توان تولد او را به سال ۲۸۱ق. دانست. وی فقه را نزد ابوحسین کرخی و ابوطاهر بن دَبّاس[۵] و حدیث را در محضر ابوخلیفه فضل بن حُباب و حسن بن سفیان فراگرفت.[۶]
او به نشر دانش اهمیتی ویژه می‌داد تا آن‌جا که به گفته بزرگانی مانند ابواسحاق شیرازی، فقیهان حنفی نیشابور از شاگردان او و ابوسهل زجاجی به شمار می‌آمدند.[۷] حاکم نیشابوری در گزارش اخباری از احمد بن محمد نیشابوری، به نقل از ابوبکر ابهری، از بزرگان مذهب مالکی، احمد را فقیه‌ترینِ دانشور خراسان دانسته است.[۸]
منصب قضاوت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نیشابوری، چندی در موصل و رَمْله عراق به قضاوت پرداخت[۹] و ۱۰ سال در منصب قاضی الحرمین بود.[۱۰] به اعتقاد قرشی، قاضی الحرمین لقبی است که به او داده شد و افزون بر وی، خاندانش نیز با این لقب شناخته می‌شدند.[۱۱]
او پس از دوری ۴۰ ساله از نیشابور، در سال ۳۳۶ق. به زادگاه خویش بازگشت و به سال ۳۴۵ق. عهده‌دار قضاوت این شهر شد.[۱۲] علت بازگشت وی به نیشابور دانسته نیست.
بقای منصب قضاوت برای فرزندان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
فرزندان وی نیز تا چند نسل منصب قضاوت را بر عهده داشتند؛ از جمله قاضی ابونصر بن قاضی ابوحسین بن قاضی ابوالقاسم که همگی به ابوحسین قاضی الحرمین نسب می‌برند.[۱۳]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۴؛ شذرات الذهب، ج۴، ص۲۶۹.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۵-۲۶.
- ↑ الجواهر المضیه، ج۲، ص۲۴۹؛ اخبار ابی حنیفه، ص۱۷۱.
- ↑ شذرات الذهب، ج۴، ص۲۶۹؛ العبر، ج۲، ص۲۹۶.
- ↑ اخبار ابی حنیفه، ص۱۷۱؛ الجواهر المضیه، ج۲، ص۲۴۹؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۵-۲۶.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۴؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۶.
- ↑ اخبار ابی حنیفه، ص۱۷۱؛ الجواهر المضیه، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۶؛ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ العبر، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ تاریخ الاسلام، ج۲۶، ص۵۰؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۶.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۲۶، ص۵۰.
- ↑ الجواهر المضیه، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶.
- ↑ المنتخب من کتاب السیاق، ج۱، ص۲۱۲.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل احمد بن محمد نیشابوری.
- اخبار ابی‌حنیفه: حسین بن علی الصیمری (درگذشت در ۴۳۶ق.)، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۵ق
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت،دار الکتاب العربی،۱۴۱۰ق
- الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه: عبدالقادر القرشی (درگذشت در ۷۷۵ق.)، میر محمد کتب‌خانه، کراچی
- سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق
- شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (درگذشت در ۱۰۸۹ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت،دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق
- العبر فی خبر من غبر: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش المنجد، کویت، مطبعة حکومه، ۱۹۸۴م
- العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفأسی (درگذشت در ۸۳۲ق.)، به کوشش فؤاد سیر، مصر، الرساله، ۱۴۰۶ق
- المنتخب من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور: ابراهیم بن محمد الصیرفینی (درگذشت در ۶۴۱ق.)، به کوشش خالد حیدر، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۴ق
- الوافی بالوفیات: الصفدی (درگذشت در ۷۶۴ق.)، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.