در حال ویرایش التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم

{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان =التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم
| عنوان اصلی =التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم
| تصویر =التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم.jpeg
| اندازه تصویر =
| توضیح_تصویر =
| نویسنده =عبدالرحمن محمد طاهر کردی مکی شافعی
| برگرداننده =
| ویراستار =
| به تصحیح =
| تحقیق =[[عبدالملک بن دهیش]]
| به کوشش =
| تاریخ نگارش =
| تصویرگر =
| طراح جلد =
| موضوع =تاریخ [[مکه]]، [[مسجدالحرام]] و [[کعبه]] تا عصر حاضر
| سبک =
| زبان =عربی
| تعداد جلد =چاپ اول: چهار جلد و دو مجلد. چاپ دوم: شش جلد و سه مجلد
| صفحه =
| قطع =
| ناشر =انتشارات دار خضر
| وبسایت ناشر =
| محل انتشارات =مکه
| تاریخ نشر =چاپ اول: سال ۱۳۸۵ق. چاپ دوم: سال ۲۰۰۰م.
| ترجمه به =فارسی
| مجموعه =
| شابک =
}}
'''التاریخُ القَویم لمکة و بیت‌الله الکریم''' کتابی در تاریخ محلی [[مکه]]، تألیف [[محمدطاهر کردی|محمدطاهر کردی مکی]] (۱۳۲۱–۱۴۰۰ق) است.

التاریخ القویم، کتاب دائرةالمعارف گونه‌ای به [[زبان عربی]] در تاریخ مکه، مسجدالحرام و کعبه تا عصر حاضر است. کردی کوشیده با نگاه به منابع مکه‌شناسی گذشته و سفرنامه‌های [[مکه]]، به گونه‌ای جامع به تاریخ این شهر و مکان‌های مقدس آن بپردازد.

این کتاب دوبار چاپ شده است که چاپ اول آن به سال ۱۳۸۵ق به دست نویسنده، و چاپ دوم آن هم در سال ۲۰۰۰م. انجام شده است.

== درباره نگارش کتاب ==

کردی از [[ماه شعبان|شعبان]] ۱۳۷۵ق در ۵۴ سالگی به‌اندیشه گردآوری کتابی فراگیر در زمینه تاریخ مکه افتاد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.</ref> گستردگی تتبع و تحقیق وی در موضوعات مختلف، موجب بهره‌گیری از منابع و علوم متعدد از جمله کتاب‌های تفسیر، حدیث، تاریخ و ادبیات<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ج1، ص45.</ref> در تألیف این کتاب گشت. نیز عضویت و حضور او در بسیاری از تعمیرات و تحولات اخیر در مسجدالحرام، زمینه گزارش‌های فراوان را در این کتاب فراهم آورد.

وی اهتمام ویژه‌ای به گردآوری آگاهی‌های مرتبط با مکه دارد تا آن‌جا که مدعی است کتابش جامع همه مسائل مرتبط با این شهر از عهد [[حضرت ابراهیم(ع)]] تا هنگام تألیف این کتاب است و همانند آن تاکنون نگاشته نشده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه چاپ اول، ص9.</ref> البته به دلیل آن‌که گرفتار بدگویی از گذشتگان نشود، از بیان تاریخ جنگ‌های مکه خودداری می‌نماید.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص46.</ref>

وی از آغاز طرح و نظمی خاص در تألیف کتاب نداشت. نخست مباحث را نگاشت و سپس آن‌ها را در فصل‌ها و باب‌هایی مرتب کرد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، مقدمه مؤلف، ص44.</ref> این ویژگی و نیز فراوانی و تنوع آگاهی‌های ارائه شده در کتاب و طرح مطالب نامرتبط با کمترین مناسبت<ref>نک: مفاخرة بین القندیل و الشمعدان، ج5، ص27-31. تاریخ النقود منذ صدر الاسلام، ج5، ص255-283.</ref> موجب پراکندگی مباحث گشته است تا جایی که می‌توان این اثر را کشکولی در این موضوع قلمداد کرد.

