|
|
| خط ۲۷: |
خط ۲۷: |
| ==موقعیت جغرافیایی== | | ==موقعیت جغرافیایی== |
| [[پرونده:عکس قدیمی مسجد ثنیة الوداع.jpg|بندانگشتی|عکس قدیمی مسجد ثنیة الوداع]] | | [[پرونده:عکس قدیمی مسجد ثنیة الوداع.jpg|بندانگشتی|عکس قدیمی مسجد ثنیة الوداع]] |
| ثنیّةالوداع به مدخل و تنگه ورودی شهر گفته می‌شود؛ جایی که مسافران بدرقه و استقبال می‌شوند. برخی به نقل از ابی داود [[مدینه]] دارای دو ثنیّه یا تنگه ورودی به شهر بوده است، یکی به سمت [[مکه|مکّه]] و دیگری به سوی [[شام]].<ref>عمدة القاری شرح صحيح البخاری، ج15، ص14.</ref>
| | مسجد ثنیةالوداع بر تپه ثنیة الوداع در سمت چپ کوه‌های [[کوه سلع|سَلْع]] و [[کوه ذباب|ذُباب]] قرار دارد. |
| | |
| آنچه اکنون باقی مانده و جای آن مشخص است، مدخل شام است که در میان جاده احد و طریق ابوبکر قرار دارد. در این مسیر، در قسمت غرب آن، کوه‌های [[کوه سلع|سَلْع]] و [[کوه ذباب|ذُباب]] و در سمت راست آن مسجد ثنیةالوداع قرار دارد.
| |
|
| |
|
| این مسجد، بر تپه‌اى بنا شده كه از سمت جنوب مشرف به [[شهر مدينه]] و از سمت شمال مشرف بر دشت قناة است. هنگام عبور از مدينه به سوى دشت شمالى كه به [[كوه احد]] منتهى مى‌شود، و كوه سلع و ذباب در غرب آن قرار گرفته، مسجد ثنيةالوداع را در سمت راست مسير خود مى‌بينيم كه با طى پلكانى تا قسمت فوقانى تپه، به مسجد مى‌رسيم. | | این مسجد، بر تپه‌اى بنا شده كه از سمت جنوب مشرف به [[شهر مدينه]] و از سمت شمال مشرف بر دشت قناة است. هنگام عبور از مدينه به سوى دشت شمالى كه به [[كوه احد]] منتهى مى‌شود، و كوه سلع و ذباب در غرب آن قرار گرفته، مسجد ثنيةالوداع را در سمت راست مسير خود مى‌بينيم كه با طى پلكانى تا قسمت فوقانى تپه، به مسجد مى‌رسيم. |
|
| |
| ==وجه تسمیه==
| |
| حموی گفته است که در وجه تسمیه این محل اختلاف نظر وجود دارد؛ از جمله:<ref>معجم البلدان، ج2، ص86.</ref>
| |
| *برخی این مکان را محل وداع مسافرین از مدینه به مکه دانسته‌اند.
| |
| *برخی دیگر محل وداع پیامبر با جانشینان خود هنگام خروج از مدینه برشمرده‌اند.
| |
| *عده‌ای وداع را نام مکانی در مدینه دانسته‌اند.
