در حال ویرایش اخبار مکه (فاکهی)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان           = اخبار مکه فاکهی
| عنوان اصلی      = اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه
| تصویر           = اخبار مکه فاکهی.jpg
| اندازه تصویر    =
| توضیح_تصویر     =
| نویسنده         = محمد بن اسحاق بن عباس فاکهی مکی
| برگرداننده      =
| ویراستار        =
| به تصحیح        =
| به کوشش         = عبدالملک بن عبدالله بن دهیش
| تاریخ نگارش     = سده سوم قمری
| تصویرگر         =
| طراح جلد        =
| موضوع           = تاریخ مکه
| سبک             =
| زبان            = عربی
| تعداد جلد       = شش
| صفحه            =
| قطع             =
| ناشر            = مکتبة و مطبعة النهضة الحدیثه
| وبسایت ناشر     =
| محل انتشارات    = مکه مکرم
| تاریخ نشر       = ۱۹۸۶ میلادی
| ترجمه به        =
| مجموعه          = 
| شابک            =[[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج1.pdf|جلد 1]] ، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج2.pdf|جلد2]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج3.pdf|جلد3]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج4.pdf|جلد4]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج5.pdf|جلد5]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج6.pdf|جلد6]]
}}

'''اخبار مکه فاکهی''' کتابی کهن در تاریخ محلی [[مکه]]، نوشته [[محمد بن اسحاق بن عباس فاکهی|محمد بن اسحاق بن عباس فاکهی مکی]]. از این کتاب با نامهای « کتاب مکة و اخبارها فی الجاهلیة و الاسلام»، «اخبار مکه»، «کتاب مکه» و « اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه» یاد کرده‌اند. محققان اعتبار این کتاب را بیشتر از [[اخبار مکه ازرقی]] دانسته‌اند. ترتیب ارائه مباحث در این کتاب، بسیار شبیه به کتاب ازرقی است و درهرحال استفاده فاکهی از ازرقی در نگارش این کتاب را نباید نادیده انگاشت. بخش اول این کتاب از بین رفته است. تنها نسخه خطی کتاب، بخش دوم آن را در بر دارد و در [[کتابخانه لیدن هلند]] نگهداری می‌شود.

== درباره نویسنده==
===تولد و وفات===
نویسنده از محدّثان، سیره‌نویسان و تاریخ‌نگاران [[شافعی]] سده سوم ق. است که در مکه سکونت داشته است. تولد او را میان سال‌های ۲۱۵ تا ۲۲۰ق.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ص۱۱.</ref> و وفاتش را میان سال‌های ۲۷۲ تا ۲۷۹ق. تخمین زده‌اند.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ص۳۲؛ مجلة العرب، ج۸، ص۸۰۱-۸۱۵، «مکه و اخبارها».</ref> 

فاکهی در مکه زاده شد و رشد کرد و نزد دانشوران آن سرزمین و نیز عالمان دیگر که به قصد [[حج]] بدان جا رفت و آمد داشتند، [[حدیث]] شنید.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۱۱-۱۲.</ref> 

===اعتبار علمی و اجتماعی===
بخشی از ‌گزارش‌ها و وصف‌های کتاب که از خود او است، نشان می‌دهد که فاکهی در مکه از منزلت والای اجتماعی برخودار بوده و نزد دانشوران و حکمرانان آن سرزمین جایگاهی ویژه داشته است؛ زیرا دستیابی به چنین آگاهی‌هایی تنها از افراد صاحب نفوذ برمی‌آید.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۴۷۶-۴۷۷.</ref> 

