در حال ویرایش امیة بن خلف

اُمیّة بن خَلَف از مخالفان سرسخت [[پیامبر(ص)]] در [[مکه]] بوده است. وی از اشراف [[طایفه بنی‌جمح|طایفه بنی‌جُمَح]]، تیره‌ای از [[قریش]] می‌باشد. بعد از [[بعثت پیامبر(ص)]] وی از مخالفین سرسخت حضرت شد و برعلیه گسترش [[اسلام]] تا لحظه آخر تلاش می‌کرد. امیه و برادرش [[ابی بن خلف]] از بد‌ترین آزار دهندگان پیام(ص) و تکذیب کنندگان وی بودند. امیه نه‌تنها پیامبر(ص) بلکه مسلمانان را نیز مورد آزار قرار می‌داد وی با اطلاع از [[اسلام]] آوردن [[بلال حبشی]] برده خود وی را مورد شکنجه و آزار قرار می‌داد. امیه و برخی سران قریش در محل عبور پیامبر و یارانش می‌نشستند و حضرت و اصحاب ایشان را مورد [[استهزاء]] قرار می‌دادند تا جایی که چندین آیه در رابطه با این‌کار نازل شد و استهزاء کنندگان را مورد نکوهش قرار داد. همچنین وی جزء [[مقتسمین]] نیز بوده است که هرساله در [[موسم حج]] با جای گرفتن در [[ورودی‌های مکه]] و تقسیم آن‌ها میان خود، مردم را از گرایش به [[اسلام]] و پیامبر(ص) باز‏می‌داشتند و نسبت‌های ناروا به ایشان می‌دادند. وی همچنین در شان نزول چندین آیه نقش داشته ازجمله آنان: انکار قیامت و حشر و نشر، خودداری او از دادن حق یتیم، شدت کفر و ... . امیه همچنین از کسانی بود که در [[دارالندوه]] جمع شده بودند و برعلیه پیامبر نقشه می‌کشیدند که با خواست خداوند نقشه آنان نقش برآب شد، همچنین از مشرکانی بود که در تعقیب پیامبر(ص) تا دهانه [[غار ثور]] حضور داشت. وی از اطعام دهندگان لشکر کفر بوده است تا جایی که نقل شده با کشتن نُه شتر در یک وعده همه سپاه قریش را اطعام کرد. سرانجام در [[جنگ بدر]] کشته شد.

==نام و نسب==
امیة بن خلف بن عمرو جُمَحی از اشراف [[طایفه بنی‌جمح|طایفه بنی‌جُمَح]]، تیره‌ای از [[قریش]] به‌شمار می‌رفت<ref>النسب، ص212؛ المحبر، ص140؛ اللباب، ج1، ص198.</ref>و به «غِطْریف» یعنی بزرگ بزرگان اشتهار داشت.<ref>المنمق، ص332؛ جمهرة انساب العرب، ص159.</ref>گفته‌‏اند که او در یکی از [[جنگ‌های فجار|نبردهای فِجار]]<ref>المنمق، ص171.</ref>فرماندهی تیره بنی‌جُمح را عهده‌‏دار بوده است.<ref>الاغانی، ج22، ص67.</ref>برخی او، پدر، برادر و فرزندش را از سخاوتمندان دوران جاهلی برشمرده‌‏اند.<ref>المحبر، ص140.</ref>

==مخالف سرسخت با پیامبر==
در پی [[بعثت]] [[پیامبر اکرم(ص)]] او از مخالفان سرسخت ایشان شد و برای پیش‌گیری از گسترش [[اسلام]]، با سرسختی و عناد فراوان در همه مراحل برخورد قریش با پیامبر(ص)، همراه آنان بود و به شیوه‌های گوناگون در آزار ایشان کوشید.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص356.</ref>به گفته [[ابن اثیر]]، امیّه و برادرش [[ابی بن خلف|ابیّ بن خلف]]، بد‌ترین آزار دهندگان پیام(ص) و تکذیب کنندگان وی بودند.<ref>الکامل، ج2، ص72.</ref>[[عقبة بن ابی‌معیط|عقبة بن ابی‌مُعیط]] به تحریک او به صورت ایشان آب دهان افکند.<ref>جامع البیان، مج11، ج19، ص12؛ کشف الاسرار، ج7، ص27-28؛ الکامل، ج2، ص269.</ref>

