در حال ویرایش بنی‌مطلب

{{جعبه اطلاعات قبایل
| نام             = بنی‌مطلب
| تصویر           =
| اندازه تصویر    = 
| نام کامل        = 
| نسب             = [[مطلب بن عبدمناف]]
| محل حکومت       = 
| مدت حکومت       = 
| مکان قبیله      = [[مکه]] و پیرامون [[بیت‌‌الله الحرام]]
| سرسلسله         = 
| اشخاص مهم       = [[عبدالله بن قیس]]، [[محمد بن عبدالله بن قیس]]، [[عبدالعزیز بن مطلب]]، [[طلحة بن رکانه]]، [[حکیم بن عبدالله بن قیس]]، [[حکم بن صلت]]، [[حکیم بن محمد]]، [[محمد بن قیس بن مخرمه]]
| جمعیت           = 
| جنگ‌ها           = [[نبرد بدر]]، [[نبرد خیبر]]، [[نبرد صفین]]، فتوحات اسلامی، 
| شاخه‌ای از       = [[قریش]]
| زیرشاخه‌ها       = 
| مهم‌ترین اقدامات = حضور در [[پیمان مطیبین]]، [[پیمان لعقة الدم|پیمان لَعْقة الدم]]، [[حلف الفضول]]، همراهی در نصب [[حجرالاسود]]، شرکت در بازسازی [[کعبه]]
| مناصب مهم       = [[سقایت]]، [[رفادت]]، [[قضاوت]]
| مذهب            =[[شرک]] و [[اسلام]] 
}}

'''بنی‌مُطَّلِب''' تیره‌ای از [[قریش]] و از هم‌پیمانان [[بنی‌هاشم]] بودند، که نسب‌شان به [[مطلب بن عبدمناف]] می‌رسید. خاندان بنی‌مطلب از بزرگان [[مکه]] و ساکن پیرامون [[بیت‌‌الله الحرام]] بودند.

بنی‌مطلب در دوران جاهلیت، با قبایل دیگر برای به دست گرفتن [[مناصب مکه]] در ستیز بودند و موفق به کسب مناصب [[سقایت]] و [[رفادت]] شدند و در برخی از پیمان‌های دوران جاهلیت مثل [[پیمان مطیبین]]، [[پیمان لعقة الدم|پیمان لَعْقة الدم]] و... نیز حضور داشتند.

مطلبیان به سبب هم‌پیمانی و خویشاوندی با بنی‌هاشم، در حمایت از [[پیامبر(ص)]] همراه [[ابوطالب]] بودند و در محاصره بنی‌هاشم در [[شعب ابی‌طالب]] (هفتم تا دهم [[بعثت]]) با آن‌ها همراهی نمودند و علاوه بر آن در برخی از غزوات و سرایا پیامبر را همراهی کردند.

از بنی‌مطلب افرادی در [[حرمین شریفین]] صاحب مناصب [[قضاوت]] و حکومت بودند.

==نسب‌شناسی==

بنی‌مطّلب از فرزندان [[مطلب بن عبدمناف|مطلب]] بن [[عبدمناف بن قصی|عبدمناف]] بن [[قصی بن کلاب|قُصیِّ]] بن [[کلاب]]<ref>انساب الاشراف، ج1، ص68-69؛ المعارف، ص71-72.</ref>و هم‌عرض [[بنی‌هاشم]]، [[بنی‌نوفل|بنی‌نَوْفل]] و [[بنی‌عبدشمس]] به‌شمار می‌رفتند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص139؛ انساب الاشراف، ج1، ص66؛ تاریخ طبری، ج2، ص12-13.</ref> این خاندان از بزرگان [[مکه]] و در زمره قریش بطاح (در برابر قریش ظواهر: مستقر در پیرامون مکه)<ref>المحبر، ص167؛ الطبقات، ج1، ص58.</ref>و ساکن پیرامون [[بیت‌‌الله الحرام]] بودند.<ref>الطبقات، ج1، ص58؛ المحبر، ص167؛ المنمق، ص31-32.</ref>

