| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | | {{جا: ویرایش}} |
| | عنوان =
| |
| | تصویر = بقعه پیر اولیا.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| | بنیانگذار =
| |
| | تأسیس =
| |
| | کاربری = زیارتگاه
| |
| | مکان = [[ایران]]، لارستانِ استان فارس، شهر اوز.
| |
| | نام‌های دیگر = بقعه مالک اشتر، بقعه مالک اژدر.
| |
| | وقایع مرتبط =
| |
| | ظرفیت =
| |
| | وضعیت = فعال
| |
| | مساحت =
| |
| | امکانات =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | بازسازی = دوره [[صفویه]].
| |
| | وبگاه =
| |
| }} | |
| '''بقعه پیر اولیا''' یا '''بقعه مالک اشتر''' یا '''مالک اژدر'''، زیارتگاهی است در [[ایران]]، که در لارستانِ استان فارس و در شهر «اوز» قرار دارد. بر پایه [[کتیبه|کتیبه‌ای]] که در زیارتگاه است، این بقعه متعلق به [[ابراهیم بن مالک اشتر|ابراهیم بن مالک اشتر نخعی]] است؛ با اینکه وی در [[عراق]] به شهادت رسیده و بدنش سوزانده شده است. برخی مدفون را «مالک اشتر» یا «مالک اژدر» یکی از سرداران اسلام، غیر از صحابی خاص [[امام علی(ع)]] دانسته‌اند. برخی نیز او را نوه ابراهیم بن مالک اشتر نخعی معرفی کرده‌اند.
| |
|
| |
|
| ==مکان== | | ==نکته== |
| بقعه پیر اولیا یا بقعه مالک اشتر، در [[ایران]]، در لارستانِ استان فارس، در شهر «اوز» قرار گرفته است. این زیارتگاه، در محل میدان قدیمی «لَزدخون» و در محله معروف به پیر اولیا، روبه‌روی مسجد جامع واقع شده است.<ref>ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، ص۱۰۸.</ref>
| | هرچند نیروهای [[بنی‌امیه|اموی]] بعد از شهادت [[ابراهیم بن مالک]] جسد وی را سوزاندند، اما برای او مرقدی مشهور در [[عراق]] وجود دارد. این مرقد در واقع همان محل کشته‌شدن اوست که به قبر «شیخ ابراهیم» شهرت دارد. افزون بر بقعه یاد شده در عراق، بقعه‌های دیگری در [[ایران]] به ابراهیم منسوب است که در انتساب این زیارتگاه‌ها به شخص ابراهیم بن مالک اشتر نخعی تردید وجود دارد. |
|
| |
|
| ==بنا== | | ==بقعه پیر اولیا== |
| این آرامگاه، از یک [[صحن]]، سردرِ ورودی به شکل طاق، یک اتاق مربع‌شکل که روی آن [[گنبد]] قرار دارد و یک فضای طاق‌دار به جای [[شبستان]] تشکیل شده است.
| |
|
| |
|
| پوشش گنبدی اتاق، پس از تبدیل فضای چهار گوش به هشت ضلعی، و با استفاده از فیلپوش‌هایی به دایره تبدیل شده است تا گنبد بنا بر آن استوار شود. چهار نورگیر که به‌صورت یک در میان در فضای هشت‌گوش گنبد قرار گرفته‌اند، نور مورد نیاز فضای داخلی اتاق را فراهم می‌کنند.<ref>ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، ص۱۰۹.</ref> نمای داخلی آرامگاه ساده و قبر نیز ساده و بدون سنگ‌نوشته است. بر فراز بقعه، گنبد زنگوله‌ای شکلی به ارتفاع سه متر قرار دارد.<ref name=":1">ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، ص۱۱۰.</ref>
| | یکی دیگر از بقاع منسوب به ابراهیم بن مالک اشتر در ایران، بقعه مشهور به «پیر اولیا»، در شهر «اوز» لارستان فارس است که در مقابل مسجد جامع این شهر واقع شده است. اگرچه در کتیبه موجود در آرامگاه، وی [[ابراهیم بن مالک اشتر]] معرفی شده است، اما درباره شخصیت مدفون در این بقعه اختلاف نظر وجود دارد. |
|
| |
|
| ==پیشینه==
| | برخی آرامگاه را متعلق به نوه ابراهیم بن مالک اشتر می‌داند و برخی صاحب آرامگاه را یکی از سرداران و مبلغان دینی به نام مالک اژدر می‌دانند.<ref>بررسی آثار تاریخی و هنری اوز، حمیرا کمال، صص١٠٢-١٠٣؛ کرامتی، محمدهادی، تاریخ دلگشای اوز، ص٩؛ دائرة المعارف بقاع و اماکن متبرکه، ج٧، ص١4١؛ دائرة المعارف بقاع و اماکن متبرکه، ج٧، ص١4٢؛ خضری، محمدنور، گذری بر فرهنگ مردم اوز، ص١١.</ref> |
| از تاریخ ساخت این زیارتگاه آگاهی در دست نیست. یک لوح سنگی، تاریخ بازسازی گنبد را مقارن با اواخر دوره [[صفویه]] نشان می‌دهد. این سنگ که پیش از این، بر پیشانی ورودی اتاق مقبره نصب بوده است، امروزه بر دیوار فضای طاق‌دار داخل مقبره قرار گرفته است. بر روی این سنگ، در یازده سطر به شیوه نظم، سروده‌هایی درباره بازسازی گنبد آمده است.<ref group="یادداشت">مانند این بیت: شد بنا از قلوب خیر اثر/ صورت ظاهرش چو فَته ماه</ref><ref name=":1" /> آغاز و پایان و نیز میانه دو مصرع، با نقوش رنگ‌آمیزی شده تزیین شده است. مصرع دومِ آخرین بیت، در برگیرنده تاریخ است که در قالب حروف ابجد آمده، و تاریخ ۱۱۰۴ق. را نشان می‌دهد.<ref>ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، ص۱۱۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==مدفون==
