مقام محمود: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مقام محمود'''، جایگاهی ستوده و منزلتی والاست که در نتیجه تهجد [[پیامبر اسلام(ص)]]، به وی داده شده است. این مقام درجه‌ای اعتباری نیست، بلکه واقعیت و موجودیتی است که [[خدا]] به او داده است. در روایات و بیشتر تفاسیر شیعه، این مقام به [[شفاعت]] تفسیر شده است. | |||
مفسران [[اهل سنت]]، بارزترین مصداق مقام محمود را شفاعت دانسته‌اند؛ برخی از آنها، مقام محمود را به لوای حمد و بهترین مکان در عرش خدا دانسته‌اند. | |||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
=== در لغت === | === در لغت === | ||
محمود؛ به معنای نیکو سیرت. مقابل مذموم و نیز گفته شده: صفت مفعولی از حمد، به معنای ستوده و ستایش شده است<ref>ابن فارس، 1404: ج1، ص316</ref>. از نامهای خداوند متعال می‌باشد. از القاب حضرت رسول(ص) و نام فیلی | محمود؛ به معنای نیکو سیرت. مقابل مذموم و نیز گفته شده: صفت مفعولی از حمد، به معنای ستوده و ستایش شده است<ref>ابن فارس، 1404: ج1، ص316</ref>. از نامهای خداوند متعال می‌باشد. از القاب [[پیامبر(ض)|حضرت رسول(ص)]] و نام فیلی است که [[ابرهه حبشی|ابرهه]] برای ویران کردن [[کعبه]] با خود به [[مکه]] آورده بود<ref>شرتونی، 1403: ج1، ص 228</ref>. | ||
مقام در لغت به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه آمده است. گفتهاند: مقام محمود، درجه اعلای از حسنات است<ref>دهخدا، 1365: ج14، ص1298</ref>. | مقام در لغت به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه آمده است. گفتهاند: مقام محمود، درجه اعلای از حسنات است<ref>دهخدا، 1365: ج14، ص1298</ref>. | ||
=== در اصطلاح === | === در اصطلاح === | ||
«مقام محمود» اصطلاحی است | «مقام محمود» اصطلاحی است [[قرآن|قرآنی]]، برگرفته از آیه 79 ازسوره اِسراء و در بیان مفسران، عده‌ای آن را جایگاه و مقام ویژه‌ای برای حضرت رسول(ص) دانسته‌اند که در آن مقام، اشراف بر همه خلایق دارد و هرچه بخواهد خدا به او می‌دهد<ref>طبرسی، 1380، ج6، ص 283 ؛ ابن عربی، 1383ش، ص348 ؛ عروسی حویزی، 1383، ج3، ص206</ref> اما بسیاری از مفسران مقام محمود را مطلق مقام [[شفاعت]] دانسته‌اند<ref>فیروز آبادی، [بی تا]، ص240</ref>. وبرخی نیز بر این نظرند که مراد از مقام محمود، مقام شفاعت عظمای حضرت رسول(ص) است<ref>طباطبایی، 1377، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370، ج12، ص232؛ جوادی آملی، 1378، ج4، ص 285</ref>. | ||
مجلسی، یکی از معانی آن را، اهلیت یافتن، برای ظهور [[امام مهدی(عج)]] می‌داند: «الْمَقامَ المَحْمُود؛ ای مَقامَ الشَّفاعَه، أی یُؤْهِلنُی لِشَفاعَتِکُمْ، اَوْ ظُهوُرَ امامُ الحقِّ، وَ اِعلاءَ الدّینُ وَ قَمْعُ الکافِریْنَ»<ref>مجلسی، 1403، ج101، ص302</ref>. «الْمَقامَ المَحْمُودُ»؛ یعنی مقام شفاعت یا اهلیت شفاعت یا اهلیت ظهور امام زمان<ref>عج</ref> یا زنده کردن دین یا از بین بردن کفار. | |||
در اصطلاح عرفا، «مقام محمود؛ مجالست است درحال شهود».<ref>سجادی،1370ش، ص737 </ref>؛ [به معنای نشستن در حضور حق تعالی می‌باشد]. | در اصطلاح عرفا، «مقام محمود؛ مجالست است درحال شهود».<ref>سجادی،1370ش، ص737 </ref>؛ [به معنای نشستن در حضور حق تعالی می‌باشد]. | ||