== نگاهی به محتوای کتاب ==
[[پرونده:صفحه‌ای از کتاب تاریخ القویم.jpg|250px|بندانگشتی|نمونه‌ای از خط نویسنده در صفحات آغازین کتاب]]

کتاب التاریخ القویم در شش فصل با محورهای تاریخ مکه قدیم، مکه در روزگار نبوی و [[اسلام]]، کعبه و مباحث مربوط به آن، [[حج]] و [[عمره]]، مشاغل و مناصب مسجدالحرام و اجزاء آن، و معرفی مکان‌های [[شهر مکه]] تقسیم شده است. همچنین زندگی‌نامه دانشمندان مکه و تاریخ‌نگاران آن، فهرستی کامل از امیران مکه پیش و پس از اسلام تا عصر حاضر<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص492-517.</ref> فهرست امیران حج در سنین گوناگون<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص273-288.</ref> فهرستی از امیران و خلفایی که حج گزارده‌اند<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص288-290.</ref> مناسک و سنن حج طبق مذهب شافعی<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص92-93.</ref> و جداول و تصاویر و نقشه‌های مختلف، از دیگر مطالب این کتاب است.

کردی در آغاز کتاب، منابع مهم تاریخ مکه را همراه زندگی‌نامه نویسندگان آن‌ها معرفی کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص54-63.</ref> کردی به فراخور سخن، برخی از دیگر رساله‌های خود از جمله رساله [[دعای عرفه]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص97-101.</ref> را نیز در کتاب گنجانده یا بخش‌هایی از دیگر آثار خود را در میان مباحث گزارش نموده و از باب تبرک، به مساجد سه‌گانه، به مباحث مدینه‌شناسی<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص341-373.</ref> و نیز فضیلت و جایگاه [[مسجدالاقصی]] نیز اشاره کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج6، ص373-384.</ref>

وی تغییرات صورت گرفته در مقام ابراهیم و ایجاد قاب و محفظه‌ای شیشه‌ای را یاد می‌کند و مراحل انجام این کار را به تفصیل وصف می‌نماید.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص362-378.</ref> نیز درباره تعمیر حجرالاسود و قراردادن دیگر بار آن در دیوار کعبه، دیده‌های خود را به درازدامنی بیان می‌نماید، بدین شرح که حجرالاسود نخست چهار تکه بوده؛ ولی هنگام تعویض قاب نقره‌ای آن به دست مؤلف، در هشت تکه ملاحظه گشته و شکاف بین آن‌ها با موادی از جمله موم و برخی مواد معطر پر شده است. او یکی از علل سیاه‌شدن حجر را فراوانی عطری دانسته که به آن زده می‌شود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص228، 236-237.</ref> افزون بر این، کردی از ناظران تعمیر سقف کعبه و استحکام بخشیدن به دیوارهای آن بوده و همه مراحل این طرح را بر پایه دیده‌های خویش گزارش کرده است.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص383-420.</ref>

کردی در این اثر، برخی پیشنهادها و طرح‌ها را درباره مکه یا حج ارائه کرده است. از جمله در بحث احکام و مناسک حج، پیشنهاد نموده تا هیئتی از دانشمندان مذاهب چهارگانه برای آسان ساختن کار حاجیان، کتابی در مناسک حج به صورت قابل فهم برای همگان بنگارند تا تشویش حاجیان کم گردد.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص105-106.</ref> پیشنهاد دیگر وی، ایجاد دفتری ویژه برای امیران، بزرگان، دانشمندان و مشاهیر هر کشور است تا تصویر و زندگی‌نامه و امضای آن‌ها در آن ثبت شود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج5، ص254؛ نیز نک: ج5، ص323.</ref>

== زندگی نویسنده ==
{{اصلی|محمدطاهر کردی}}
[[پرونده:تصویر محمد طاهر کردی.jpg|250px|بندانگشتی|محمد طاهر کردی]]
عبدالرحمن محمدطاهر بن عبدالقادر بن محمود کُردی(۱۳۲۱-۱۴۰۰ق)<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص25.</ref> تاریخ‌نگار و خوشنویسِ [[شافعی]] مذهب اهل مکه بود.<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص26.</ref>