در شمار فرزندان مطلب اختلاف است.‌ [[هاشم بن مطلب|هاشم]]، حارث، ابورهم، اکبر، عباد، مخرمه، علقمه، ابوعمر، ابوشمران، عمرو، محصن و ابورهم اصغر از آن جمله هستند<ref>انساب الاشراف، ج9، ص387-388؛ جمهرة انساب العرب، ص72-73.</ref>و مجموعه خاندان این افراد به بنی‌مطلب شناخته می‌شوند. منسوبان به این خاندان را «مطلبی» خوانده‌اند.<ref>الانساب، ج12، ص316.</ref>

==معرفی مطلب بن عبدمناف==

بر پایه گزارشی، مطلب فرزند بزرگ عبدمناف بود<ref>المعارف، ص604؛ المنمق، ص44؛ الطبقات، ج1، ص66.</ref>؛ اما بعضی‌ هاشم را بزرگ‌تر دانسته‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص137؛ تاریخ طبری، ج2، ص12.</ref>قریش مطلب را به سبب کرم و جودش «فیض»<ref>السیرة النبویه، ج1، ص137؛ الطبقات، ج1، ص66.</ref>می‌خواندند و از این‌رو که همچون‌ هاشم زیبارو و نورانی بود، به هر دو «بدران» می‌گفتند.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص68؛ الکامل، ج2، ص17.</ref>با رحلت‌ هاشم، مناصب [[سقایت]] (آب‌رسانی به حاجیان) و [[رفادت]] (پذیرایی از حاجیان) به مطلب سپرده شد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص142؛ الطبقات، ج1، ص66.</ref>

مطلب در روزگار‌ هاشم عامل ایجاد پیمان تجارت با یمنی‌ها بود که در گسترش بازرگانی نقشی مؤثر داشت.<ref>المحبر، ص163؛ تاریخ طبری، ج2، ص12-13؛ انساب الاشراف، ج1،ص66.</ref>درگذشت وی را در ردمان [[یمن]] دانسته‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص139؛ المحبر، ص163.</ref>

==بنی‌مطلب در دوران جاهلیت==

بنی‌مطلب در دوران جاهلیت کنار دیگر فرزندان عبدمناف، در ستیز با [[بنی‌عبدالدار]] برای به دست گرفتن [[مناصب مکه]] حضور داشتند. این ماجرا به بسته شدن [[پیمان مطیبین]]<ref>الطبقات، ج1، ص63؛ المنمق، ص50-51؛ البدایة و النهایه، ج2، ص209.</ref> در برابر هواداران بنی‌عبدالدار که [[پیمان لعقة الدم|پیمان لَعْقة الدم]]<ref>انساب الاشراف، ج1، ص62-63؛ البدایة و النهایه، ج2، ص209.</ref> (حلف الاحلاف)<ref>السیرة النبویه، ج1، ص132.</ref>را منعقد کردند، انجامید. بر پایه گزارشی، ثمره این جریان، گرفتن مناصب رفادت و سقایت از بنی‌عبدالدار بود.<ref>الطبقات، ج1، ص63؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص248؛ انساب الاشراف، ج1، ص62-63.</ref>

بنی‌مطلب در «[[حلف الفضول]]» نیز که از سوی برخی تیره‌های قریش همچون بنی‌هاشم، [[بنی‌تیم]] و [[بنی‌زهره]] برای دفاع از مظلوم بسته شد، حضور داشتند.<ref>الطبقات، ج1، ص103؛ المحبر، ص167؛ المنمق، ص53.</ref>از آثار این پیمان، گرفتن حق فردی از [[بنی‌زبید]]، از [[عاص بن وائل]] (پدر [[عمرو عاص]]) بود که از پرداخت آن خودداری می‌کرد.<ref>المنمق، ص54؛ البدایة و النهایه، ج2، ص291-292.</ref>