| خط ۱۶: | خط ۲۰: | ||
== در قرآن == | == در قرآن == | ||
«مقام محمود» در قرآن تنها یک بار، آن هم در آیه | «مقام محمود» در [[قرآن]] تنها یک بار، آن هم در آیه وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً<ref>اسراء: 79</ref>؛ آمده است. | ||
و منظور از آن، قرائت قرآن و تهجد بعد از خواب «نافله» فضیلت «لک»؛ مخصوص تو است. «عسی» به معنای «ترجّی»<ref>امید واری</ref> است. در تفاسیر آمده: «عسی» هرگاه در رابطه با خدا به کار رود به مفهوم لزوم و وجوب است<ref>طبرسی،1380، ج6 ، ص283 ؛ فیروزآبادی، بیتا، ص240</ref>. «مقام» در اینجا به مفهوم «بعث» و متضمن معنای اقامت است و مفعول مطلق می‌باشد؛ یعنی خداوند تو را در قیامت در موقعیتی پرشکوه و مقامی بلند و ستوده قرار می‌دهد و خلق از اولین تا آخرین، تو را ستایش می‌کنند و در این مقام است که برتری پیامبر(ص) بر همگان روشن و آشکار می‌شود و در این جایگاه است که هرچه از او<ref>حضرت رسول9 </ref> بخواهند و شایسته آن باشند، آن حضرت به اذن خدا اعطا میکند<ref>طبرسی، 1380ق، ج6 ، ص285</ref>. | جمله «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ» به منزله سبب و مقدمه برای رسیدن به مقام محمود است و منظور از آن، قرائت قرآن و تهجد بعد از خواب «نافله» فضیلت «لک»؛ مخصوص تو است. «عسی» به معنای «ترجّی»<ref>امید واری</ref> است. در تفاسیر آمده: «عسی» هرگاه در رابطه با خدا به کار رود به مفهوم لزوم و وجوب است<ref>طبرسی،1380، ج6 ، ص283 ؛ فیروزآبادی، بیتا، ص240</ref>. «مقام» در اینجا به مفهوم «بعث» و متضمن معنای اقامت است و مفعول مطلق می‌باشد؛ یعنی خداوند تو را در قیامت در موقعیتی پرشکوه و مقامی بلند و ستوده قرار می‌دهد و خلق از اولین تا آخرین، تو را ستایش می‌کنند و در این مقام است که برتری پیامبر(ص) بر همگان روشن و آشکار می‌شود و در این جایگاه است که هرچه از او<ref>حضرت رسول9 </ref> بخواهند و شایسته آن باشند، آن حضرت به اذن خدا اعطا میکند<ref>طبرسی، 1380ق، ج6 ، ص285</ref>. | ||
مقام محمود جایگاهی ستوده و منزلتی والاست که در نتیجه تهجد آن حضرت9 به ایشان عنایت شده است و روشن است که «این مقام درجه و رتبه‌ای اعتباری نیست، بلکه واقعیت و موجودیتی است که موهبهً و اکتساباً خداوند متعال آن را به حضرت رسول(ص) عنایت کرده است»<ref>حسینی طهرانی، 1360، ج8 ، ص130</ref>. و این رحمت گسترده خداوند متعال است که از رحمانیت او سرچشمه گرفته، خداوندی که محمود مطلق است، این حقیقت را می‌توان از آیات قرآن کریم بهدست آورد؛ آنجا که می‌فرماید: «یَوْمَ لَا یُغْنِی مَوْلًى عَن مَّوْلًى شَیْئًا وَلَا هُمْ یُنصَـرُونَ * إِلَّا مَن رَّحِمَ الله »<ref>دخان: 41و42</ref>؛ «روزی که هیچ دوستی نمیتواند دوست خود را بی نیاز کند و مردم مورد نصرت واقع نمیشوند مگر کسی که مورد رحمت خدا قرار گیرد.» رحمت استثنا شده در این آیه، همان اذن و اجازه‌ای است که در آیه:<ref>یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ</ref><ref>طه: 109</ref>؛ «در آن روز، شفاعت [به کسی] سود نبخشد، مگر کسی را که [خدای] رحمان اجازه دهد.» استثنا شده است و حقیقت این اذن همان رحمت گسترده پروردگار است. | مقام محمود جایگاهی ستوده و منزلتی والاست که در نتیجه تهجد آن حضرت9 به ایشان عنایت شده است و روشن است که «این مقام درجه و رتبه‌ای اعتباری نیست، بلکه واقعیت و موجودیتی است که موهبهً و اکتساباً خداوند متعال آن را به حضرت رسول(ص) عنایت کرده است»<ref>حسینی طهرانی، 1360، ج8 ، ص130</ref>. و این رحمت گسترده خداوند متعال است که از رحمانیت او سرچشمه گرفته، خداوندی که محمود مطلق است، این حقیقت را می‌توان از آیات قرآن کریم بهدست آورد؛ آنجا که می‌فرماید: «یَوْمَ لَا یُغْنِی مَوْلًى عَن مَّوْلًى شَیْئًا وَلَا هُمْ یُنصَـرُونَ * إِلَّا مَن رَّحِمَ الله »<ref>دخان: 41و42</ref>؛ «روزی که هیچ دوستی نمیتواند دوست خود را بی نیاز کند و مردم مورد نصرت واقع نمیشوند مگر کسی که مورد رحمت خدا قرار گیرد.» رحمت استثنا شده در این آیه، همان اذن و اجازه‌ای است که در آیه:<ref>یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ</ref><ref>طه: 109</ref>؛ «در آن روز، شفاعت [به کسی] سود نبخشد، مگر کسی را که [خدای] رحمان اجازه دهد.» استثنا شده است و حقیقت این اذن همان رحمت گسترده پروردگار است. | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۱: | ||
برای نمونه، به چند روایت اشاره میکنیم: | برای نمونه، به چند روایت اشاره میکنیم: | ||
* پیامبر | * پیامبر(ص) فرمودند: «قَوْلَهُ:<ref>عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُکَ مَقاماً مَحْمُوداً</ref>، هُوَ المَقامُ الذَّی اَشْفَعُ لِاُمَّتِی فِیهِ»<ref>شیبانی مروزی، [بیتا] ، ج2، ص441</ref>. «مقام محمود که خداوند متعال در آیه 79 سوره بنی اسرائیل گفته است؛ همان مقامی است که در آن برای امتم شفاعت می‌کنم.» | ||
* امام علی(ع) فرمودند: «قالَ رَسُولُ الله9 اِذا قُمْتَ المَقامُ المَحْمُودُ تَشَفَّعْتُ فی اَصْحابِ الْکَبائرَ مِنْ اُمَّتی فَیَشْفَعَنی اللهُ فِیهِم وَ اللهُ لا تَشَفَّعْتُ فِیمَنْ اَذی ذُرِّیتَّی»<ref>صدوق، 1414ق، ص370</ref>. | * امام علی(ع) فرمودند: «قالَ رَسُولُ الله9 اِذا قُمْتَ المَقامُ المَحْمُودُ تَشَفَّعْتُ فی اَصْحابِ الْکَبائرَ مِنْ اُمَّتی فَیَشْفَعَنی اللهُ فِیهِم وَ اللهُ لا تَشَفَّعْتُ فِیمَنْ اَذی ذُرِّیتَّی»<ref>صدوق، 1414ق، ص370</ref>. | ||
* «پیامبر | * «پیامبر(ص) فرمودند: هنگامیکه در مقام محمود [مقام شفاعت] قرار گیرم، برای آن افراد از امتم که مرتکب گناهان بزرگ شده‌اند، شفاعت می‌کنم و خدای متعال شفاعتم را درباره آنان می‌پذیرد. به خداوند سوگند برای کسانی که ذریه و فرزندان مرا آزار کرده باشند، شفاعت نمیکنم.» | ||
* از امام باقر یا امام صادق8 نقل شده که در تفسیر جمله<ref>عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً</ref><ref>اسراء: 79</ref> فرمود: «هِی الشَّفاعَهُ»<ref>عیاشی، 1380ش، ج2، ص14</ref>. | * از امام باقر یا امام صادق8 نقل شده که در تفسیر جمله<ref>عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً</ref><ref>اسراء: 79</ref> فرمود: «هِی الشَّفاعَهُ»<ref>عیاشی، 1380ش، ج2، ص14</ref>. | ||
