در حال ویرایش بنی‌تمیم

تمیم بن مُرّ بن اُدّ بن طابخة بن الیاس بن مُضَر بن نزار بن معد بن عدنان، از نوادگان حضرت [[اسماعیل(ع)]] است.<ref>النسب، ص231؛ جمهرة النسب، ص20، 189؛ جمهرة انساب العرب، ص207، 480.</ref>  تمیمیان در [[الیاس]]، که جد شانزدهم رسول خدا است، با [[قریش]] هم‌نسب هستند.<ref>الانساب، ج1، ص13-14.</ref> نسل تمیم، از دو پسر تن از پسرانش به نام های  زید مناة و عمرو ادامه یافت. از عمرو بن تمیم، خاندان‌های بسیاری<ref>جمهرة النسب، ص251-252.</ref> از جمله حَبِطات  {{یادداشت|لقب حارث بن عمرو و فرزندانش.}} <ref>جمهرة انساب العرب، ص211-213؛ الاشتقاق، ص202؛ الانساب، ج4، ص50.</ref>  پدید آمد. و از زید مناة بن تمیم <ref>انساب الاشراف، ج12، ص13؛ النسب، ص231؛ جمهرة انساب العرب، ص213.</ref> شاخه‌های فراوانی مانند بنوکعب بن سعد ، بنومُقاعِس<ref>جمهرة النسب، ص230 به بعد. </ref> بنی‌حنظله ، بنی‌دارم<ref>النسب، ص193-226.</ref> و بنی‌یربوع پدید آمدند.<ref>جمهرة النسب، ص213؛ انساب الاشراف، ج12، ص11.</ref>  

قبیله بنی تمیم از گذشته‌ های دور در قیاس با دیگر قبایل [[عرب]]، بسیار با اهمیت بود، چون جمعیت زیاد و تیره‌های متعدد داشت. همچنین متولی [[کعبه]] بود. این موارد باعث شد که  قبیله  بنی‌تمیم از بزرگ‌ترین بنیان‌های قوم عرب محسوب شود.<ref>جمهرة انساب العرب، ص207؛ نشوة الطرب، ص415.</ref>

=== قبل از اسلام===

سرزمین اصلی و خاستگاه قبیله بنی‌تمیم در [[جزیرة العرب]] بود. 150 سال پیش از ظهور اسلام، شاخه‌های اولیه این خاندان تولیت [[کعبه]] را برعهده داشتند و در [[مکه]] ساکن بودند. سایر عرب‌های ساکن مکه، تمیم را به سبب غارت و بی‌حرمتی  کعبه، از جزیره العرب دور کردند. {{یادداشت| به گزارش ابن‌زبیر و فرزدق.}}در نتیجه پیش از اسلام بنی تمیم به نجد کوچ کرد. زمان دقیق مهاجرتشان به [[نجد]] مشخص نیست.<ref>الاغانی، ج9، ص224-225.</ref> بعلاوه شاخه‌هایی از این قبیله به حیرهِ [[عراق]] و [[بحرین]] مهاجرت کردند.<ref>بلادالعرب، ص87، 132، 278، 286، 315-316؛ قبیلة تمیم فی الجاهلیة و الاسلام، ج1، ص124-125؛ قبیلة تمیم عبر العصور، ص53؛ البحرین فی صدر الاسلام، ص156-157.</ref>

=== بعد از اسلام===

در قرن دوم وسوم قمری بسیاری از بنی‌تمیم به مصر مهاجرت کردند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص114.</ref> در همین دوران، یکی از تمیمیان به نام ابراهیم بن اغلب با تأسیس [[سلسله اغلبیان]]، بر دامنه و گستره قدرت تمیمیان افزود. پس از سقوط  اغلبیان، گروه‌هایی از بنی‌تمیم همچنان در آنجا باقی ماندند و بسیاری از آن‌ها بعد ها به‌ [[اندلس]] کوچ کردند. .<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص117-118.</ref>  

امروزه افراد قبیله بنی‌تمیم در مناطق گوناگون جهان از ایران تا شمال [[افریقا]] پراکنده شده‌اند؛ اما به صورت طوایف شناخته شده بیشتر در استان نجد و [[جبل شمر|جبل شَمَّر]] [[عربستان سعودی]] سکونت دارند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص122، 132، 136.</ref>  خاندان‌ها و طوایف بنی‌تمیم در عربستان، متعلق به سه بطنِ حنظلة بن مالک بن زید مناة بن تمیم، سعد بن زید مناة، و عمرو بن تمیم هستند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص122؛ انساب الاشراف، ج12، ص363.</ref>  