به گفته تاریخ‌نگاران، وی در واپسین روزهای زندگانی [[ابوطالب]]، چندین بار خودش یا با واسطه دیگران نزد وی رفت و از پیامبر(ص) به او شکایت کرد و از وی خواست تا ایشان را از رسالتش بازدارد. پیامبر(ص) در پی شنیدن خواسته‌های ایشان، فرمود: اگر شهادتین بر زبان جاری سازید، از شما دست برمی‏‌دارم.<ref>سیره ابن اسحق، ص236.</ref>وی از هفت نفری بود که پیامبر(ص) در [[مقام ابراهیم]]، رو به [[کعبه]] آنان را نفرین کرد.<ref>سیره ابن اسحق، ص211.</ref>

==آزار مسلمانان==
امیه در آزار مسلمانان از هیچ کوششی فرو‌گذار نکرد. او برای آن‌که برده مسلمان شده خود، [[بلال حبشی]]، را از اسلام بازدارد، وی را به سختی شکنجه کرد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص318.</ref>نیز هنگامی که زنی به نام زنیره ‌که چشمانی کم‏سو داشت، ‌مسلمان شد، امیه و شماری دیگر از اشراف مشرک مکه به استهزای او پرداخته، به خنده گفتند: اگر دین محمد خیری داشت، زنیره در گرایش به آن از ما سبقت نمی‌‏گرفت!<ref>التفسیر الکبیر، ج10، ص696.</ref>مقصود از ({{قلم رنگ|سبز|قَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا}}) در آیه 11 [[سوره احقاف|احقاف]]، امیه و برخی سران مشرک دانسته شده‌اند.<ref>کشف الاسرار، ج10، ‌ص517.</ref>

==جزء مستهزئین پیامبر==

تاریخ‌نگاران و مفسّران وی را از «مستهزئین» برشمرده‌‏اند که همراه با [[ولید بن مغیره]] و [[ابوجهل]] به استهزای پیامبر(ص) می‌پرداختند.<ref>سیره ابن اسحق، ص211.</ref>برخی مفسران در شان نزول آیات ({{قلم رنگ|سبز|فَقَد کَذَّبُوا بِالحَقِّ... مَا کَانُوا بِهِ یَستَهزِئُونَ}})<ref>نک: الدر المنثور، ج3، ص252.</ref> ([[سوره انعام]]، آیه 5) ({{قلم رنگ|سبز|وَلَقَدِ استُهزِئَ بِرُسُلٍ مِن قَبلِکَ... مَا کَانُوا بِهِ یَستَهزِئُونَ}})<ref>نک: کشف الاسرار، ج3، ص292-293.</ref> (سوره انعام، آیه 10) ({{قلم رنگ|سبز|اِنَّا کَفَینَاکَ المُستَهزِئِینَ* الَّذِینَ یَجعَلُونَ مَعَ اللهِ اِلَهًا آخَرَ فَسَوفَ یَعلَمُونَ}})<ref>نک: مبهمات القرآن، ج2، ص96.</ref> ([[سوره حجر]]، آیه 95-96) استهزاکنندگان را برخی سران قریش، از جمله امیة بن خلف شمرده‌اند. گویند ولید بن مغیره، اُمیّة بن خلف، و [[اخنس بن شریق]] در رهگذر پیامبر(ص) و یاران او می‌‏نشستند و ناسزا می‏‌گفتند و با چشم و ابرو اشاره می‏‌کردند. خداوند با فرو فرستادن [[سوره همزه]] به نکوهش آنان پرداخت و فرجام شوم آنان را بیان کرد.<ref>کشف الاسرار، ج10، ‌ص609.</ref>به گفته برخی، این سوره تنها درباره امیّة بن خلف نازل شده است.<ref>مبهمات القرآن، ج2، ص741؛ البحر المحیط، ج10، ‌ص540-541.</ref>

