تونس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
'''تونس''' شمالی‌ترین کشور قارهٔ آفریقاست. [[دین رسمی]] آن [[اسلام]] است و ۹۹٪ مردم آن مسلمان و بر دو مذهب مالکی و حنفی هستند. شیعیان تونس اکثرا در دو شهر قفصه و | '''تونس''' شمالی‌ترین کشور قارهٔ آفریقاست. [[دین رسمی]] آن [[اسلام]] است و ۹۹٪ مردم آن [[مسلمان]] و بر دو [[مذهب مالکی]] و [[مذهب حنفی|حنفی]] هستند. [[شیعیان]] تونس اکثرا در دو شهر [[قفصه]] و [[قابس]]، در جنوب کشور ساکن هستند. تونس امروزی بخشی گسترده از منطقه تاریخی [[افریقیه]] می‌باشد. تونسی‌ها از قوم [[بربر]] هستند که به قیام بر ضد حاکمان معروفند. | ||
تونس | ورود [[اسلام]] به تونس و [[مغرب]] با چالش‌های بزرگی چون وجود نیروهای رومی [[کارتاژ]] از سویی، و مقاومت بربرها از دیگر سو مواجه بود که باعث شد فتح آن، از زمان تصمیم خلیفه سوم به حمله، 52 سال به‌طول انجامد. | ||
در طول تاریخ موقعیت ویژه شهر تونس و قیروان باعث شده بود تا علاوه بر تبدیل شدن این دو شهر به مرکز حکومتی، اداری، نظامی و علمی شمال افریقا، به مسیری مناسب برای عبور حاجیان تونس و مراکش و الجزایر و اندلس مبدل گردد. تأسیس [[دارالصناعة]] توسط مسلمانان برای کشتی‌سازی در تونس، موجب ایجاد فرصت [[راه دریایی]] برای مسافران حج شمال افریقا گشته بود. | |||
تونس از سال 1293ق./1881م تحت الحمایه دولت [[فرانسه]] درآمد اما درنهایت با الهام‌گیری از [[جنبش بیداری جهان اسلام]] و مقاومت مردم مسلمان این کشور سال 1378ق./1956م. طعم [[استقلال]] را چشید. جامعه مسلمان تونس در اعتراض به عملکرد ضداسلامی [[حبیب بورقیبه]] و [[زین العابدین بن علی]]، دو رئیس جمهور تونس، در ادامه حرکت مردمی جهان عرب، موسوم به [[بهار عربی]]، دولت بن علی را ساقط نمودند. | |||
قبل از مرسوم شدن راه هوایی برای [[سفر حج]]، اصلی‌ترین مسیر برای حجاج تونس و مغرب، [[راه دریایی]] بود که کشتی‌ها بعد از عبور از [[کانال سوئز]]، خود را به [[دریای احمر]] و بندر [[جده]] می‌رساندند. | |||
طولانی بودن راه حج، وضعیت بد بهداشت و صدور برخی فتاوای فقهی مشکلات جدی برای حجاج تونس ایجاد می‌کرد. حتی عده‌ای از افرادی که برای سفر حج [[مستطیع]] بودند به‌دلیل همین فتاوا تا آخر عمر موفق به انجام حج [[واجب]] خود نشدند. در کنار این مشکلات، حجگزاران تونسی ضمن ارتباط با مسلمانان شرق [[جهان اسلام]]، به تبادل کالا و [[تجارت]] می‌پرداختند. | |||
اشتیاق فراوان تونسی‌ها به [[حرمین]] همواره موجب می‌شد عده‌ای از ایشان برای خدمت‌‌گزاری و دریافت معنویت و علم در حرمین اقامت دائم برگزینند. همین علاقه باعث شده در طول تاریخ تونسی‌ها وقفیات فراوانی به حرمین داشته باشند. | |||
[[سفرنامه]] [[محمد ابن احمد تجانی]] از سفرنامه‌های خوب حج می‌باشد که مورد توجه [[ابن خلدون]] نیز قرار گرفته است. [[الرحلة الحجازیة]] نیز از سفرنامه‌های مهم حجگزاران تونس می‌باشد. | |||