وی علاوه بر نگارش کتاب‌های مرتبط با تاریخ‌نگاری مکه به فعالیت‌های دیگری نیز اشتغال داشت؛ مانند عضویت در هیئت اجرائی گسترش و بازسازی [[مسجدالحرام]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص28.</ref> و رئیس بخش تألیف و آثار تاریخی این هیئت و نیز عضویت در هیئت نظارت بر تعمیر سقف [[کعبه]]<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص17.</ref> و تعویض قاب نقره‌ای [[حجرالاسود]].<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج3، ص297.</ref>

برخی تألیفات کردی عبارتند از:
[[مصحف مکة المکرمه]]،<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج1، ص36.</ref> [[ارشاد الزمرة لمناسک الحج و العمره]] (درباره [[مناسک حج]])<ref>التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم، ج4، ص80.</ref> و تبرک الصحابة بآثار الرسول (با موضوع مشروعیت تبرک به آثار باقی مانده از پیامیر(ص) و سابقه این کار نزد صحابه).<ref>نگاه کنید به: تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله.</ref>

== چاپ‌ها ==
دو چاپ از این کتاب در دسترس است. چاپ اول به دست نویسنده به سال ۱۳۸۵ق. در چهار جلد و دو مجلد منتشر شد که مشتمل بر ۱۱۶ تصویر است.

چاپ دیگر کتاب به سال ۲۰۰۰م. در شش جلد و سه مجلد با تحقیق [[عبدالملک بن دهیش]] با ۳۷۳ تصویر، به همت انتشارات دار خضر منتشر گشت. این چاپ بخش‌های باقی‌مانده از اصل تألیف را نیز دربردارد. همچنین چهار مقدمه در زمینه زندگی‌نامه کردی و فهرست‌هایی شایسته دارد. در این چاپ، تصاویر از متن کتاب به انتهای آن انتقال یافته است.

چاپ نخست کتاب، به رغم ناتمام بودن، به دلیل وضوح تصاویر و جای داشتن آن‌ها کنار مطالب، مزیت دارد. گزیده‌ای از کتاب را هادی انصاری به فارسی ترجمه کرده و به سال ۱۳۷۸ش. در انتشارات مشعر در ۳۲۸ صفحه چاپ نموده است.

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7541
 | عنوان = التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم
 | نویسنده = اباذر جعفری
}}
* '''اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی''': حبیب‌الله فضائلی، نشریه انجمن آثار ملی اصفهان، ۱۳۹۱ق.
* '''اعلام الحجاز فی القرن الرابع عشر للهجره''': محمد علی مغربی، ۱۴۰۵ق.
* '''اعلام المکیین (من القرن التاسع الی القرن الرابع عشر الهجری)''': عبدالله بن عبدالرحمن، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۱ق.
* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.

'''تبرک الصحابه بآثار رسول الله صلی الله علیه و بیان فضله''' محمد طاهر الکردی، مکتبه القاهره، ۱۹۹۷م.
* '''الجواهر الحسان فی تراجم الفضلاء و الاعیان''': زکریا بن عبدالله بیلا، ریاض، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۶ق.
* '''مجلة العرب''': حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، ۱۳۹۹ق.
* '''موسوعة الادباء و الکتاب السعودیین خلال ستین عاماً ۱۳۵۰–۱۴۱۰ه‌''': احمد سعید، دار المنار، ۱۴۱۳ق.
* '''نشاة و تطور الکتابة الخطیة العربیه''': فوزی سالم عفیفی، کویت، وکالة المطبوعات، ۱۴۰۰ق.

{{پایان}}

{{کتابهای درباره اخبار مکه}}

[[رده:کتاب‌های تاریخ مکه]]
[[رده:کتاب‌های مرتبط با مکه]]
[[رده:کتاب‌های معاصر]]
[[رده:کتاب‌های محمدطاهر کردی]]