در پیمانی دیگر، هفت تن از بنی‌مطلب و چند تن از [[قبیله خزاعه|قبیله خُزاعه]] در حضور [[عبد‌المطلب]] در [[دار الندوه]] تعهد کردند تا یکدیگر را یاری دهند و پیمان‌نامه را از دیوار [[کعبه]] آویختند.<ref>الطبقات، ج1، ص69؛ انساب الاشراف، ج1، ص79؛ المنمق، ص87.</ref> در منابع از جزئیات این پیمان سخنی به میان نیامده است؛ برخی مطلبیان در نبردهای فِجار که میان قریش و شماری از قبایل دیگر مانند [[بنی‌کنانه|کِنانه]] و [[قیس عیلان]] در ماه‌های حرام رخ داد، حضور داشتند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص15-16؛ التنبیه و الاشراف، ص178-179.</ref> ابوحذافة بن حارث بن مطلب در یکی از این نبردها به قتل رسید.<ref>انساب الاشراف، ج9، ص390.</ref>

بنی‌مطلب همراه دیگر خاندان قریش در نصب [[حجرالاسود]] (پنج سال پیش از [[بعثت]]) که پس از بازسازی کعبه انجام شد، شرکت داشتند.<ref>دلائل النبوه، ج2، ص31-32؛ البدایة و النهایه، ج2، ص287.</ref> مطلبیان همراه با تیره‌های قریش از [[اهل حمس|اهل حُمس]] شمرده شده‌اند. از آداب حمسی‌ها، خرید نکردن در [[موسم حج]]، طبخ نکردن غذای روغنی، وارد نشدن به خانه‌های مکه، ناخن نگرفتن، و اصلاح نکردن مو بود.<ref>المحبر، ص178؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص256؛ المعارف، ص616.</ref>

==بنی‌مطلب در عصر نبوی==

از واکنش آن‌ها درباره دعوت پیامبر(ص) در سال‌های نخستین گزارشی در دست نیست. در [[یوم الدار]] هنگام دعوت خویشاوندان (سوم بعثت) که با نزول آیه 214 [[سوره شعراء]]: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَاَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الاقْرَبِینَ﴾}} انجام شد، پیامبر(ص) از آن‌ها نیز دعوت نمود<ref>انساب الاشراف، ج1، ص136-137؛ تاریخ طبری، ج2، ص62؛ الکامل، ج2، ص60.</ref>؛ اما آن‌ها همانند دیگر مدعوین، از پذیرش سخن رسول خدا خودداری کردند.<ref>جامع البیان، ج19، ص76؛ نمونه، ج15، ص368.</ref>به‌رغم چنین موضعی، مطلبیان به سبب هم‌پیمانی و خویشاوندی با بنی‌هاشم، در حمایت از پیامبر(ص) همراه [[ابوطالب]] بودند<ref>الطبقات، ج1، ص148؛ سبل الهدی، ج10، ص58-59.</ref>و در محاصره بنی‌هاشم در [[شعب ابی‌طالب]] (هفتم تا دهم بعثت) با آن‌ها همراهی نمودند.<ref>الطبقات، ج1، ص163؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص31؛ انساب الاشراف، ج1، ص269-270.</ref>برخی از آنان در این دوره همانند بنی‌هاشم برای حفظ پیامبر(ص) به دستور ابوطالب در جای او می‌خوابیدند.<ref>عیون الاثر، ج1، ص148؛ سبل الهدی، ج2، ص378.</ref>

پس از هجرت پیامبر، برخی از بنی‌مطلب چون حارث و فرزندانش، عُبیده، طُفیل، حُصین و نیز مِسطَح بن اثاثة بن مطلب که پیشتر مسلمان شده بودند، به [[مدینه]] هجرت کردند.<ref>الطبقات، ج3، ص37؛ انساب الاشراف، ج9، ص389-390؛ الاستیعاب، ج2، ص757.</ref>