بعد از [[استقلال]] تونس، سالانه 8000 هزار تونسی، بعد از نوبت 5 ساله به سفر حج مشرف می‌شوند. رفتن به سفر حج برای تونسی‌ها افتخاری بزرگ محسوب می‌شود و حجاج مورد تکریم مردم قرار می‌گیرند. | |||
==معرفی اجمالی== | ==معرفی اجمالی== | ||
'''جمهوری تونس''' کوچک‌ترین کشور در [[شمال افریقا]]، از شمال شرقی به دریای [[مدیترانه]]، از جنوب شرقی به [[لیبی]]، و از غرب به [[الجزایر]] محدود است. مساحت کشور تونس 162155 کیلومتر مربع <ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج16، ص408-409</ref><ref>المعهد الوطنی للاحصاء</ref><ref>http://www.tunisie.gov.tn</ref> و پایتخت آن شهر تونس است. [[زبان رسمی|زبان]] و [[خط رسمی]] آن [[عربی]] است و فرانسوی، زبان علمی و دانشگاهی و مطبوعاتی آن به شمار می‌رود. اصطلاح «[[اللغة الدارجه]]» به [[زبان عربی]] با [[لهجه تونسی]] اشاره دارد. کمتر از 1% جمعیت تونس در جنوب جزیره [[جَرَبه]]، [[مُطماطِه]]، [[دوَیرات]] و [[شَنَنی]] هنوز به [[زبان بربری]] سخن می‌گویند. جمعیت این کشور حدود 10 میلیون و 600 هزار نفر است و بیش از 99% آن [[مسلمان]] هستند. [[اسلام]] [[دین رسمی]] تونس است. | '''جمهوری تونس''' کوچک‌ترین کشور در [[شمال افریقا]]، از شمال شرقی به دریای [[مدیترانه]]، از جنوب شرقی به [[لیبی]]، و از غرب به [[الجزایر]] محدود است. مساحت کشور تونس 162155 کیلومتر مربع <ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج16، ص408-409</ref><ref>المعهد الوطنی للاحصاء</ref><ref>http://www.tunisie.gov.tn</ref> و پایتخت آن شهر تونس است. [[زبان رسمی|زبان]] و [[خط رسمی]] آن [[عربی]] است و فرانسوی، زبان علمی و دانشگاهی و مطبوعاتی آن به شمار می‌رود. اصطلاح «[[اللغة الدارجه]]» به [[زبان عربی]] با [[لهجه تونسی]] اشاره دارد. کمتر از 1% جمعیت تونس در جنوب جزیره [[جَرَبه]]، [[مُطماطِه]]، [[دوَیرات]] و [[شَنَنی]] هنوز به [[زبان بربری]] سخن می‌گویند. جمعیت این کشور حدود 10 میلیون و 600 هزار نفر است و بیش از 99% آن [[مسلمان]] هستند. [[اسلام]] [[دین رسمی]] تونس است. | ||
| خط ۶۹: | خط ۷۵: | ||
==تاریخچه تونس== | ==تاریخچه تونس== | ||
کشور امروزی تونس، بخشی گسترده از منطقه تاریخی «[[اِفریقیه]]» <ref>احسن التقاسیم، ص216</ref><ref>الروض المعطار، ص76</ref> بوده که [[طرابلس]] تا [[طنجه]] <ref>الروض المعطار، ص66</ref> را شامل می‌شده است. از تونس تا [[قیروان]] سه روز راه است. <ref>احسن التقاسیم، ص246</ref><ref>آثار البلاد، ص174</ref> ساکنان اصلی این منطقه، [[بربرها]] <ref>نک: الروض المعطار، ص145</ref> بوده‌اند. | کشور امروزی تونس، بخشی گسترده از منطقه تاریخی «[[اِفریقیه]]» <ref>احسن التقاسیم، ص216</ref><ref>الروض المعطار، ص76</ref> بوده که [[طرابلس]] تا [[طنجه]] <ref>الروض المعطار، ص66</ref> را شامل می‌شده است. از تونس تا [[قیروان]] سه روز راه است. <ref>احسن التقاسیم، ص246</ref><ref>آثار البلاد، ص174</ref> ساکنان اصلی این منطقه، [[بربرها]] <ref>نک: الروض المعطار، ص145</ref> بوده‌اند. | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۱: | ||