==جزء مقتسمین==
امیه را از «مُقْتَسمین» دانسته‌‏اند. در ذیل آیات ({{قلم رنگ|سبز|کَمَا اَنزَلنَا عَلَی المُقتَسِمِینَ* الَّذِینَ جَعَلُوا القُرآنَ عِضِینَ}})<ref>نک: تفسیر قرطبی، ج10، ص39؛ روض الجنان، ج11، ص346.</ref> (سوره حجر، آیه 90-91) آمده است که مقتسمین 16<ref>تفسیر قرطبی، ج10، ص39.</ref>یا 17<ref>المحبر، ص160.</ref>تن از کافران بودند که هر سال در [[موسم حج]] با جای گرفتن در [[ورودی‌های مکه]] و تقسیم آن‌ها میان خود، مردم را از گرایش به اسلام و پیامبر(ص) باز‏می‌داشتند<ref>المحبر، ص160.</ref>و نسبت‌هایی مانند مجنون، ساحر، شاعر و کاهن به وی می‌دادند.<ref>تفسیر قرطبی، ج10، ص39.</ref>در برابر، پیامبر نیز برخی مسلمانان را همراه [[عبداﷲ بن مسعود]] مامور کرد تا هر یک فردی از آن مشرکان را تکذیب کند.<ref>المحبر، ص161.</ref>

==نقش در شان نزول چندین آیه==
مفسران در شان نزول چندین آیه دیگر از امیه یاد کرده‌اند: نکوهش او به سبب بخل<ref>مبهمات القرآن، ج2، ص723؛ التحریر و التنویر، ج15، ص382.</ref> ([[سوره لیل]]، آیه 8-10)، خودداری او از دادن حق یتیم<ref>کشف الاسرار، ج10، ص488؛ مبهمات القرآن، ج2، ص198.</ref> ([[سوره فجر]]، آیه 15-17)، انکار قیامت و حشر و نشر<ref>کشف الاسرار، ج10، ص488؛ مبهمات القرآن، ج2، ص712.</ref> ([[سوره مریم]]، آیه 66-67)، درخواست نابجای او از پیامبر(ص) برای پراکنده ساختن [[صحابه]] تهی‌دست<ref>کشف الاسرار، ج5، ص681-680؛ تفسیر قرطبی، ج10، ص255.</ref> ([[سوره کهف]]، آیه 28)، رویگردانی از اسلام و تکذیب پیامبر(ص) <ref>الکشاف، ج4، ص764.</ref> (سوره لیل، آیه 15-16)، شدت کفر<ref>مجمع البیان، ج10، ص665.</ref> (سوره عبس، آیه 17)، افسانه دانستن [[قرآن]]<ref>کشف الاسرار، ص326؛ روض الجنان، ج7، ص257.</ref> (سوره انعام، آیه 18)، و درخواست‌های نامعقول از پیامبر.<ref>جامع البیان، مج9، ج15، ص205؛ مبهمات القرآن، ج2، ص136-137.</ref> ([[سوره اسراء]]، آیه 90-93)

==توطئه علیه پیامبر==
امیّة بن خلف از سران قریش بود که برای یافتن راه چاره‌‏ای جهت پیش‌گیری از گسترش اسلام، به سال سیزدهم بعثت در [[دارالندوه]] گرد آمدند. در این جلسه، پیشنهادهایی مانند تبعید، حبس و قتل پیامبر(ص) ارائه شد و سرانجام به کشتن پیامبر تصمیم گرفتند<ref>مجمع البیان، ج2، ص826؛ سبل الهدی، ج3، ص231.</ref>؛ اما توطئه آنان با هجرت پیامبر(ص) به [[یثرب]] خنثی شد.<ref>مجمع البیان، ج2، ص826؛ مبهمات القرآن، ج1، ص512.</ref>برخی مفسران شان نزول آیه ({{قلم رنگ|سبز|وَاِذ یَمکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا... }}) ([[سوره انفال]]، آیه 30) را همین دسیسه‌چینی سران کفر در دارالندوه دانسته‌اند.<ref>مجمع البیان، ج2، ص826؛ مبهمات القرآن، ج1، ص512.</ref>آورده‌اند که امیه از مشرکانی بود که در تعقیب پیامبر(ص) تا دهانه [[غار ثور]] حضور داشت.<ref>سبل الهدی، ج3، ص241.</ref>
پس از هجرت پیامبر(ص) نیز امیّه همچنان به دشمنی خود ادامه داد. او در [[غزوه بواط|غزوه بُواط]] در کاروان تجاری قریش که پیامبر(ص) آن را تهدید کرده بود، حضور داشت.<ref>المغازی، ج1، ص12؛ الطبقات، ج2، ص5-6.</ref>

