در حال ویرایش بنی‌لحیان

{{جعبه اطلاعات قبایل

| نام             = بنی‌لحیان

| تصویر           =

| اندازه تصویر    =

| نام کامل        =

| نسب             = [[لحیان بن هذیل|لحیان]] بن [[هذیل بن مدرکه|هذیل]] بن [[مدرکة بن الیاس]]

| محل حکومت       =

| مدت حکومت       =

| مکان قبیله      = شمال [[مکه]]

| سرسلسله         = لحیان بن هذیل

| اشخاص مهم       = [[متنخل هذلی]]، [[امیمه بنت مالک]]، [[قلابه بنت حارث]]، [[سلمة بن محبق]]، [[سنان بن سلمه]]

| جمعیت           =

| جنگ‌ها           = [[نبرد حشاش]]، [[نبرد رجیع]]،

| شاخه‌ای از       = [[قبیله هذیل]]

| زیرشاخه‌ها       = [[بنی‌طابخه]]، [[بنی‌دابغه]] و ...

| مهم‌ترین اقدامات = کشتن معلمان و قاریان [[قرآن]]

| مناصب مهم       =

| مذهب            = [[شرک]] و [[اسلام]]

}}

'''بنی‌لحیان''' تیره‌ای از [[قبیله هذیل|قبیله هُذیل بن مُدرکَه]]، که نسب آنها در مدرکه، جد پانزدهم [[پیامبر(ص)]] به‌هم می‌رسد.

بنی‌لحیان قومی صحرانشین بوده که در نزدیکی [[مکه]] و شمال [[حجاز]] ساکن بودند. آنان در دوران جاهلیت [[بت سواع]] را می‌پرستیدند و برپایه رسم عرب، هنگام رفتن به [[زیارت]] [[کعبه]] و [[حج‌گزاری]]، نخست نزد بت خود [[محرم| مُحرم]] می‌شدند و پس از نیایش، تا ورود به مکه [[تلبیه]] می‌گفتند.

لحیانیان بعد از [[نبرد احد]] با تظاهر به [[اسلام]] نزد پیامبر رفته، و از حضرت درخواست کردند گروهی از مسلمانان را برای آموزش [[قرآن]] و احکام اسلامی به‌قبیله آن‌ها بفرستد. اما آنان فرستادگان پیامبر را در منطقه‌ای به‌نام [[رجیع]] به‌شهادت رساندند و پیامبر برای تنبیه آنان [[غزوه بنی‌لحیان]] را ترتیب داد و با 200 نفر به سمت آنان رفتند.

==نسب‌شناسی==

بنی‌لحیان فرزندان [[لحیان بن هذیل|لحیان]] بن [[هذیل بن مدرکه|هذیل]] بن [[مدرکة بن الیاس]] بودند.<ref>جمهرة انساب العرب، ص466؛ اللباب، ج3، ص129.</ref> نسب آن‌ها در مدرکه، جد پانزدهم [[پیامبر(ص)]] به هم می‌رسد.<ref>جمهرة انساب العرب، ص466؛ الاستیعاب، ج1، ص25؛ اسد الغابه، ج1، ص20.</ref>

[[بنی‌طابخه]] و [[بنی‌دابغه]] از مهم‌ترین زیر شاخه‌های بنی‌لحیان به‌شمار می‌روند.<ref>انساب الاشراف، ج11، ص254؛ جمهرة انساب العرب، ص196.</ref>

==سکونت‌گاه==

بنی‌لحیان قومی صحرانشین نزدیک [[مکه]] بودند و در مناطقی چون [[رخمه|رَخْمَه]]،<ref>معجم البلدان، ج3، ص39.</ref> [[هزوم|هُزُوم]]،<ref>معجم البلدان، ج5، ص406.</ref> [[البان|اَلْبَان]]<ref>معجم قبائل العرب، ج3، ص1010؛ المعالم الاثیره، ص235.</ref> از وادی‌های شمال [[حجاز]]<ref>معجم قبائل العرب، ج3، ص1010.</ref> و به ویژه [[دره غران|درّه غُران]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص280؛ تاریخ طبری، ج2، ص595.</ref> در 87 کیلومتری شمال مکه<ref>المعالم الاثیره، ص208؛ فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص29.</ref> می‌زیستند.

