در حال ویرایش اخبار مدینه (کتاب)

{{جعبه اطلاعات کتاب

| برگرداننده = گمنام (زندگی در سده دهم قمری)

| به تصحیح = سید کمال حاج‌سیدجوادی

| موضوع = [[مدینه]] ([[عربستان سعودی]])‬، آثار تاریخی

| تعداد جلد = ۱

| محل انتشارات = [[تهران]]

| تاریخ_نشر = ۱۳۷۶ش.

}}

'''اخبار مدینه'''، ترجمه فارسی کتاب «خلاصة الوفاء بأخبار دار المصطفی»، نوشته نورالدین سمهودی (۸۴۴-۹۹۱ق)، یکی از عالمان [[شافعی]] است و به تاریخ و جغرافیای [[مدینه]] پرداخته است. مترجم،‌ گمنام بوده و کتاب را در سده دهم قمری،‌ نزدیک به زمان تألیف آن ترجمه کرده است. این کتاب، میان عالمان [[اهل سنت]]، مرجع نخست [[مدینه‌]]<nowiki/>شناسی بوده و مورد توجه عالمان [[شیعه]] نیز قرار گرفته است. نویسنده،‌ در این کتاب، برخلاف [[وهابیان]]، به [[زیارت]]،‌ [[توسل]] و [[شفاعت]] جستن، سفارش کرده است.

نورالدین علی (۸۴۴-۹۹۱ق)، فرزند قاضی عفیف‌الدین عبدالله، زاده «سمهود» یکی از شهرهای [[مصر]]، مکنی به ابوالحسن و معروف به سمهودی است. نسب او به [[حسن مثنی]]، فرزند [[امام حسن(ع)]] می‌رسد؛ از این رو، به وی «حسنی» نیز گفته می‌شده است. وی از عالمان [[شافعی]] بوده و از استادانی مانند شمس جوهری، شریف مناوی، شهاب‌الدین ابشیطی و ابوالفرج مراغی بهره برده و ۳۳ سال ساکن [[مدینه]] بوده است. سرگذشت‌نگارانی مانند خیرالدین زرکلی و عبدالقادر بن عیدروس وی را ستوده‌اند.<ref>اخبار مدینه، مقدمه، ص۲۱ و ۲۲؛ رک: الاعلام (زرکلی)، ج۵، ص۱۲۳؛ النور السافر عن اخبار القرن العاشر، ص۵۸؛ الضوء اللامع، ج۵، ص۲۴۵؛ معجم المطبوعات العربیة و المصریة، ص۱۰۵۲.</ref>

برگرداننده کتاب اخبار مدینه، گمنام بوده و در زمانی نزدیک به زمان تألیف کتاب، در سده دهم قمری، به ترجمه این اثر پرداخته است.<ref name=":0">کتاب‌شناسی زیارت، ص۳۰.</ref>

==کتاب اصلی و ساختار==

کتاب اخبار مدینه، برگردان فارسی کتاب «خلاصة الوفا باخبار دار المصطفی» است. نویسنده، در آغاز، کتابی به نام «وفاء الوفا باخبار دار المصطفی» در چهار جلد، با صفحات بسیار نگاشته، و برای دسترسی آسان [[زائر|زائران]] و علاقه‌مندان، گزیده‌ای از آن را با نام «خلاصة الوفا باخبار دار المصطفی» تدوین کرده است. در این کتاب، مطالب مهم وفاء الوفا آمده و در برخی موارد، اسناد روایت‌های طولانی و روایت‌های گوناگونی که دارای یک موضوع بوده‌اند، آورده نشده است.<ref name=":0" /><br />کتاب اخبار مدینه، در یک مقدمه، یک پیشگفتار، هشت باب، تعلیقات و اضافات، و فهرست‌ها تنظیم شده است. پیشگفتار را مترجم به کتاب افزوده است. سه بخش «مقدمه»، «تعلیقات و اضافات» و «فهرست‌ها» را نیز، محققِ چاپ نخست،{{یادداشت|سید کمال حاج‌سیدجوادی.}} به کتاب اضافه کرده است.<ref>اخبار مدینه، تمام کتاب.</ref>