=== استادان ===
وی از ۲۳۱ تن روایت کرده که در میان آنان مشایخی سرشناس به چشم می‌خورند؛ همچون: [[محمد بن اسماعیل بخاری]]، [[مسلم بن حجاج]]، [[ابوحاتم رازی]]، ابوزرعه جرجانی، احمد بن حمید صیدلانی و ابراهیم بن یعقوب جوزجانی.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۱۴.</ref> برخی از این مشایخ ساکن مکه نبوده‌اند و فاکهی آنان را به مناسبتی در آن شهر دیده<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۲۸۳.</ref> یا برای استماع حدیث به سرزمین آنان رفته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۸.</ref><ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۱۳۴.</ref><ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵؛ ج۴، ص۲۸۳.</ref><ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۵۸-۳۶۰، ۳۷۰.</ref> 

=== شاگردان ===
گروهی از دانشوران مکه نزد فاکهی دانش آموخته‌اند. از جمله آن‌ها فرزندش ابومحمد عبدالله (درگذشت در ۳۵۰ق.) است که از مشایخ حدیث شافعیان به شمار می‌رفته و در منابع روایی اهل سنت، از او فراوان یاد و گزارش کرده‌اند.<ref>نک: السنن الکبری، ج۱، ص۲۸، ۳۹۸، ۴۰۹، ۴۳۱، ۴۳۸؛ سنن الدارقطنی، ج۱، ص۳۷؛ معرفة علوم الحدیث، ص۸۷، ۱۸۶.</ref>
==نام‌های کتاب==
[[ابن ندیم]] از این کتاب با عنوان '''کتاب مکه و اخبارها فی الجاهلیة و الاسلام''' یاد کرده است.<ref>نک: الفهرست، ص۱۲۲.</ref> اما بیشتر منابع نام کتاب را به '''اخبار مکه'''<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۰-۴۱۱؛ الاصابه، ج۱، ص۱۷۸، ۲۶۵؛ ج۲، ص۴۷۸؛ ج۵، ص۲۸۵؛ ج۸، ص۴۸۰؛ کشف الظنون، ج۱، ص۳۰۶.</ref> و کتاب مکه<ref>المنمق، ص۲۵۸؛ تهذیب التهذیب، ج۴، ص۱۵۴؛ ج۷، ص۱۳۲؛ معجم البلدان، ج۱، ص۲۹۸، ۳۰۲.</ref> خلاصه کرده‌اند. نسخه چاپی کتاب، عنوان '''اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه''' را بر خود دارد.

==اعتبار علمی و میزان اهمیت== 
اخبار مکه فاکهی همواره از منابع مهم تاریخنگاران و سیره‌نویسان بوده است و به لحاظ قدمت پس از [[اخبار مکه ازرقی|اخبار مکه ابوالولید ازرقی]] (درگذشت در  حدود۲۵۰ق.) جای دارد. پیش از ازرقی و فاکهی، کسانی دیگر نیز آثاری درباره مکه نگاشته‌اند؛ اما آثارشان از میان رفته است.<ref>نک: الفهرست، ص۱۲۴-۱۲۵؛ اخبار مکه، ازرقی، ص۱۰؛ دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۳۷، «ازرقی».</ref>

آن چه امروز از اخبار مکه فاکهی در دست است، تنها نیمه دوم آن است. همین نیمه‌ موجود به ۴۲۵ موضوع و مسئله می‌پردازد و نزدیک به ۳۰۰۰ ‌گزارش دارد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۳.</ref> برخی منابع مکتوبِ کتاب فاکهی، اکنون در دسترس نیستند و بخش عمده آن‌ها تنها به واسطه گزارش‌های او محفوظ مانده است. مصحح در مقدمه کتاب، از این منابع و موضوع آن‌ها یاد کرده و اخباری را نشان داده که تنها فاکهی گزارش نموده و بدین طریق آن‌ها را از نابودی رهانیده است. از آن جمله است برخی منابع در موضوع مکه؛ همانند آثاری از [[محمد بن عمر واقدی]](<small>۱۳۰ـ۲۰۷ق.</small>) و [[زبیر بن بکار]] (<small>۱۷۲ـ۲۵۶ق.</small>) و نیز منابعی در حدیث و سیره و شعر و ادب.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۴-۳۵، ۵۰.</ref> 