پیامبر(ص) در رویداد پیمان برادری، میان عبیدة بن حارث بن مطلب و عمیر بن حمام انصاری، <ref>الطبقات، ج3، ص37؛ المحبر، ص71.</ref> حصین بن حارث بن مطلب و رافع بن عنجده یا عبدالله بن جبیر،<ref>الطبقات، ج3، ص38-39؛ المحبر، ص71.</ref> طفیل بن حارث بن مطلب و منذر بن محمد بن عقبه، <ref>الطبقات، ج4، ص38؛ الاستیعاب، ج2، ص756.</ref> و مِسطَح بن اثاثة بن عباد بن مطلب و زید بن مزین<ref>الطبقات، ج3، ص39؛ الاستیعاب، ج2، ص559.</ref>عقد برادری بست؛

===حضور در غزوات و سرایا===

بنی‌مطلب در برخی غزوه‌ها و سرایا حضور داشتند. از فرماندهی [[عبیدة بن حارث]] به سال نخست هجرت در نخستین سریه اعزامی پیامبر به «[[ثنیة المره|ثنیّة المرّه]]» در هشتمین ماه از هجرت یاد شده است.<ref>المغازی، ج1، ص10؛ الطبقات، ج2، ص4؛ تاریخ طبری، ج2، ص120، 405.</ref> همو در [[نبرد بدر]] (2ق.) همراه برادرانش حضور داشت و در نبرد تن به تن شهید شد.<ref>الطبقات، ج2، ص12؛ ج3، ص43؛ انساب الاشراف، ج1، ص353.</ref>در این نبرد، برخی از بنی‌مطلب با [[مشرکان]] همراه بودند و افرادی چون سائب بن عبید و عبید بن عمرو بن علقمه به اسارت درآمدند که پیامبر(ص) به دلیل تنگدستی آنان، بدون گرفتن فدیه، آن‌ها را آزاد کرد.<ref>المغازی، ج1، ص138؛ السیرة النبویه، ج2، ص3.</ref> برخی مطلبیان در [[نبرد خیبر]] (7ق.) نیز حضورداشتند و پیامبر(ص) برای مِسطَح بن اثاثه از محصول خیبر 50 خروار اختصاص داد.<ref>الطبقات، ج3، ص39.</ref>

همراهی بنی‌مطلب با پیامبر(ص) در دوران مکی و مدنی موجب شد که ایشان آن‌ها را یاور و حامی دوران جاهلیت و [[اسلام]] بشمارد<ref>المغازی، ج2، ص696؛ تاریخ المدینه، ج2، ص644.</ref>و از آن‌ها و بنی‌هاشم با عنوان ید واحده یاد کند.<ref>الطبقات، ج1، ص65؛ المنمق، ص83؛ شرح نهج البلاغه، ج14، ص65.</ref>این امر در اختصاص یافتن سهمی ویژه در تقسیم غنیمت‌های خیبر تجلی یافت که موجب اعتراض افرادی چون [[عثمان بن عفان]] و [[جبیر بن مطعم عدوی]] شد.

==احکام ویژه بنی‌مطلب==

نیز از احکام ویژه بنی‌مطلب، حرمت صدقه بر آن‌ها همانند بنی‌هاشم است.<ref>المغازی، ج2، ص696؛ تاریخ المدینه، ج2، ص644؛ الاستیعاب، ج3، ص1272، 1299.</ref>برخی فقیهان [[شافعی]] به این حکم تصریح کرده‌اند.<ref>الام، ج2، ص88؛ مختصر المزنی، ص159.</ref>