| | تاریخ ساخت بنا روشن نیست. اما ظاهر آن نشان می‌دهد که آرامگاه طی زمان‌های مختلف دچار تغییرات گسترده شده است. از مدارک تاریخی موجود در این آرمگاه، لوح سنگی است که تاریخ تعمیر گنبد پیر اولیاء را مقارن با اواخر دوره [[صفویه]] نشان می‌دهد. |
| درباره شخصیت مدفون در این بقعه، اختلاف نظر وجود دارد که برخی از باورها چنین است:
| |
|
| |
|
| ===ابراهیم بن مالک اشتر===
| | البته باید توجه نمود که ابراهیم بن مالک اساسا امامزاده نیست و بعید نیست که شخص مدفون در این بقعه یکی از سادات هم نام ابراهیم باشد. |
| در [[کتیبه]] موجود در آرامگاه، مدفون، [[ابراهیم بن مالک اشتر]] معرفی شده است. | |
|
| |
|
| ===مالک اژدر=== | | == جستارهای وابسته == |
| به باور برخی، بر پایه منابع، این زیارتگاه متعلق به یکی از سرداران و مبلغان دینی به نام مالک اشتر یا اژدر است که پس از حاکمیت [[اسلام]] برای تبلیغ و گسترش دین به جنوب فارس گسیل گشت. این سردار، بر پایه نقل قول‌ها غیر از [[مالک اشتر]] دوست شاخص [[امام علی(ع)]] است.<ref>بررسی آثار تاریخی و هنری اوز، صص١٠٢-١٠٣؛ تاریخ دلگشای اوز، ص٩؛ به نقل از دائرة المعارف بقاع و اماکن متبرکه، ج٧، ص١4١.</ref> برخی دیگر نیز، مدفون را مالک اژدر دانسته‌اند. به گفته آنها از این شخص در شیرازنامه و فارس‌نامه نام برده شده و رویداد جنگ لشکر این سردار با مردم قلعه بندر<ref group="یادداشت">در ۳۰۰ متری آرمگاه سعدی در شیراز.</ref> شرح داده شده است.<ref>دائرة المعارف بقاع و اماکن متبرکه، ج٧، ص۱۴۲.</ref>
| | * [[مرقد ابراهیم بن مالک اشتر]] |
| | | * [[بقعه پیر اولیا]] |
| ===نوه ابراهیم بن مالک اشتر===
| |
| برخی، آرامگاه را متعلق به نوه ابراهیم بن مالک اشتر دانسته‌اند. استدلال آنها به یک بیت از شعر موجود در [[کتیبه]] آرمگاه است.<ref group="یادداشت">قدس الله سرهم گویان/ بر ابراهیم مالک اژدر</ref><ref>گذری بر فرهنگ مردم اوز، ص١١.</ref>
| |
| | |
| ==دیگر مزارهای منسوب به ابراهیم بن مالک==
| |
| مزارهای دیگری نیز، به ابراهیم بن مالک اشتر نخعی منسوب است. برخی از آنها چنین است:
| |
| | |
| ===مزار ابراهیم بن مالک===
| |
| {{اصلی|مزار ابراهیم بن مالک اشتر (دجیل)}}این مزار، در [[عراق]] و در جنوب شهر دجیل قرار دارد.<ref>زیارت‌گاه‌های عراق، ج1، ص526.</ref> نیروهای [[بنی‌امیه|اموی]] پس از شهادت [[ابراهیم بن مالک]] جسد وی را سوزاندند، این مزار همان محل کشته‌شدن اوست که به [[مزار ابراهیم بن مالک اشتر (دجیل)|قبر شیخ ابراهیم]] شهرت یافته است.<ref>ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، ص۱۰۶.</ref>
| |
| | |
| ===بقعه کمر بسته===
| |
| {{اصلی|بقعه کمر بسته}}بقعه کمر بسته، زیارتگاهی است در [[ایران]]، استان لرستان، شهرستان الیگودرز و در روستای گایکان، که میان مردم به مزار ابراهیم بن مالک اشتر نخعی شهرت دارد<ref name=":0">ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، ص۱۰۷.</ref> و در درستیِ این انتساب تردید وجود دارد.
| |
| | |
| ==پانوشت==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| {{برگرفتگی
| |
| |پیش از لینک = کتاب
| |
| |منبع = ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، محمود سامانی.
| |
| |پس از لینک = بخش «بقاع منسوب به ابراهیم»، ص۱۰۷
| |
| | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1390
| |
| }}
| |
| * '''ابراهیم بن مالک اشتر نخعی'''، محمود سامانی، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش.
| |
| * '''بررسی آثار تاریخی و هنری اوز'''، حمیرا کمال، ایران-شیراز، ۱۳۸۳ ه.ش.
| |
| * '''دائرة المعارف بقاع و اماکن متبرکه'''، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، آماده چاپ.
| |
| * '''زیارت‌گاه‌های عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه یار، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۵ش.
| |
| * '''کرامتی، محمدهادی'''، تاریخ دلگشای اوز، ایران، بی تا.
| |
| * '''گذری بر فرهنگ مردم اوز'''، محمدنور خضری، ایران-شیراز، ۱۳۷۷ ه.ش.
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| [[رده:مزارهای استان فارس]]
| |