===مقایسه با اخبار مکه ازرقی===
کتاب فاکهی در مقایسه با کتاب ازرقی که هم‌روزگار او بوده است، مباحث و موضوعات و جزئیات دقیق بیشتری دارد؛<ref>نک: العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۱؛ اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۵۱.</ref> محمد بن احمد فاسی این کتاب را برتر از اخبار مکه ازرقی دانسته است.<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۱؛ مجلة العرب، ج۲۴، ص۲۹۷، «تاریخ جزیرة العرب».</ref> 

کتاب فاکهی به لحاظ [[فقه|فقهی]] نیز غنای بیشتری دارد و به گونه‌ای گسترده‌تر به فقه [[حج]] پرداخته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۴۷-۴۸.</ref> [[روایت|روایت‌های]] کتاب فاکهی نیز همانند کتاب ازرقی با سلسله سند همراه است. البته اسناد فاکهی تنوع و فراوانی بیشتر دارد؛ زیرا بسیاری از اسناد کتاب ازرقی به جدش می‌رسد و تنها از یک طریق است، اما طرق و مشایخ روایت‌های فاکهی پرشمارند. او روایت‌ها را به ترتیب میزان اعتبار صاحبان آن‌ها چیده و معمولا حدیث [[پیامبر(ص)]] را پیش از دیگر روایت‌ها جای داده است.

==== اقتباس و تکمیل اخبار مکه ازرقی ====
محتوا و ترتیب مباحث در کتاب فاکهی بسیار همانند اخبار مکه ازرقی است. با وجود این، فاکهی از آن کتاب یاد نکرده است. وی سال‌ها پس از ازرقی زنده بوده و کتاب ازرقی در آن روزگار در مکه شهرت داشته است. بدین روی، نمی‌توان اقتباس فاکهی از کتاب ازرقی را نادیده انگاشت.<ref>مجلة العرب، ج۲۴، ص۲۹۷، «تاریخ جزیرة العرب».</ref>  او از جدّ [[ابوالولید ازرقی]]، [[احمد بن محمد ازرقی]]<ref>نک: الاکمال، ج۱، ص۱۵۲؛ التاریخ الصغیر، ج۲، ص۲۹۷.</ref> (<small>درگذشت در  حدود۲۱۷/۲۲۲ق.</small>)<ref>نک: العقد الثمین، ج۳، ص۱۷۷.</ref> که بر پایه یک دیدگاه، صاحب اصلی کتاب اخبار مکه ازرقی است<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ص۱۶؛ اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۵۲.</ref> ، با واسطه کسانی جز نواده‌اش روایت کرده است. <ref><small>نک: ج۱، ص۳۵۹؛ ج۳، ص۲۷۷؛ ج۴، ص۱۲۷</small></ref> 

مصحّح اخبار مکه فاکهی با ادله‌ای احتمال می‌دهد فاکهی و ابوالولید ازرقی، هر دو، از منبع یا منابعی مشترک بهره و الگو گرفته‌اند. همچنین وی بر این باور است که فاکهی از آن رو که کتاب ازرقی را ناقص می‌دانسته، به تألیف کتاب خود دست زده است. (<small>ج۱، ص۵۱ـ۵۴</small>) [[وستنفلد]]، نخستین مصحّح کتاب، بر آن است که فاکهی از کتاب ازرقی بسیار گزارش نموده، گر چه از او یاد نکرده است.<ref>Die chonien der stadt Mekka, vol 2, p ⅺ.</ref> 