این کتاب، که برگردان فارسی «خلاصة الوفاء باخبار دار المصطفی» است، به تاریخ و جغرافیای [[مدینه]] پرداخته<ref name=":0" /> و دارای موضوعاتی مانند ارزش مدینه، ساختمان [[مسجد النبی(ص)|مسجدالنبی(ص)]]، مکان‌های تاریخی، دره‌ها، کوه‌ها و قلعه‌های مدینه است.<ref>اخبار مدینه، فهرست.</ref>

 

نویسنده، بر خلاف [[وهابیت|وهابیان]]، به [[شفاعت]] [[معصوم(ع)]] و [[توسل]] به وی، باور دارد. او در باب دوم، احادیث مربوط به [[زیارت حضرت محمد(ص)|زیارت قبر حضرت محمد(ص)]]، توسل به او و شفاعت خواستن از او پرداخته است. مؤلف، احادیثی را که در فضائل [[امام علی(ع)]] و دیگر [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] از حضرت محمد(ص) روایت شده را نیز، بیان کرده است. از این رو، برخی او را نویسنده‌ای بدون تعصب خوانده‌اند.<ref name=":0" />

درون‌مایه کتاب به ترتیب فهرست به این شرح است:

 

*'''مقدمه'''

**[اثار مکتوب مسلمانان]

**شرح احوال علامه نورالدین سمهودی

**تالیفات علامه سمهودی

**نگاهی به مطالب مندرج در خلاصه‌الوفا

**ترجمه‌های کتاب

**معرفی نسخه‌های خطی موجود ترجمه

**روش تصحیح کتاب

*'''پیشگفتار'''

*'''باب اول''':در اسماء و فضل [[مدینه]] مشرفه و بعضی فواید دیگر که به آن بلده شریفه متعلق است.

**فصل اول:در اسمای مدینه به ترتیب حروف معجم

**فصل دوم:در فضیلت مدینه و تفصیل او بر سایر بلاد

**فصل سوم:در دعای آن [[حضرت محمد(ص)|حضرت(ص)]] در حق مدینه و اهل آن

**فصل چهارم:در خاک پاک مدینه و میوه‌های آن

**فصل پنجم:در تحریض بر اقامت در مدینه

**فصل ششم:در تحریم مدینه و احکام متعلق به آن

**فصل هفتم:در احکام حرم مدینه زاد هما الله شرفا

**فصل هشتم:در خصایص مدینه پر سکینه

**فصل نهم:در بدایت و ماب شان آن بلده غراء و شرح آنچه سمت وقوع یافته در این توده غبراء

**فصل دهم:در ظهور نار [[حجاز]] از زمین مدینه و انطفای او نزد وصولش به حرم محترم آن معدن سکینه

*'''باب دوم''':در فضیلت زیارت و فضل [[مسجد النبی(ص)|مسجد نبوی(ص)]] و آنچه متعلق است به آن

**فصل اول: در فضیلت زیارت و تأکد آن و شد رحل برای آن

**فصل دوم: در وسیلت نمودن به سید ابرار در حضرت پروردگار تبارک و تعالی

**فصل سوم: در فضل مسجد نبوی و در روضه و منبر

*'''باب سوم''':در اخبار سکان مدینه از قدیم

**فصل اول:در سکان مدینه بعد از توفان [[حضرت نوح(ع)|نوح(ع)]]

**فصل دوم:در بیان منازل [[اوس]] و [[خزرج]] و جنگهای مابین آنان

**فصل سوم در بیان تکریم و تشریف حق -سبحانه و تعالی- اوس و خزرج را به متابعت و مبایعت حضرت رسالت(ص)

**فصل چهارم در قدوم آن حضرت(ص) به درون مدینه

*'''باب چهارم''':در عمارت مسجد نبوی و آنچه متعلق است به آن و بیان احوال حجرات ازواج طاهرات