از سکونت آن‌ها میان مکه و [[مر الظهران|مرّ الظهران]] در 22 کیلومتری مکه نیز یاد شده است.<ref>المعالم الاثیره، ص184، 236.</ref>

==بنی‌لحیان در دوران جاهلی==

در منابع از [[نبرد حشاش|نبرد حُشاش]]/خَشاش در مکانی به همین نام در سرزمین بنی‌لحیان<ref>المحبر، ص500؛ معجم ما استعجم، ج2، ص499؛ معجم قبائل العرب، ج3، ص1214.</ref> میان آن‌ها و قبیله [[بنی‌خزاعه]] نام برده شده است.<ref>معجم البلدان، ج2، ص261-262.</ref>

آنان در روزگار جاهلیت، [[بت سواع|بت سُواع]]<ref>الاصنام، ص9.</ref> را که به شکل زنی بود<ref>سبل الهدی، ج2، ص179.</ref> و در جایی مشهور به «[[رهاط|رُهاط]]»<ref>السیرة النبویه، ج1، ص78؛ معجم البلدان، ج1، ص449.</ref> یا [[وادی غران]]<ref>معجم البلدان، ج3، ص107.</ref> قرار داشت، می‌پرستیدند و پرده‌دار این بت بودند.<ref>معجم البلدان، ج3، ص276؛ المفصل، ج11، ص285؛ حجاز در صدر اسلام، ص161.</ref>در آیه 23 [[سوره نوح]] از این بت نام برده شده است.

افراد قبیله بنی‌لحیان بر پایه رسم عرب، هنگام رفتن به [[زیارت]] [[کعبه]] و [[حج‌گزاری]]، نخست نزد بت خود [[محرم]] می‌شدند و پس از نیایش، تا ورود به مکه [[تلبیه]] می‌گفتند: «لبیک عن هذیل قد ادلجوا بلیل فی ابل و خیل: لبیک از جانب هذیل که با شتر و اسب شب‌پیمایی کرده‌‏اند.»<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص255.</ref> برخی تلبیه آن‌ها را چنین آورده‌اند: «لبیک، اللّهمّ لبیک. لبیک، اُبنا الیک. ان ّسواع طُلبنَ الیک.»<ref>المحبر، ص312.</ref>

در [[رمضان]] سال هشتم ق. [[عمرو بن عاص]] به دستور [[پیامبر(ص)]] مامور نابودی بت سواع شد.<ref>المغازی، ج1، ص6؛ الطبقات، ج2، ص111.</ref>

==بنی‌لحیان در دوران نبوی==

از مناسبات بنی‌لحیان با پیامبر(ص) و مسلمانان در مکه، گزارشی در دست نیست. پس از هجرت او به [[یثرب]]، [[سفیان بن عبدالله|سفیان بن عبدالله بن نبیح لحیانی]]، از بزرگان این قبیله، مردم [[عرنه|عَرَنَه]]<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص468-469؛ المعالم الاثیره، ص190.</ref> در حدود 11 کیلومتری جنوب مکه<ref>المعالم الاثیره، ص190.</ref> و پیرامون آن را برای حمله به مسلمانان گرد آورد.<ref>المغازی، ج2، ص532؛ الطبقات، ج2، ص39؛ عیون الاثر، ج2، ص56.</ref>

به دستور پیامبر(ص) طی سریه‌ای که به دست [[عبدالله بن انیس انصاری|عبدالله بن انیس انصاری سلمی جهنی]]<ref>المغازی، ج2، ص531-533.</ref> در سی و پنجمین ماه هجرت انجام گشت، سفیان کشته شد.<ref>الطبقات، ج2، ص39.</ref>

===توطئه و کشتن قاریان قرآن===

بنی‌لحیان پس از [[نبرد احد]] (3ق.) هفت تن از مردان قبایل [[قبیله عضل|عَضل]] و [[قبیله قاره|قاره]]، از زیر شاخه‌‏های [[بنی‌خزیمه]]، را با تطمیع روانه مدینه کردند تا با تظاهر به [[اسلام]] از پیامبر(ص) بخواهند گروهی از مسلمانان را برای آموزش قرآن و احکام اسلامی به‌قبیله آن‌ها بفرستد.