==روش فاکهی== 
بخشی از آگاهی هایی که در کتاب اخبار مکه فاکهی ارائه شده، نتیجه مشاهده شخصی بناها و اماکن است. برای نمونه، بارها [[حجرالاسود]] را وجب کرده یا فاصله‌ میان حَجَر و زمین را با دست خود اندازه گرفته و روز و ساعت این کار را ثبت کرده است. نیز برخی فواصل میان جای‌های مکه و [[مسجدالحرام]] را با قدم خود محاسبه کرده است.{{کتاب|اسم_فایل=پرونده:اخبار مکه فاکهی ج1.pdf|صفحه=135|متن=اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۶}} اندازه‌گیری‌ها و آگاهی‌های دقیق و سودمند فاکهی در وصف مسجدالحرام، [[کعبه]]، [[صفا]] و [[مروه]]، [[عرفات]]، [[مزدلفه]]، و فاصله‌ میان آن‌ها و آگاهی‌های ارزشمند همانند آن، مصحح کتاب را به این پندار واداشته که این‌گونه آگاهی‌ها با همت و سرمایه حکومت وقت تهیه و در دفاتری ثبت ‌شده است و فاکهی و ازرقی از این دفاتر برای کتاب خود سود برده‌اند، بی‌آن که به منبع خویش اشاره کنند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=54 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص ۵۴]</ref>

== محتوای کتاب ==
با نگاه به منابعی که از نیمه گمشده این کتاب گزارش کرده‌اند، می‌توان حدس زد که این اثر درباره تاریخ و نسب‌شناسی قبایل و طوایف مکه و سیره نبوی بوده است. 

نمایی از فصل‌های نیمه موجود کتاب بدین قرار است:

۱. [[حجرالاسود]] و ویژگی‌های ظاهری، گذشته، و آداب زیارت و [[استلام حجر|استلام]] آن.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=81 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص ۸۱ - ۱۶۰]</ref> 

۲. [[ملتزم|مُلْتَزَم]]، جایگاه معنوی آن و چگونگی [[دعا]] و تضرع در این مکان مقدس.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=160 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص ۱۶۰-۱۸۶]</ref> 

۳. [[کعبه]]، پیشینه آن، طواف، فضیلت [[طواف]]، برخی احکام فقهی طواف بر پایه مذهب نویسنده و آداب طواف در روزگاران پیش از [[اسلام]].<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=186 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص 186-368]</ref> 

۴. اهمیت و فضیلت حج، شرایط [[استطاعت]]، جایگاه معنوی حاجیان در پیشگاه الهی و برخی احکام اخلاقی و فقهی حج.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=368 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص 368-438]</ref>

۵. [[مقام ابراهیم]](ع) و جایگاه معنوی، ویژگی‌ها و تغییرات ظاهری‌اش در دوره‌های تاریخی، تفسیر و‌شان نزول برخی آیات و روایتی درباره [[حضرت مهدی]] (عج)<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=440 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص 440-483]</ref> 

۶. [[چاه زمزم]]، فضیلت، نام‌ها، اوصاف، پیشینه تاریخی و نقش آن، و [[سقایةالحاج|سقایت حج‌گزاران]] در ساختار سیاسی و اجتماعی و نظام قبیله‌ای.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC2.pdf&page=85 اخبار مکه فاکهی، ج۲، ص ۸۵]</ref> 

۷. [[مسجدالحرام]]، فضیلت، حدود و ویژگی‌های آن، اشیای موجود در آن، تغییرات این ساختمان در طول تاریخ، و مهم‌ترین احکام فقهی نماز‌گزاران، زائران و حاجیان.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC2.pdf&page=86 اخبار مکه فاکهی، ج۲، ص 86  - ۲۰۹]</ref>

۸. [[صفا]] و [[مروه]] و مساحت دقیق آن‌ها، سعی، تاریخ صفا و مروه، و برخی آداب و اندیشه‌های روزگار [[جاهلیت]]. (<small>ج۲، ص۲۰۹ـ۲۴۶</small>)

۹. حرم، حدود و نشانه‌ها و پیشینه تاریخی آن، نام‌های مکه، حکمرانان مکه، [[صحابی|صحابیان]] درگذشته در آن سرزمین و بزرگان ساکن در آن دیار، رویداد‌های سیاسی مکه، رخدادهای دیگر مکه در روزگاران گذشته، سروده‌های شاعران در وصف مکه، متن خطبه‌های برخی بزرگان در مکه، و آداب و رسوم مکیان. (<small>ج۲، ص۲۴۶ـ۳۸۷؛ ج۳، ص۱ـ۱۵۶</small>)