==تلاش بر عدم شرکت در بدر==

به سال دوم ق. هنگام آماده شدن سپاه مشرکان برای شرکت در [[نبرد بدر]]، به سبب آگاهی از پیشگویی پیامبر(ص) درباره کشته شدنش، از همراهی با سپاه خودداری ‏کرد.<ref>المغازی، ج1، ص36-35؛ الصحیح من سیرة النبی، ج5، ص15.</ref>

به گفته [[واقدی]]، وی در پی آگاهی از سلامت کاروان تجاری قریش، از مخالفان ادامه حرکت سپاه اعزامی از [[مکه]] برای نبرد بدر بود. اما بر اثر متهم شدن به بزدلی از سوی ابوجهل و دیگران، مخالفتش بی‌‏نتیجه ماند<ref>المغازی، ج1، ص37.</ref>و با اصرار ابوجهل و [[عقبه|عُقبه]] و [[نضر بن حارث]]، ناگزیر همراه آنان به سوی [[مدینه]] رفت.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص610؛ المغازی، ج1، ص37.</ref>

==طعام دهنده لشکر کفر==

امیّه از مطعمان (طعام دهندگان) لشکر کفر در نبرد بدر بود. آیه آغازین [[سوره محمد(ص)]] درباره او و دیگر مطعمان نازل شد: ({{قلم رنگ|سبز|الَّذِینَ کَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِیلِ اللهِ اَضَلَّ اَعمَالَهُم}}). (سوره محمّد، آیه 1) در روایتی از [[ابن عباس]]، نام هر 12 تن این مطعمان از جمله امیّه آمده است.<ref>کشف الاسرار، ‌ج10، ص609.</ref>گویند او با کشتن نُه شتر در یک وعده<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص45.</ref>همه سپاه قریش را اطعام کرد.<ref>المحبر، ص162؛ المعارف، ص154.</ref>

==از کشته‌شدگان بدر==
وی از کشته‌شدگان بدر بود. ‌گزارش‌ها درباره چگونگی قتل و قاتل وی متفاوت‌اند. به موجب ‌گزارشی، [[حباب بن منذر|حُباب بن مُنذر]] و [[خُبَیب بن یساف|خبیب بن یساف]] به تحریک بلال، بدون آگاهی پیامبر(ص) به امیه و پسرش علی حمله‏‌ور شدند و در حالی‌که اسیر [[عبدالرحمن بن عوف]]، از دوستان قدیمی امیه، بودند، آنان را از پای درآوردند و تلاش عبدالرحمن برای زنده ماندن آنان بی‏‌نتیجه ماند، <ref>المغازی، ج1، ص83؛ السیرة النبویه، ج2، ص632.</ref> حال آن‌که هنوز درباره اسیران تصمیم قطعی گرفته نشده بود.<ref>الصحیح من سیرة النبی، ج5، ص116-119.</ref>با کشته شدن آن دو، عبدالرحمن دریغ می‌خورد و می‌گفت: زره‌هایم از دست رفتند و اسیرم نیز کشته شد.<ref>الاشتقاق، ص129.</ref>هنگام دفن اجساد مشرکان، جنازه امیه درون زره باد کرده بود و بر اثر جابه‌جایی از هم می‌پاشید. از این ‌رو، او را همان‌جا با سنگ و خاک پوشاندند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص638.</ref>