در منابع تاریخی اسلامی، تونس به «[[مغرب ادنی]]» معروف گشته و بخشی از [[مغرب بزرگ]] به شمار رفته است. این منطقه نقش «[[سرزمین موعود]]» را برای لشکرکشی امپراتوران حوزه دریای مدیترانه داشته <ref>تاریخ تونس، ص9</ref> و به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، به ویژه دشت بودن، معمولاً دارای [[وحدت سیاسی]] نبوده و در معرض هجوم و قشون‌کشی کشورهای مجاور قرار داشته است. پیش از ورود [[اسلام]] به تونس، این منطقه حاکمیت فینیقی و [[رومی]] و [[واندالی]] را تجربه کرده است. فینیقی‌ها پایه‌‌گذار تمدن [[قرطاج]] ([[کارتاژ]]) <ref>تاریخ تونس، ص10، 17-18</ref> در تونس بودند. این [[تمدن]] را هجوم رومی‌ها به سال 241ق. م. برچید. | در منابع تاریخی اسلامی، تونس به «[[مغرب ادنی]]» معروف گشته و بخشی از [[مغرب بزرگ]] به شمار رفته است. این منطقه نقش «[[سرزمین موعود]]» را برای لشکرکشی امپراتوران حوزه دریای مدیترانه داشته <ref>تاریخ تونس، ص9</ref> و به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، به ویژه دشت بودن، معمولاً دارای [[وحدت سیاسی]] نبوده و در معرض هجوم و قشون‌کشی کشورهای مجاور قرار داشته است. پیش از ورود [[اسلام]] به تونس، این منطقه حاکمیت فینیقی و [[رومی]] و [[واندالی]] را تجربه کرده است. فینیقی‌ها پایه‌‌گذار تمدن [[قرطاج]] ([[کارتاژ]]) <ref>تاریخ تونس، ص10، 17-18</ref> در تونس بودند. این [[تمدن]] را هجوم رومی‌ها به سال 241ق. م. برچید. | ||
===ورود اسلام=== | ===ورود اسلام=== | ||
[[عثمان بن عفان]] به سال 27ق. [[عبدالله بن سعد بن ابی‌سرح]]، حاکم خویش در [[مصر]] را همراه شماری از صحابه، مامور فتح افریقیه کرد. در این لشکرکشی، [[پاتریارک گریگوریوس]] ([[جرجیر]]) حاکم رومی افریقیه کشته شد. ابن ابی‌السرح نیز در برابر گرفتن غنیمت‌های بسیار، از گماردن حاکمی مسلمان بر افریقیه منصرف گشت. <ref>الروض المعطار، ص48</ref><ref>طبقات علماء افریقیه، ص15-16</ref> [[معاویة بن خدیج]] به سال 45ق. از سوی [[معاویة بن ابوسفیان]] مامور فتح افریقیه شد. حضور [[عُقْبة بن نافع فهری]] به یورش‌های مسلمانان نظمی خاص بخشید. وی با ساختن شهر [[قَیروان]] در 160 کیلومتری شهر تونس به سال 50ق./670م. مرکز فرماندهی مسلمانان را در افریقیه بنا نهاد. حدود 52 سال (27-79ق./647-699م.) به درازا انجامید تا همه منطقه افریقیه و مغرب در شمار [[قلمرو اسلامی]] درآمد. به سال 79ق./699م. [[حَسّان بن نعمان]] افریقیه را به طور کامل فتح نمود و پس از غلبه بر [[کارتاژ]]، نفوذ رومی‌ها را در سواحل شمال افریقا برای همیشه از میان برد و شورش بربرها را فرونشاند و بسیاری از زمین‌های زراعی را میان کشاورزان تقسیم کرد و نخستین کارخانه کشتی‌سازی ([[دارالصناعه]]) را در آن جا بنیان نهاد. <ref>فتوح البلدان، ص326-331</ref><ref>نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج16، ص221، «تونس. </ref> | |||