۱۰. چگونگی اداره مکه در جاهلیت و اسلام، حکمرانان وفات یافته در آن سرزمین و برخی کارهای آنان، قاضیان مکه، [[قبیله ثقیف]]، و این روایت از [[پیامبر اکرم(ص)]] : «هرکس مرا پس از مرگم زیارت کند، گویی در روزگار زندگانی‌ام دیدارم کرده است.» (<small>روایت۱۹۱۸، ج۳، ص۱۵۷ـ۲۰۸</small>)

۱۱. «نخستین»های مکه، مثلاً نخستین کسی که بر منبر رفت. (<small>ج۳، ص۲۰۸ـ۲۴۳</small>)

۱۲. احکام مالی و قضایی حرم و مکه همانند حکم خرید و فروش خانه‌های مکه و کسانی که نباید در مکه سکنا گزینند. (<small>ج۳، ص۲۴۳ـ۲۵۹</small>)

۱۳. محله‌های مکه، جای زندگی قبیله‌ها، نام خانه‌ها و رویدادهای تاریخی مربوط به آن‌ها. (<small>ج۳، ص۲۰۳ـ۲۶۳</small>)

۱۴. حدود حرم از منظر قضایی و جزایی و احکامی از قبیل اخراج فرد مسلمان از مکه، حکم قاتلی که به حرم پناه می‌برد، و قطع درختان حرم و شکار و جز آن. (<small>ج۳، ص۳۵۳ـ۳۹۲</small>)

۱۵. مکان‌هایی که [[نماز ‌]]گزاردن در آن‌ها [[مستحب]] است، مساجد مقدس آغاز اسلام، [[وادی محصب|وادی محَصّب]]، گورستان‌ها، و روایت‌هایی از پیامبر اکرم(ص) درباره استحباب زیارت اهل قبور. (<small>ج۴، ص۵ـ۹۴</small>)

۱۶. چاه‌ها، چشمه‌ها و آبگیرهای مکه، و جایگاه آب در وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مکیان قدیم. (<small>ج۴، ص۹۶ـ۱۲۸</small>)

۱۷. راه‌ها، خیابان‌ها، دره‌ها و پستی و بلندی‌های مکه و حرم، و مکان‌های تاریخی و رویدادهای مهم آن‌ها. (<small>ج۴، ص۱۲۹ـ۲۴۶</small>)

۱۸. سرزمین منا، اشیا و احکام مربوط به آن، مساحت دقیق [[منا]]، و [[مسجد منا]]. (<small>ج۴، ص۲۴۶ـ۳۱۱</small>)

۱۹. [[مشعر الحرام]] و وجه نامیدن آن به مُزْدَلَفه، فضیلت و احکام و راه‌های آن، و مسجد مشعر الحرام و فاصله دقیق آن تا [[عرفات]]. (<small>ج۴، ص۳۱۱ـ۳۲۹</small>)

۲۰. عرفات و جایگاه معنوی و حدود و احکام آن، مسجد عرفات، فضیلت دعا و روزه در [[روز عرفه|عرفه]]، و وقوف پیامبر اکرم(ص) در آن. (<small>ج۵، ص۵ـ۵۶</small>)

۲۱. مکان‌های نام‌آور پیرامون مکه مانند مساجد [[مسجد تنعیم|تنعیم]] و [[مسجد جعرانه|جَعرانه]] و [[مسجد حدیبیه|حدیبیه]]، جاهایی که پیامبر اکرم(ص) و [[اصحاب پیامبر(ص)|اصحاب]] به قصد نبرد بدان جا رفته‌اند، و عمره‌های آن حضرت. (<small>ج۵، ص۵۶ـ۱۰۹)</small>