از این‌رو، پیامبردر [[ماه صفر]] سال سوم<ref>السیرة النبویه، ج2، ص169؛ الطبقات، ج2، ص42؛ اسد الغابه، ج4، ص361.</ref> یا چهارم ق.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص538.</ref> همراه آن‌ها 6<ref>تاریخ طبری، ج2، ص538.</ref> یا 10 تن از قاریان قرآن<ref>المغازی، ج1، ص354.</ref> (6 تن [[مهاجر]] و چهار تن از [[انصار]]) را به سرپرستی [[مرثد بن ابی‌مرثد غنوی]]<ref>الاستیعاب، ج3، ص1383؛ اسد الغابه، ج4، ص361-362.</ref> یا [[عاصم بن ثابت اوسی|عاصم بن ثابت بن ابی‌اقلح اوسی]]<ref>الاستیعاب، ج2، ص779-780؛ معجم البلدان، ج3، ص29؛ الاصابه، ج3، ص461.</ref> روانه کرد.

در گزارش دیگر [[واقدی]]، اعزام این گروه از جانب پیامبر برای آگاهی از اخبار [[قریش]] و مسیر [[نجد]] به سوی مکه بوده است.<ref>المغازی، ج1، ص354.</ref>

مسلمانان اعزامی نزدیک چاه آبی به نام «[[رجیع|رَجیع]]» متعلق به تیره لحیان از هذیل<ref>السیرة النبویه، ج2، ص170.</ref> در 70 کیلومتری مکه میان [[رابغ]] و جده، از جانب 100 تن از بنی‌لحیان با تیر و کمان و شمشیرهای آخته محاصره<ref>المغازی، ج1، ص355.</ref> و سه تن از آن‌ها به نام مرثد بن ابی‌مرثد، خالد بن بکیر، و عاصم بن ثابت در مرحله اول کشته شدند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص170-171؛ تاریخ طبری، ج2، ص538-539.</ref>

خبیب بن عدی، عبدالله بن طارق، و زید بن دثنه به اسارت درآمدند. عبدالله در راه کشته شد و آن دو تن نیز به قریش فروخته شدند و آن‌ها به انتقام کشتگان خود در بدر، این دو تن را به دار آویختند. پس از این حادثه، پیامبر(ص) مدتی بنی‌لحیان را در قنوت لعن می‌کرد.<ref>الطبقات، ج2، ص40؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص70؛ تاریخ طبری، ج2، ص538-539.</ref>

===غزوه بنی‌لحیان===

پیامبر(ص) شش ماه پس از [[نبرد بنی‌قریظه]] در [[جمادی الاولی]]<ref>تاریخ طبری، ج2، ص595.</ref> یا [[ربیع الاول]]<ref>المغازی، ج2، ص535.</ref> سال ششم ق. برای تنبیه بنی‌لحیان<ref>المغازی، ج2، ص535؛ تاریخ طبری، ج2، ص595.</ref> که افزون بر ماجرای رجیع به [[بنی‌قریظه|یهود بنی‌قریظه]] نیز پناه داده، در صدد انتقام از مسلمانان بودند، با 200 سواره به سوی آن‌ها حرکت و وانمود کرد که آهنگ [[شام]] دارد و در [[صخیرات الیمام]]، مکانی در راه مکه، <ref>السیرة النبویه، ج2، ص279.</ref> به سوی «[[غران]]» شتافت.

اما لحیانیان پیش از رسیدن او آگاه شدند و به کوه‌ها گریختند.<ref>المغازی، ج2، ص536؛ السیرة النبویه، ج2، ص279-280؛ تاریخ طبری، ج2، ص595.</ref> این غزوه را از آن‌رو که در [[عسفان|عُسفان]]، مکانی در 85 کیلومتری شمال مکه، روی داد، به این نام خوانده‌اند.<ref>المغازی، ج2، ص535؛ الطبقات، ج2، ص61؛ الکامل، ج2، ص188.</ref>

بر پایه گزارشی، پیامبر(ص) در همین غزوه، برای تنبیه هم‌پیمانان بنی‌لحیان و مسببان ماجرای رجیع، [[عمر بن خطاب]] را با سریه‏‌ای به سوی «قاره» و [[هلال بن حارث مزنی]] را به سوی [[بنی‌مالک بن فهر]] فرستاد که به کوه‌ها گریختند.<ref>التنبیه و الاشراف، ص218.</ref>

از نقش لحیانی‌ها در رویدادهای زمان دو خلیفه نخست و [[امام علی(ع)]] گزارشی در دست نیست؛ اما از [[بنی‌هذیل]] میان محاصره‌کنندگان [[عثمان]] یاد شده است.<ref>انساب الاشراف، ج11، ص259-260.</ref>