در نجد از میان بنی‌تمیم خاندان‌هایی برخاستند که امروزه بر تحولات جزیرة العرب اثر گذار هستند. خاندان [[محمد بن عبدالوهاب]]، بنیان‌گذار [[فرقه وهابیت]] و [[آل ثانی]] {{یادداشت| خاندان آل ثانی از اواخر سده یازدهم ه . ق از نجد به ‌این منطقه آمدند.}}  به عنوان حاکمان [[قطر]]، از جمله آنان هستند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص122به بعد‍، 132-134.</ref><ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص132؛ موسوعة عشائر العراق، ج3، ص252.</ref>  

==پراکندگی جغرافیایی بنی تمیم==

تمیمی‌ها از آغاز تأسیس [[کوفه]] و [[بصره]]، نخستین ساکنان آن بودند؛ در بصره بنی تمیم یکی از پنج قبایل گوناگونی بود که به آن‌ها «اخماس» گفته می‌شد.  البته این قبیله در ساختار قبیله ای کوفه، در مقایسه با بصره، چندان قدرت و نفوذ نداشتند.<ref>التنظیمات الاجتماعیة و الاقتصادیة فی البصره، ص54-55.</ref> با اقامت قبیله‌های رقیب در این  شهرها اندک‌اندک تعصبات شهری جای تعصبات قبیله‌ای را گرفت. از همین‌رو، این قبیله وحدت سیاسی  خویش را از دست داد. لذا گاهی از بنی تمیم  به عنوان تمیم بصره و تمیم کوفه سخن به میان می‌آید. {{یادداشت| چنان‌که [[احنف بن قیس]]، بزرگ تمیمیان بصره، در رویداد نبرد میان اَزْد و تمیم در بصره به صراحت گفت که در نظر او اَزْد بصره از تمیم کوفه و اَزْد کوفه از تمیم شام والاتر است.}}  .<ref>البیان و التبیین، ج2، ص92؛ زهر الآداب، ج3، ص699.</ref>

 

=== ایران===

 

امروز نیز بنی‌تمیم یکی از قبایل بزرگ ساکن در خوزستان است. <ref>قبایل و عشایر عرب خوزستان، ص38-39.</ref>

 

بنی‌تمیم  از پیشوایان عرب در [[موسم حج]] و داوران عرب هنگام همایش سالانه در بازار [[عکاظ]] بود.<ref>المحبر، ص182.</ref> منصب قضاوت میان برخی خاندان‌های بنی تمیم همیشگی بود.<ref>النقایص، جریر و فرزدق، ج1، ص437-438.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در روز عاشورا برخی تمیمیان چون [[زرعة بن شریک]]،<ref>تاریخ طبری، ج5، ص453؛ البدء و التاریخ، ج6، ص11.</ref> [[عمر طهوی]]،<ref>البدایة و النهایه، ج8، ص170-171.</ref> [[جویریة بن بدر]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص393.</ref> و [[حصین تمیمی]]<ref>تاریخ طبری، ج4، ص499.</ref> در شهادت امام حسین(ع) مشارکت داشتند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

==حج‌گزاری بنی‌تمیم==

بنی‌تمیم را از پیشوایان عرب در موسم حج دانسته‌اند.<ref>المحبر، ص182.</ref>  در دوران جاهلی، گروهی از فرزندان [[کعب بن سعد]] برخی مناصب حج را تا هنگام ظهور اسلام در اختیار گرفتند.<ref>جمهرة النسب، ص239.</ref>  

امر [[اجازه]] <ref>تاریخ طبری، ج‏2، ص257.</ref>  {{یادداشت| جلوداری حاجیان در کوچ به سوی [[عرفات]] و [[منا]] و [[رمی جمرات]]}} نخست در دست خاندان صوفه از بنی‌تمیم بود و سپس در دست خاندان‌هایی دیگر از بنی‌تمیم مانند [[بنی‌عطارد بن عوف]] و [[آل کرب]] قرار گرفت.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص256-257؛ انساب الاشراف، ج12، ص8، 362؛ جمهرة انساب العرب، ص219.</ref>  پس از او خاندان سعد بن زید مناة بن تمیم این مقام را به ارث بردند. آن گاه این مقام به خاندان صفوان بن حارث بن شحنة بن عطارد تمیمی رسید.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص8؛ البدایة و النهایه، ج2، ص206.</ref>