===چاپ‌ها=== 
تنها نسخه خطی کتاب، بخش دوم را در بر دارد و در [[کتابخانه لیدن هلند]] نگهداری می‌شود. [[فردینال وستنفلد]] (<small>H.F.Wustenfeld</small>) خاورشناس آلمانی (<small>۱۸۰۸ـ۱۸۹۸م.</small>) گزیده‌ای از کتاب را از روی همین نسخه نخستین بار به سال ۱۸۵۸م. در مجموعه‌ای ویژه تاریخ مکه با عنوان '''Die chroniken der stadt Mekka''' در [[لایپزیک]] به چاپ رساند. این چاپ چند بار در [[لبنان]] افست شده است.<ref>معجم المطبوعات العربیه، ج۲، ص۱۹۱۸؛ التاریخ و المورخون، ص۲۲-۲۳.</ref> 

چاپ دیگر کتاب رهاورد کوشش [[عبدالملک بن عبدالله بن دهیش]] است که با بهره جستن از نسخه کتابخانه لیدن و گزارش‌های منابع معتبر دیگر از این اثر، آن را تصحیح و به سال ۱۹۸۶م. در [[مکه]] مکرمه، [[مکتبة و مطبعة النهضة الحدیثه]] چاپ کرده و مقدمه‌ای مفصل درباره فاکهی و کتاب او و نیز تصاویری از نسخه خطی کتاب بدان افزوده است. وی در پانوشت‌ها نیز توضیحاتی پردامنه نگاشته است. برای مثال، به میزان اعتبار سندی یکایک روایت‌های کتاب اشاره کرده، معنای واژگان دشواریاب متن کتاب را نوشته و برخی تصحیف و تحریف‌ها را که به باور او به کتاب راه یافته، نشان داده است.

نسخه چاپی، سه بخش افزوده دارد که مصحح فراهم آورده است. در بخش نخست کوشیده است به قدر امکان، نیمه گمشده را از منابع دیگر پس از کتاب فاکهی که از آن گزارش کرده‌اند، بازشناسد و ‌گزارش‌ها را به ترتیبی که در کتاب‌های همانند به چشم می‌آید، کنار هم نهد. رهاورد مصحح بازیابی ۲۳۳ روایت است که بیشترین آن‌ها را از کتاب [[شفاءالغرام]] و [[العقد الثمین]] [[فأسی]] و سپس آثار [[ابن حجر]] همچون [[الاصابه ابن حجر|الاصابه]] یافته است. بخش نخست با روایتی از [[امام صادق(ع)]] درباره ساخت [[کعبه]] به فرمان خدا آغاز می‌شود و آن‌گاه به مباحثی از این دست می‌پردازد: ماجرای [[ابراهیم (ع)|ابراهیم]] و [[حضرت اسماعیل|اسماعیل]] و [[هاجر|هاجر(ع)]] در سرزمین مکه، پدید آمدن [[چاه زمزم|زمزم]]، بازسازی و تغییرات کعبه در دوره‌های گوناگون تاریخ، پوشش کعبه، نسب‌شناسی مهم‌ترین قبایل و طوایف ساکن مکه و آداب و رسوم آن‌ها، برخی نبرد‌های نام‌آور، حکمرانان مکه، آداب پای نهادن به کعبه، و برخی مباحث تاریخی مهم مانند [[فتح مکه]]. <small>(ج۵، ص۱۱۹ـ۲۳۹</small>)

بخش افزوده دوم، تصویرهایی است که مصحح از مکان‌ها و جای‌های مهم مکه در روزگار کنونی فراهم آورده و با توضیحاتی مختصر همراه کرده است. وی در بخش افزوده سوم کوشیده است با بهره جستن از آگاهی‌های فاکهی، دو نقشه ترسیم کند. در نقشه نخست، راه‌ها و پستی و بلندی‌های منطقه مکه را در سده سوم نشان داده و در نقشه دوم، جای زندگی قبایل و طوایف را در مکه و پیرامون آن و نیز در‌های [[مسجدالحرام]] را ترسیم کرده است. (<small>ج۵، ص۲۳۹ به بعد</small>)

این کتاب در شش جلد به چاپ رسیده و جلد ششم حاوی فهرست‌های مصحح است.