[[عثمان بن عفان]] به سال 27ق. [[عبدالله بن سعد بن ابی‌سرح]]، حاکم خویش در [[مصر]] را همراه شماری از صحابه، مامور فتح افریقیه کرد. در این لشکرکشی، [[پاتریارک گریگوریوس]] ([[جرجیر]]) حاکم رومی افریقیه کشته شد. ابن ابی‌السرح نیز در برابر گرفتن غنیمت‌های بسیار، از گماردن حاکمی مسلمان بر افریقیه منصرف گشت. <ref>الروض المعطار، ص48</ref><ref>طبقات علماء افریقیه، ص15-16</ref> [[معاویة بن خدیج]] به سال 45ق. از سوی [[معاویة بن ابوسفیان]] مامور فتح افریقیه شد. حضور [[عُقْبة بن نافع فهری]] به یورش‌های مسلمانان نظمی خاص بخشید. وی با ساختن شهر [[قَیروان]] در 160 کیلومتری شهر تونس به سال 50ق./670م. مرکز فرماندهی مسلمانان را در افریقیه بنا نهاد. حدود 52 سال (27-79ق./647-699م.) به درازا انجامید تا همه منطقه افریقیه و مغرب در شمار [[قلمرو اسلامی]] درآمد. به سال 79ق./699م. [[حَسّان بن نعمان]] افریقیه را به طور کامل فتح نمود و پس از غلبه بر | |||
===حاکمان اسلامی تونس=== | ===حاکمان اسلامی تونس=== | ||
سلسله‌هایی که در [[دوره اسلامی]] بر تونس حکومت کردند، از این قرار بودند: [[امویان]] (تا 127ق.) ، [[عباسیان]] (تا 183ق.) ، [[اغلبیان]] (تا 290ق.) ، [[فاطمیان]] (تا 341ق.) ، [[صَنهاجیان]] (تا 543ق.) ، [[حَفصیان]] (تا 981ق.) و [[عثمانیان]] (تا 1293ق.) . تونس به سال 1293ق./1881م. تحت الحمایه [[فرانسه]] شد و سرانجام با تاثیر از [[جنبش بیداری]] در جهان اسلام و [[مقاومت]] مردم مسلمان این کشور به سال 1378ق./1956م. طعم [[استقلال]] را چشید. عملکرد دین‌ستیزانه [[حبیب بورقیبه]] و [[زین العابدین بن علی]]<ref>دائرة المعارف جهان نوین اسلام، ج2، ص273</ref> دو رئیس جمهور تونس، جوانان تونسی را واداشت تا در 14 ژانویه 2011م./24 دی 1389ش. حکومت بن علی را ساقط کنند و حرکت‌های مردمی اسلامی معروف به «[[بهار عربی]]» را در [[جهان عرب]] آغاز کنند. | سلسله‌هایی که در [[دوره اسلامی]] بر تونس حکومت کردند، از این قرار بودند: [[امویان]] (تا 127ق.) ، [[عباسیان]] (تا 183ق.) ، [[اغلبیان]] (تا 290ق.) ، [[فاطمیان]] (تا 341ق.) ، [[صَنهاجیان]] (تا 543ق.) ، [[حَفصیان]] (تا 981ق.) و [[عثمانیان]] (تا 1293ق.) . تونس به سال 1293ق./1881م. تحت الحمایه [[فرانسه]] شد و سرانجام با تاثیر از [[جنبش بیداری]] در جهان اسلام و [[مقاومت]] مردم مسلمان این کشور به سال 1378ق./1956م. طعم [[استقلال]] را چشید. عملکرد دین‌ستیزانه [[حبیب بورقیبه]] و [[زین العابدین بن علی]]<ref>دائرة المعارف جهان نوین اسلام، ج2، ص273</ref> دو رئیس جمهور تونس، جوانان تونسی را واداشت تا در 14 ژانویه 2011م./24 دی 1389ش. حکومت بن علی را ساقط کنند و حرکت‌های مردمی اسلامی معروف به «[[بهار عربی]]» را در [[جهان عرب]] آغاز کنند. | ||
