در حال ویرایش بارگاه امامان(ع) در بقیع

بارگاه امامان(ع) در بقیع، محل دفن چهار امام [[شیعیان]]، [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. این مکان در آغاز [[خانه عقیل بن ابی‌طالب]] بود و بعدا به [[قبرستان بقیع]] پیوست. بعدها در قرن پنجم به فرمان [[مجدالملک براوستانی]] وزیر سلجوقیان بنای باشکوه با گنبدی بلند بر این مکان ساخته شد و ظاهرا همین بنا با تعمیراتی تا چند قرن پابرجا بود تا اینکه توسط [[آل سعود]] در 1220 تخریب شد و بار دیگر توسط حکومت عثمانی بازسازی شد و بار دیگر در سال 1344 توسط آل سعود دوم تخریب شد.
== خانه عقیل ==
[[پرونده:قبور ائمه بقیع قبل از تخریب.png|350px|thumb|left|قبور ائمه بقیع قبل از تخریب]]
[[عقیل بن ابی‌طالب]] برادر امام علی(ع) بیرون بقیع و در سمت جنوب آن خانه‌ای بزرگ<ref>الطبقات، ج4، ص44؛ المعارف، ص204.</ref> در برابر خانه امام علی(ع) داشت.<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص82.</ref>
در گذر زمان، این خانه مکان دفن بزرگانی از [[بنی‌هاشم]] شد و بعدها به بقیع ملحق گشت و این بخش از بقیع به مقابر بنی‌هاشم شهرت یافت.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص127.</ref> فاطمه بنت اسد (م. 3ق.)، [[عباس بن عبدالمطلب]] (م. 32ق.) عموی پیامبر(ص)، چهار تن از امامان شیعه، [[امام حسن(ع)]] (شهادت 49/50ق.)، <ref>الکافی، ج1، ص472؛ البدایة و النهایه، ج8، ص48.</ref>  [[امام سجاد(ع)]] (شهادت 94/95ق.)، <ref>الکافی، ج1، ص469؛ تاریخ‏ طبری، ج11، ص631.</ref> [[امام محمد باقر(ع)|امام باقر(ع)]] (شهادت حدود 114/117ق.) <ref>مروج الذهب، ج3، ص219؛ دلائل الامامه، ص215-216.</ref> و [[امام صادق(ع)]] (شهادت 148ق.) <ref>ذخائر العقبی، ص141؛ مروج الذهب، ج3، ص219.</ref> از مدفونان در این خانه‌اند.
بر پایه روایتی، امام سجاد(ع) این خانه را در حدود سال 65ق. بازسازی کرد.<ref>بحارالانوار، ج45، ص344-345.</ref>

===پیوستن خانه عقیل به بقیع===
از هنگام پیوستن خانه عقیل به بقیع و ساخت بارگاه بر این قبور، آگاهی دقیقی در دست نیست. [[ابن‌زباله]] (م. 199ق) در قرن دوم از وجود مسجدی (حرم) بر قبر عباس بن عبدالمطلب و امامان شیعه خبر داده است.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص126-127.</ref> [[ابن‌شبه]] (م. 262ق) نیز از وجود مسجدی در سده سوم ق. بر قبر [[فاطمه بنت اسد]] گزارش داده است.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص123.</ref>
با توجه به نزدیکی قبور امامان شیعه و عباس به قبر فاطمه، به نظر می‌رسد که این مسجد همه این قبور را در بر می‌گرفت. [[مسعودی]] (م. 345ق.) عبارت این سنگ را چنین گزارش داده است: «بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد للَّه مُبِید الامم و محیی الرمم هذا قبر فاطمة بنت رسول الله صلی الله علیه و سلم سیدة نساء العالمین و قبر الحسن بن علی بن ابی‌طالب و علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب و محمد بن علی و جعفر بن محمد رضی الله عنهم‏».  <ref>مروج الذهب، ج3، ص285؛ التنبیه و الاشراف، ص260؛ تذکرة الخواص، ص311.</ref>
==ساخت گنبد==
از ساخت نخستین گنبد بر مزار عباس و امامان شیعه نیز گزارش‌هایی متناقض در دست است. آورده‌‌اند که در سده پنجم ق. مجدالملک براوستانی گنبدی بر قبور امامان شیعه و عباس ساخت که بسیار بزرگ بود.<ref>الکامل، ج10، ص352.</ref> مطری به ساخت این گنبد بزرگ در دوران حکومت [[ناصر احمد بن مستضیء عباسی]] (حک: 575-622ق.) اشاره می‌کند.<ref>التعریف بما آنست الهجره، ص119.</ref>
[[ابن‌نجار]] (م. 643ق.) که هم‌عصر با ناصر عباسی است، به قدمت گنبد تصریح دارد.<ref>الدرة الثمینه، ص166.</ref> از این رو، به نظر می‌رسد که گزارش مطری غیر واقعی است.
بقعه عباس و امامان بقیع طی سده‌های پیاپی مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت. منابع از تعمیر بقعه به سال 519ق. به دستور [[مسترشد عباسی]] (حک: 512-529ق.) و نیز در روزگار [[مستنصر عباسی]] (حک: 623-640ق.) گزارش داده‌اند.