| |
| * برخی گفته اند وجه صحیح نام گذاری این است که این مکان نام قدیم در دوران جاهلیت به جهت استقبال و بدرقه مسافران بوده است.<ref>إمتاع الأسماع، ج۷، ص۲۰۳.</ref>
| |
| * سمهودی گفته است که این ثنیه مشهور به ثنیة الرکاب بوده اما از زمانی که در این مکان پیامبر(ص) نهی از ازدواج موقت نموده‌اند، به ثنیة الوداع تغییر نام یافته است.<ref>وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج۴، ص۴۳.</ref>
| |
| *برخی از مورّخان همچون بیهقی مورخ قرن اهل سنت قرن چهارم و پنجم هجری قمری آورده‌اند که این مکان به دلیل شعرى كه در استقبال پیامبر(ص) سروده شده، به این نام مشهور شده است. در مراسم استقبال از سپاه اسلام در بازگشت از [[جنگ تبوک|تبوک]] زنان و کودکان شهر این شعر را می‌خواندند:
| |
|
| |
| "طَلَعَ الْبَدْرُ عَلَیْنا *** مِنْ ثَنِیّاتِ الْوِداع"
| |
|
| |
| "وَجَبَ الشُّکْرُ عَلَینا *** ما دَعی للهِ‌ِ داع"<ref>دلائل النبوة، ج5، ص266؛ البداية والنهاية، ج7، ص191.</ref>
| |
|
| |
| "اَیُّهَا الْمَبْعُوثُ فِینا *** جِئْتَ بِالاَْمْرِ اْلمُطاع"
| |
|
| |
| "جِئْتَ شَرَّفْتَ الْمَدِینَة *** مَرْحَباً یا خَیْرَ داع"
| |
|
| |
| «ماهِ تمام، از سر کوهک ثنیة الوداع بر ما طلوع کرد.»
| |
|
| |
| «تا آنگاه که دعوتگری به خدا می‌خواند، شکر بر ما واجب شده است.»
| |
|
| |
| «ای کسی که در میان ما برانگیخته شدی، با فرمان مطاع آمده‌ای.»
| |
|
| |
| «آمدی و مدینه را قرین شرف نمودی، خوش آمدی، ای بهترین دعوت کننده.»
| |
|
| |
| ابن قیم گفته است برخی این قضیه را مربوط به زمان ورود پیامبر از مکه به مدینه دانسته‌اند و نه هنگام بازگشت پیامبر(ص) از جنگ تبوک، رد می کند و معتقد است که ثنیّه‌های وداع در جهت شام مدینه هستند و کسی که از مکه به مدینه می‌آید نه این گردنه‌ها را می‌بیند و نه از آن‌ها عبور می‌کند.<ref>زاد المعاد، ج۳، ص۴۲۸.</ref>
| |
| ==گزارشات تاریخی==
| |
| از آن‌جا که ثنیّة الوداع محل استقبال و بدرقه بوده، اخبار چندی از آن در منابع تاریخی مانده است<ref>معجم البلدان، ج2، ص86.</ref>؛ از جمله آن‌که [[رسول خدا(ص)]] در کنار همین کوه، سپاه خود را برای حرکت به سوی تبوک تجهیز کرد.<ref>صحيح بخاری، ج6، ص8؛ الطبقات الکبری، ج2، ص98.</ref>
| |
|
| |
| یکی از یادگارهای نزدیک آن، مقبره [[نفس زکیه]] محمد بن عبدالله است که در سال 145 در مدینه بر ضدّ عباسیان قیام کرد و کشته شد. در حال حاضر، آثار قبر وی از میان رفته است. محل ثنیّة الوداع را میان کوه ذباب و مدفن نفس زکیه دانسته‌اند.<ref>تاریخ المعالم المدینة المنوره، احمد الخیّاری، ص٢١٧.</ref>
| |
|
| |
|
| ==وضعیت فعلی کوه ثنیه== | | ==وضعیت فعلی کوه ثنیه== |
| استاد کعکی نوشته است که کوه ثنیّة الوداع، در سال 1406 ق به طور کامل از میان رفت و محل آن زاویه شارع عثمان طریق عیون قبلی و شارع ابوبکر (شارع سلطانه) است. جنوب آن مشرف بر شارع مناخه و در شمال، بناهای مسکونی است.<ref>معالم المدینة المنوره، ج١، ص٢٨4.</ref>
| | کعکی نوشته است که کوه ثنیّة الوداع، در سال 1406 ق به طور کامل از میان رفت و محل آن زاویه شارع عثمان طریق عیون قبلی و شارع ابوبکر (شارع سلطانه) است. جنوب آن مشرف بر شارع مناخه و در شمال، بناهای مسکونی است.<ref>معالم المدینة المنوره، ج١، ص٢٨4.</ref> |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