==تاریخ حج‌‌گزاری تونس== | ==تاریخ حج‌‌گزاری تونس== | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
آگاهی‌های مربوط به راه‌های سفر حاجیان تونسی و مغربی در سفرنامه‌های حج مغربیان آمده است. برای نمونه، [[ابن‌بطوطة]] (م. 779ق.) مسیر سفر حج کاروان‌ها و حاجیان، از جمله مسیر سفر خویش را در سده هشتم ق. شرح داده که از طنجه حرکت کرده و با عبور از الجزایر، به شهر تونس رسیده و سپس مسیر ساحلی شهرهای [[سوسه]] و [[صفاقس]] و [[قابس]] را پیموده و وارد لیبی شده و از آن‌جا به بندر [[اسکندریه]] در مصر رفته است. <ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص103، 169-170</ref> حاجیان تونسی همراه حاجیان مصری و اندلسی، با عبور از [[شبه جزیره سینا]] و [[خلیج عقبه]] و [[مدین]] به سوی [[مدینه]] یا [[مکه]] می‌رفته‌اند. [[یعقوبی]] (م. 292ق.) راه حج مغربی‌ها را با وصف منزلگاهها و مسیرها، از مصر به سوی مکه و مدینه ترسیم کرده است. <ref>البلدان، ص179</ref> | آگاهی‌های مربوط به راه‌های سفر حاجیان تونسی و مغربی در سفرنامه‌های حج مغربیان آمده است. برای نمونه، [[ابن‌بطوطة]] (م. 779ق.) مسیر سفر حج کاروان‌ها و حاجیان، از جمله مسیر سفر خویش را در سده هشتم ق. شرح داده که از طنجه حرکت کرده و با عبور از الجزایر، به شهر تونس رسیده و سپس مسیر ساحلی شهرهای [[سوسه]] و [[صفاقس]] و [[قابس]] را پیموده و وارد لیبی شده و از آن‌جا به بندر [[اسکندریه]] در مصر رفته است. <ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص103، 169-170</ref> حاجیان تونسی همراه حاجیان مصری و اندلسی، با عبور از [[شبه جزیره سینا]] و [[خلیج عقبه]] و [[مدین]] به سوی [[مدینه]] یا [[مکه]] می‌رفته‌اند. [[یعقوبی]] (م. 292ق.) راه حج مغربی‌ها را با وصف منزلگاهها و مسیرها، از مصر به سوی مکه و مدینه ترسیم کرده است. <ref>البلدان، ص179</ref> | ||
برخی از حجگزاران تونسی نیز با گذر از مناطقی، از جمله اسکندریه و رسیدن به [[کانال سوئز]]، از [[دریای سرخ]] رهسپار [[جده]] و سپس [[حرمین]] می‌شدند. آن‌ها بر | برخی از حجگزاران تونسی نیز با گذر از مناطقی، از جمله اسکندریه و رسیدن به [[کانال سوئز]]، از [[دریای سرخ]] رهسپار [[جده]] و سپس [[حرمین]] می‌شدند. آن‌ها بر دریای سرخ [[احرام]] بسته، برای انجام [[مناسک حج تمتع]] آماده می‌شدند. <ref>رحالة الغرب الاسلامی، ص251-261</ref><ref>نک: دمشق فی مرآة رحلات القرون الوسطی، ص176</ref> درباره راه حج دریایی، گزارش یکی از حاجیان مغربی در سده 13ق. که با کشتی بخار و امکانات بهتر به حج رفته، نشان می‌دهد که در عینِ بهتر شدن وضع کشتی‌ها و بیشتر شدن امکانات برای مسافران، همچنان مشکلات بسیار فراروی حاجیان تونسی بوده است. <ref>رحالة الغرب الاسلامی، ص251-261</ref> این سختی‌ها گاه موجب می‌شد که فقیهان مالکی به تحریم سفر دریایی حکم دهند. <ref>رحالة الغرب الاسلامی، ص251-261</ref> | ||