==فرزند و نواده==
فرزند امیه، صفوان، از نقش‌آفرینان [[نبرد احد]] و در شمار فرماندهان آن جنگ بود.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص312-316.</ref>صفوان در [[فتح مکه]] گریخت؛ اما با امان [[رسول خدا(ص)]] بازگشت و در [[نبرد حنین]] از مؤلفة قلوبهم بود که پیامبر سهمی از غنیمت‌ها بدانان بخشید.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص362.</ref>نواده او [[یحیی بن حکیم]] به هنگام مرگ [[معاویه]] امیر مکه بود که [[یزید]] او را برکنار کرد.<ref>الاخبار الطوال، ص227.</ref>

==پانویس==

 

{{پانویس}}

 

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/8156

 | عنوان = اُمیّة بن خَلَف

 | نویسنده = علیرضا ایمانی مقدم

}}
 
* '''الاخبار الطوال''': ابن داود الدینوری (م. 282ق.)، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، 1412ق.

* '''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (م. 356ق.)، به کوشش علی مهنّا و سمیر جابر، بیروت، دار الفکر.

* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.

* '''البحر المحیط''': ابوحیان الاندلسی (م. 754ق.)، بیروت، دار الفکر، 1412ق.

* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق.

* '''التحریر و التنویر''': ابن‌عاشور (م. ‌1393‌ق.)، تونس، الدار التونسیه، 1997م.

* '''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''': القرطبی (م. ‌671‌ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417‌ق.

* '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. ‌606‌ق.)، قم، دفتر تبلیغات، 1413‌ق.

* '''جامع البیان''': الطبری (م. ‌310‌ق)، به‌کوشش صدقی جمیل، ‌ بیروت، دار الفکر، 1415‌ق.

* '''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (م. 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. ‌911‌ق.)، بیروت، دار الفکر، 1414‌ق.

* '''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (م. 554ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، 1375ش.

* '''سبل الهدی و الرشاد''': محمد‌ بن یوسف الصالحی (م. ‌942‌ق.)، به‌کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414‌ق.

* '''السیرة ‌النبویه''': ابن هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.

* '''سیره ابن اسحق (السیر و المغازی)''': ابن اسحق (م. ‌151‌ق.)، به کوشش زکار، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1368‌ش.

* '''الصحیح من سیرة النبی(ص)''': جعفر مرتضی العاملی، بیروت، دار السیره، 1414‌ق.

* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. ‌230‌ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418‌ق.

* '''الکشاف''': الزمخشری (م. 528ق.)، قم، بلاغت، 1415ق.

* '''کشف الاسرار''': میبدی (م. 520ق.)، به کوشش حکمت، تهران، امیرکبیر، 1361ش.

* '''الکامل فی التاریخ''': ابن‌اثیر (م. ‌630‌ق.)، به‌کوشش القاضی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1407‌ق.

* '''اللباب فی علوم الکتاب''': ابوحفص عمر بن علی الدمشقی (م. 880ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.

* '''مبهمات القرآن''': بلنسی (م. ‌‌782‌‌ق.)، به کوشش القاسمی، بیروت، دار الغرب ‌الاسلامی، ‌‌1411‌‌ق.

* '''مجمع ‌البیان''': الطبرسی (م. ‌548‌ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406‌ق.

* '''المحبّر''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش الیزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

* '''المعارف''': ابن قتیبه (م. ‌376‌ق.)، به‌کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373‌ش.

* '''المغازی''': الواقدی (م. ‌207‌ق.)، به‌کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409‌ق.

* '''المنمق''': ابن حبیب (م. ‌245‌ق.)، به‌ کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، 1405ق.

* '''النسب''': ابن سلّام (م. ‌224‌ق.)، به کوشش مریم محمد، بیروت، دار الفکر، 1410‌ق.
{{پایان}}

{{دشمنان پیامبر(ص)}}

[[رده:دشمنان اسلام]]
[[رده:دشمنان پیامبر(ص)]]
[[رده:کشته‌شدگان غزوه بدر]]
[[رده:حاضران در غزوه بدر]]
[[رده:شرکت کنندگان در جنگ بدر]]
[[رده:اشراف مکه]]
[[رده:مشرکان مکه]]
[[رده:سران قریش]]