* از سماعه بن مهران از موسی بن جعفر8 درباره آیه مبارک<ref>عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً</ref><ref>اسراء : 79</ref> روایت شده که فرمود: «مردم در قیامت چهل سال سرپا نگه داشته می‌شوند؛ به خورشید فرمان داده می‌شود تا بر سر مردم بتابد، و عرق آنها را فراگیرد و به زمین فرمان داده می‌شود که از عرق آنها چیزی نپذیرد. پس نزد آدم می‌آیند، او جواب می‌دهد که من خود دارای گناه و خطیئه هستم، نزد نوح بروید. نوح نیز آنان را به پیغمبر بعد از خود ارجاع می‌دهد تا به عیسی می‌رسد. و آن جناب می‌گوید: دست به دامان محمد رسول الله بزنید. همو که خاتم پیامبران است. پس پیامبر | * از سماعه بن مهران از موسی بن جعفر8 درباره آیه مبارک<ref>عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً</ref><ref>اسراء : 79</ref> روایت شده که فرمود: «مردم در قیامت چهل سال سرپا نگه داشته می‌شوند؛ به خورشید فرمان داده می‌شود تا بر سر مردم بتابد، و عرق آنها را فراگیرد و به زمین فرمان داده می‌شود که از عرق آنها چیزی نپذیرد. پس نزد آدم می‌آیند، او جواب می‌دهد که من خود دارای گناه و خطیئه هستم، نزد نوح بروید. نوح نیز آنان را به پیغمبر بعد از خود ارجاع می‌دهد تا به عیسی می‌رسد. و آن جناب می‌گوید: دست به دامان محمد رسول الله بزنید. همو که خاتم پیامبران است. پس پیامبر(ص) می‌فرماید: من برای شفاعت هستم. پس تا در بهشت می‌آید و در را می‌کوبد. گفته می‌شود: کیستی؟ با اینکه خداوند بهتر می‌داند. می‌گوید: محمد. گفته می‌شود در را برایش بگشایید. وقتی در باز می‌شود، به پروردگارش رو می‌آورد و به سجده می‌افتد. سر را بلند نمیکند تا به او گفته شود سخن بگو و درخواست کن تا عطا شوی و شفاعت کن تا پذیرفته شود. پس سر را بلند میکند، حتی درباره کسانی از مسلمانان که به آتش سوخته شده‌اند شفاعت میکند! روز قیامت هیچ کس از مردم، آبرومندتر از محمد نیست. این است گفتار خداوند؛<ref>عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً</ref><ref>مجلسی، 1403، ج8 ، ص48</ref>. | ||
== در تفاسیر شیعه == | == در تفاسیر شیعه == | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۳: | ||
* ابن عربی عارف بزرگ قرن هفتم در بیان حقیقت «مقام محمود» آورده است: «در روز قیامت تمام خصلتهای پسندیده از آن پیامبر(ص) است. و این همان مقام محمودی است که در قرآن وعدهاش به آن حضرت داده شده و این مقام مورد تحسین همگان است و بازگشت تمام ثناها و ستایشها به آن است. و مقامی است که تمام مقامات<ref>آن حضرت(ص</ref> ) به آن باز می‌گردد. »<ref>ابن عربی، 1383ش، ص353</ref>. | * ابن عربی عارف بزرگ قرن هفتم در بیان حقیقت «مقام محمود» آورده است: «در روز قیامت تمام خصلتهای پسندیده از آن پیامبر(ص) است. و این همان مقام محمودی است که در قرآن وعدهاش به آن حضرت داده شده و این مقام مورد تحسین همگان است و بازگشت تمام ثناها و ستایشها به آن است. و مقامی است که تمام مقامات<ref>آن حضرت(ص</ref> ) به آن باز می‌گردد. »<ref>ابن عربی، 1383ش، ص353</ref>. | ||
حاصل آنکه آنچه اکثر مفسران اهل سنت در تفسیر «مقام محمود» گفتهاند در حقیقت بارزترین مصداق این مقام؛ یعنی شفاعت عظمای حضرت رسول(ص) می‌باشد؛ البته برخی نیز اعطای لوای حمد و قرارگرفتن | حاصل آنکه آنچه اکثر مفسران اهل سنت در تفسیر «مقام محمود» گفتهاند در حقیقت بارزترین مصداق این مقام؛ یعنی شفاعت عظمای حضرت رسول(ص) می‌باشد؛ البته برخی نیز اعطای لوای حمد و قرارگرفتن او در بهترین مکان در عرش خدا را مقام محمود دانسته‌اند که این دو نیز از ویژگیهای این مقام می‌باشد. | ||
== نتیجه == | == نتیجه == | ||