===مشکلات راه حج تونس=== | ===مشکلات راه حج تونس=== | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
پرواز حاجیان تونسی از شهرهای گوناگون تونس به ویژه تونس، [[منستیر]]، صفاقس، [[جربه]]، [[نفطه]]، و قابس انجام می‌شود. هزینه حج تمتع برای هر تونسی به سال 1432ق./2011م. حداکثر 6000 دینار تونسی برابر با 5000 دلار اعلام شده است. هتل‌های محل اسکان حاجیان تونسی در مکه دارای سه یا چهار ستاره و در فاصله 350 تا 800 متری حرم هستند. فاصله زمانی ثبت نام تا اعزام تونسی‌ها به سفر حج، پنج سال است. وزیر امور دینی، ریاست [[بعثه]] حاجیان تونسی را در [[عربستان]] بر عهده دارد و کمیته ملی حج تونس «[[اللجنة الوطنیة للحج]]» متشکل از وزارت امور دینی و وزارت بهداشت این کشور، عهده‌دار امور حج‌‌گزاری تونس است که هماهنگی با مسؤولان حج عربستان در زمینه اسکان، پذیرایی، حمل و نقل، و ارسال دارو را انجام می‌دهد. <ref>مشاهدات میدانی نگارنده در تونس</ref> | پرواز حاجیان تونسی از شهرهای گوناگون تونس به ویژه تونس، [[منستیر]]، صفاقس، [[جربه]]، [[نفطه]]، و قابس انجام می‌شود. هزینه حج تمتع برای هر تونسی به سال 1432ق./2011م. حداکثر 6000 دینار تونسی برابر با 5000 دلار اعلام شده است. هتل‌های محل اسکان حاجیان تونسی در مکه دارای سه یا چهار ستاره و در فاصله 350 تا 800 متری حرم هستند. فاصله زمانی ثبت نام تا اعزام تونسی‌ها به سفر حج، پنج سال است. وزیر امور دینی، ریاست [[بعثه]] حاجیان تونسی را در [[عربستان]] بر عهده دارد و کمیته ملی حج تونس «[[اللجنة الوطنیة للحج]]» متشکل از وزارت امور دینی و وزارت بهداشت این کشور، عهده‌دار امور حج‌‌گزاری تونس است که هماهنگی با مسؤولان حج عربستان در زمینه اسکان، پذیرایی، حمل و نقل، و ارسال دارو را انجام می‌دهد. <ref>مشاهدات میدانی نگارنده در تونس</ref> | ||
حاجی شدن، افتخاری بزرگ و آرزویی مهم برای تونسی‌ها به شمار می‌رود. بهره‌گیری از گروه‌های[[تواشیح‌خوانی]] معروف به «[[سُلامیه]]» هنگام بدرقه و استقبال، بخشی از مراسم مربوط به حاجیان در تونس است. در تونس بر اساس باوری عامیانه، در روز [[عید قربان]] از صابون برای شست‌وشوی لباس استفاده نمی‌کنند؛ زیرا ممکن است پای حاجیان بر سنگ‌های [[جبل الرحمة]] در [[منا]] بلغزد. <ref>مشاهدات میدانی نگارنده در تونس</ref> | حاجی شدن، افتخاری بزرگ و آرزویی مهم برای تونسی‌ها به شمار می‌رود. بهره‌گیری از گروه‌های [[تواشیح‌خوانی]] معروف به «[[سُلامیه]]» هنگام بدرقه و استقبال، بخشی از مراسم مربوط به حاجیان در تونس است. در تونس بر اساس باوری عامیانه، در روز [[عید قربان]] از صابون برای شست‌وشوی لباس استفاده نمی‌کنند؛ زیرا ممکن است پای حاجیان بر سنگ‌های [[جبل الرحمة]] در [[منا]] بلغزد. <ref>مشاهدات میدانی نگارنده در تونس</ref> | ||
==برای مطالعه بیشتر== | ==برای مطالعه بیشتر== | ||