کتیبه نصب شده بالای محراب بقعه که دربردارنده دستور خلیفه مستنصر برای تعمیر بقعه است، این ادعا را تایید می‌کند.<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص100.</ref> 

توصیفات ابن‌جبیر از این گنبد و قبور درون آن، از دقت بیشتر برخوردار است. وی گنبد ساخته شده بر این قبور را بسیار مرتفع شمرده که نزدیک در ورودی بقیع قرار داشت. قبور درون بقعه، بزرگ و از سطح زمین بلندتر بودند. این قبور ضریحی چوبین داشتند که با نقوشی برجسته از جنس مس با میخ‌کوبی‌هایی تزیین شده بود.<ref>رحلة ابن جبیر، ص174.</ref>

[[عبدری]] (م. بعد از 700ق.) این بقعه را همراه با بقعه عثمان بن عفان بزرگ‌ترین و زیباترین بارگاه‌ بقیع دانسته است.<ref>رحلة العبدری، ج1، ص423.</ref> ابن‌نجار از وجود دو در برای بقعه یاد می‌کند که تنها یکی از آن دو هنگام زیارت گشوده می‌شد.<ref>الدرة الثمینه، ص166.</ref>

از دیگر کسانی که درباره چگونگی بقعه، گنبد و ضریح قبور امامان شیعه به این مطلب اشاره کرده‌اند، می‌توان از [[ابن‌بطوطه]]، <ref>رحلة ابن بطوطه، ص125.</ref> [[خالد بن عیسی]] (زنده به سال 740ق.) <ref>تاج المفرق، ج1، ص289.</ref> و [[سمهودی]] (م. 911ق.) <ref>وفاء الوفاء، ج3، ص100.</ref> یاد کرد.

از تعمیر این بقعه به سال 1234ق. به دستور سلطان [[محمود عثمانی]] (حک: 1223-1255ق.) و به دست [[محمد‌علی پاشا]] و نیز به سال 1292ق. در دوران حکومت [[عبدالعزیز خان عثمانی]] (حک: 1277-1293ق.) گزارش شده است.<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص141.</ref>
[[محمد‌حسین فراهانی]]، از رجال دربار قاجار، در گزارش خود از سفر [[حج]] سال 1302ق. از بقعه هشت ضلعی امامان شیعه و عباس خبر می‌دهد. بر پایه این گزارش، در این بقعه صندوقی بزرگ از جنس چوب مرغوب بود و میان این صندوق بزرگ دو صندوق چوبی دیگر قرار داشت. درون یک صندوق قبر چهار امام شیعیان و درون صندوق دیگر قبر عباس قرار داشته است.<ref>پنجاه سفرنامه، ج5، ص237.</ref>
این گزارش که همانند آن در سفرنامه 1292ق. [[فرهاد میرزا]] نیز به چشم می‌خورد، <ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص141.</ref> بیانگر ساخت ضریحی جدید است که در گزارش‌های تا پیش از سده دهم ق. از آن یاد نشده است.
==پانویس==
{{پانویس}}