== جستار وابسته ==

* مطالعه و بارگیری کتاب اخبار مکه فاکهی: [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج1.pdf|جلد 1]] ، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج2.pdf|جلد2]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج3.pdf|جلد3]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج4.pdf|جلد4]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج5.pdf|جلد5]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج6.pdf|جلد6]]
* [[تاریخ نگاری محلی مکه]]

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1716506/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DA%A9%D9%87-%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C?q=%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%20%D9%85%DA%A9%D9%87%20%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C&score=25.0&rownumber=1
 | عنوان = اخبار مکه فاکهی 
 | نویسنده = ابراهیم احمدیان
}}

* '''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت در ۲۴۸ق.)، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق
* '''اخبار مکه''': الفاکهی (درگذشت در ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۴۰۷ق
* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت در ۸۵۲ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
* '''الاکمال''': علی بن هبة الله بن ماکولا (درگذشت در ۴۷۵ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق
* '''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (درگذشت در ۵۶۲ق.)، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق
* '''التاریخ الصغیر''': البخاری (درگذشت در ۲۵۶ق.)، به کوشش محمود ابراهیم، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق
* '''التاریخ و المورخون بمکه''': محمد الحبیب الهیله، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۹۹۴م
* '''تهذیب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت در ۸۵۲ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۴ق
* '''دائرة المعارف بزرگ اسلامی''': زیر نظر بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ، ۱۳۷۲ش
* '''سنن الدارقطنی''': الدارقطنی (درگذشت در ۳۸۵ق.)، به کوشش مجدی الشوری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق
* '''السنن الکبری''': البیهقی (درگذشت در ۴۵۸ق.)، بیروت، دار الفکر
* '''شفاء الغرام''': محمد الفأسی (درگذشت در ۸۳۲ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م
* '''العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': محمد الفأسی (درگذشت در ۸۳۲ق.)، به کوشش محمد حامد، بیروت، الرساله، ۱۴۰۶ق
* '''الفهرست''': ابن الندیم (درگذشت در ۴۳۸ق.)، به کوشش تجدد
* '''کشف الظنون''': حاجی خلیفه (درگذشت در ۱۰۶۷ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق
* '''مجلة العرب (ماهنامه)''': ریاض
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت در ۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
* '''معجم المطبوعات العربیه''': یوسف الیان سرکیس (درگذشت در ۱۳۵۱ق.)، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۱۰ق
* '''معرفة علوم الحدیث''': الحاکم النیشابوری (درگذشت در ۴۰۵ق.)، به کوشش سید معظم حسین و دیگران، بیروت، دار الآفاق الحدیث، ۱۴۰۰ق
* '''المنمق''': ابن حبیب (درگذشت در ۲۴۵ق.)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق.
{{چپ}}
* Die chroniken der stadt Mekka Heinrich Ferdinand Wuestenfeld, II, Auszuge aus alـFakihi, lipzig 1859.
{{پایان}}
{{پایان}}

{{کتابهای با عنوان اخبار مکه}}

<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | جعبه اطلاعات = شد<!--شد، - -->
 | عنوان‌بندی = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | عکس = شد<!--شد، - -->
 | جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
 | پیوند به بیرون = <!--شد، - -->
 | مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
 | پانویس و منابع = شد
 | ناوبری = شد
 | رده = 
 | تغییر مسیر = شد
}}<onlyinclude>

[[رده:کتاب‌های با عنوان اخبار مکه]]
[[رده:کتاب‌های محمد بن اسحاق بن عباس فاکهی]]
[[رده:کتاب‌های قرن سوم قمری]]

[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]