**فصل اول:در عمارت آن سرور(ص) آن مسجد شریف را

**فصل دوم:در مقام آن حضرت(ص) قبل از تحویل [[قبله]] و بعد از آن

**فصل سوم:در خبر جذع و منبر و آنچه متعلق است به آنها و ستون‌های مسجد نبوی(ص).

**فصل چهارم:در حجره‌های شریفه آن حضرت(ص) و حجره منیفه [[حضرت فاطمه(س)]].

**فصل پنجم:در درهایی که رسول(ص) امر فرمود به سد آن و استثنا نمود از آن بابی را که خواست

**فصل ششم:در زیادتی [[عمر بن خطاب|عمر]] که بر مسجد نبوی افزوده و اتخاذ بطیحاء در ناحیه آن

**فصل هفتم:در زیادتی [[عصمان بن عفان|عثمان]] و مقصوره گرفتن ایشان

**فصل هشتم:در زیادتی ولید و اتخاذ او [[محراب]] و شرفات و [[گلدسته|منارات]]

**فصل نهم:در زیادتی مهدی

**فصل دهم:در اخباری که متعلق است به حجره شریفه

**فصل یازدهم:در علامت جهتین رأس شریف و وجه نیر لطیف او(ص)

**فصل دوازدهم:در عمارت مجدد و ابدال سقف حجره شریف

**فصل سیزدهم:در آنچه منقول شده است که حوالی حجره شریفه را خندق کنده‌اند و به رصاص پرساخته

**فصل چهاردهم:در حریق اول

**فصل پانزدهم:در آنچه مسجد شریف بر آن مشتمل و محتوی است

**فصل شانزدهم:در ابواب مسجد شریف و خوخه‌های او یعنی دریچه‌ها

**فصل هفدهم:در بیان بلاطی که بر حوالی و گرداگرد مسجد شریف کرده بودند

*'''باب پنجم''':در مصلای عید و مساجد نبویه که در مدینه است و بیان مقابر مدینه و فضل [[غزوه احد|احد]] و شهدای او.

**فصل اول:در مصلای عید

**فصل دوم:در [[مسجد قبا]] و [[مسجد ضرار]]

**فصل سوم:در بقیه مساجدی که آن حضرت(ص) در آنجا نماز کرده و جایش معلوم است در زمان ما

**فصل چهارم:در مساجدی که به حضور و صلات رسول(ص) مشرف شده و جهتش معلوم است اما خصوص موضعش معلوم نیست

**فصل پنجم:در مقابر مدینه

**فصل ششم:در فضیلت احد و شهدای سعدای آن

*'''باب ششم''':در آبار مبارکات مدینه و عین و غراس و صدقاتی که منسوب است به رسول(ص)

**فصل اول:در آبار مبارکات یعنی چاه‌ها بر ترتیب حروف تهجی

**فصل دوم:در صدقات نبویه و آنچه به دست مبارک خود نهال کرده(ص)

*'''باب هفتم''':در مساجدی که منسوب است بر پیغامبر(ص)

**فصل اول:در مساجدی که در طریق [[مکه]] است

**فصل دوم:در مساجدی که در راه حاج است

**فصل سوم:در مساجدی که در غزوات مبارکات در آنجا نماز گزارده‌اند

*'''باب هشتم''':در اودیه و اطام و بعضی اعمال و جبال مدینه مشرفه

*'''تعلیقات و اضافات'''

*'''فهرست‌ها'''

 

ابراهیم بن ابی الحرم مدنی (م.۱۰۵۶ق)، درباره کتاب خلاصة الوفاء شعری سروده و این کتاب را در موضوع آثار مدینه، یگانه دانسته است.{{یادداشت|من رام یستقصی معالم طیبة/ و یشاهد المعدوم بالموجود/ فعلیه باستقصاء تاریخ الوفاء/ تألیف عالم طیبة السمهودی.

برگردان فارسی آن عبارت است از: «آری هیچ کس مانند وی نتوانسته آثار مدینه منوره چه آنچه در ابتدا وجود داشته و دستخوش نابودی قرار گرفته و چه آنها که در زمان حیاتش موجود بوده ثبت و ضبط کند.»}}<ref>اخبار مدینه، مقدمه، ص۲۳.</ref>

 

 

*نسخه‌ای در کتابخانه دانشگاه پنجاب، لاهور، مجموعه شیرانی، بدون تاریخ کتابت و دارای خط نستعلیق، که نسخه کهنی بوده و دارای ۱۷۸ ورق است.<ref name=":1" />

این کتاب، بار نخست، با تصحیح و تحقیق سید کمال حاج‌سیدجوادی، در ۵۹۷ صفحه، توسط نشر مشعر، در [[تهران]]، در سال ۱۳۷۶ش. چاپ شده است.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3470457 کتاب‌شناسی اخبار مدینه]، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی  ایران.</ref>

| منبع = کتاب‌شناسی زیارت،