==شخصیت‌های بنی‌لحیان==

مالک بن غنم بن سوید لحیانی معروف به [[متنخل هذلی]] از شاعران عرب در روزگار جاهلی بود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص265.</ref> دخترش [[امیمه بنت مالک|امیمه بنت مالک بن غنم]] از جده‌های پیامبر(ص) بوده است.<ref>الطبقات، ج1، ص52-53.</ref> برخی جده رسول خدا را [[قلابه بنت حارث|قلابه]] بنت [[حارث بن صعصعه]] از بنی‌لحیان دانسته‌اند.<ref>الطبقات، ج1، ص53؛ المعرفة و التاریخ، ج3، ص266؛ تاریخ دمشق، ج3، ص97.</ref>

[[نبیشه بن عبدالله|ابوطریف نبیشة بن عبدالله بن شیبان]] راوی حدیث بود. پیامبر(ص) او را نبیشة الخیر نامید.<ref>اسد الغابه، ج4، ص534-535؛ الاصابه، ج6، ص331.</ref>

[[سلمة بن محبق|سلمة بن مُحَبّق]] از بنی‌لحیان، از [[اصحاب پیامبر(ص)]] بود که در [[نبرد حنین]] (8ق.)  شرکت داشت.<ref>انساب الاشراف، ج11، ص253-254.</ref>

[[سنان بن سلمه|سنان بن سلمة]] بن [[لحیان بن هذیل]] به سال 50ق. از سوی [[معاویه]]، امیر مکران در شرق سیستان بود<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص232؛ اسد الغابه، ج2، ص308.</ref> و در دوران خلافت [[ابن زبیر]] (حک: 64-72ق.)  از سوی [[مصعب بن زبیر]]، بر [[بصره]] حکم راند.<ref>انساب الاشراف، ج7، ص86.</ref> وی همچنین از فقیهان دوران [[ولید بن عبدالملک|ولید]] بن [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]] بن [[مروان بن حکم|مروان]] (حک: 85-96ق.)  بود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص292.</ref>

بر پایه گزارشی، بنی‌لحیان هنگام محاصره مکه از سوی [[آل سعود]] به سال 1219ق. در شمار قبایل حامی وهابی‌ها بودند.<ref>تاریخ مکه، ص589.</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7733

 | عنوان = بنی لحیان

 | نویسنده = زینب ابراهیمی

}}

*'''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (درگذشت463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412ق.

*'''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت630ق.)، بیروت، دارالفکر، 1409ق.

*'''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

*'''الاصنام (تنکیس الاصنام)''': هشام بن محمد کلبی (درگذشت204ق.)، به کوشش احمد زکی، تهران، تابان، 1348ش.

*'''انساب الاشراف''': البلاذری (درگذشت279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417ق.

*'''تاریخ المدینة المنوره''': ابن شبّه (درگذشت262ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دارالفکر، 1410ق.

*'''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت292ق.)، بیروت، دارصادر، 1415ق.

*'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

*'''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (درگذشت571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1415ق.

*'''تاریخ مکه''': احمد السباعی (درگذشت1404ق.)، نادی مکة الثقافی، 1404ق.

*'''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (درگذشت345ق.)، بیروت، دارصعب.

*'''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (درگذشت456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''حجاز در صدر اسلام''': صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، 1375ش.

*'''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.

*'''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دارالمعرفه.

*'''الطبقات الکبری''': ابن سعد (درگذشت230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''عیون الاثر''': ابن سید الناس (درگذشت734ق.)، بیروت، دارالقلم، 1414ق.

*'''فرهنگ اعلام جغرافیایی و تاریخی در حدیث و سیره نبوی''': محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شیخی، تهران، مشعر، 1386ش.

*'''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (درگذشت630ق.)، بیروت، دارصادر، 1385ق.

*'''اللباب فی تهذیب الانساب''': ابن اثیر (درگذشت630ق.)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر.

*'''المحبّر''': ابن حبیب (درگذشت245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق الجدیده.

*'''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، 1411ق.

*'''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت626ق.)، بیروت، دارصادر، 1995م.

*'''معجم قبائل العرب''': عمر کحّاله، بیروت، الرساله، 1405ق.

*'''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (درگذشت487ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، 1403ق.

*'''المعرفة و التاریخ''': الفسوی (درگذشت277ق.)، به کوشش الامری، بیروت، الرساله، 1401ق.

*'''المغازی''': الواقدی (درگذشت207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.

*'''المفصل''': جواد علی، دارالساقی، 1422ق.

{{پایان}}

{{قبایل عربستان}}