شافعی با استدلال به آیه {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَاَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ...﴾}} ([[سوره انفال]]، آیه 41) پرداخت سهم ذی القربی را افزون بر بنی‌هاشم برای بنی‌مطلب نیز جایز دانسته است.<ref>الام، ج4، ص154؛ الرساله، ص68؛ مختصر المزنی، ص150.</ref>در منابع [[شیعه]] نیز اعطاء سهمی از [[خمس]] به بنی‌مطلب جایز شمرده شده است.<ref>الخلاف، ج4، ص151؛ مختلف الشیعه، ج3، ص329.</ref>اما نظر مشهور فقیهان شیعه آن است که بنی‌مطلب مستحق خمس نیستند و پرداخت [[زکات]] به آن‌ها مباح است.<ref>جواهر الکلام، ج16، ص104-107؛ الحدائق، ج12، ص382؛ مختلف الشیعه، ج3، ص329.</ref>البته [[شیخ مفید]] و [[ابن جنید]] به مشارکت بنی‌مطلب با بنی‌هاشم در خمس باور دارند.<ref>مختلف الشیعه، ج3، ص329؛ جواهر الکلام، ج16، ص107؛ فتاوی ابن الجنید، ص105.</ref>

بر پایه برخی احادیث، استفاده از اموال و موقوفات و صدقات به ارث رسیده از [[معصومین(ع)]] برای مطلبیان نیز کنار بنی‌هاشم تصریح شده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص38؛ لوامع صاحبقرانی، ج5، ص543.</ref>

==بنی‌مطلب پس از پیامبر(ص)==

از نقش بنی‌مطلب در [[سقیفه]] و [[نبردهای رده]] گزارشی در دست نیست. برخی از آن‌ها در فتوحات شرکت داشتند. بر پایه گزارشی، حصین بن حارث بن مطلب در نبرد بدر حضور داشت.<ref>المعجم الکبیر، ج4، ص29-30؛ الاصابه، ج2، ص74.</ref>در [[مصر]] کوچه‌ای به نام مطلب بن عبدمناف وجود دارد که از هجرت برخی مطلبیان به آن سرزمین حکایت دارد.<ref>الاعلام، ج7، ص252.</ref>

از ارتباط مطلبیان با [[امام علی(ع)]] خبری در دست نیست، جز گزارشی که از حضور برخی از آن‌ها همانند مسطح در [[نبرد صفین]] حکایت دارد.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1472-1473.</ref>کسانی از مطلبیان مانند [[طلحة بن رکانه]]،<ref>الاصابه، ج3، ص428؛ التمهید، ج21، ص463.</ref> [[حکیم بن عبدالله بن قیس]]،<ref>تقریب التهذیب، ج1، ص236؛ تهذیب التهذیب، ج2، ص390.</ref> [[حکم بن صلت|حکم بن صلت بن مخرمه]]،<ref>اسد الغابه، ج1، ص513؛ الاصابه، ج2، ص90.</ref> [[حکیم بن محمد]]<ref>تهذیب الکمال، ج7، ص28، 215، 533.</ref>و محمد بن قیس بن مخرمه [[راوی حدیث]] بودند.<ref>تقریب التهذیب، ج2، ص126؛ تهذیب التهذیب، ج9، ص366.</ref>از شاعران آن‌ها می‌توان به عبدالله بن حصین بن حارث بن مطلب اشاره کرد.<ref>الطبقات، ج3، ص38-39؛ الاصابه، ج4، ص54.</ref>

==صاحب منصبان==

از بنی‌مطلب افرادی در حرمین صاحب منصب بودند. [[عبدالله بن قیس]] حکمران و قاضی [[مدینه]] در روزگار [[عبدالملک بن مروان]]<ref>انساب الاشراف، ج7، ص219؛ تاریخ الاسلام، ج6، ص121.</ref>(حک: 65-85ق.) و حکمران [[مکه]] در روزگار [[عمر بن عبدالعزیز]] (حک: 99-101ق.)<ref>انساب الاشراف، ج9، ص390؛ المنمق، ص393.</ref>بود.

از [[محمد بن عبدالله بن قیس]] نیز به عنوان حکمران [[عراق]] و سپس قاضی مدینه و حکمران [[حجاز]] در دوران عبدالملک بن مروان<ref>انساب الاشراف، ج13، ص422؛ الاصابه، ج5، ص19.</ref>یاد کرده‌اند. بر پایه گزارشی، [[حجاج]] پس از ورود به مدینه، عبدالله بن قیس بن مخرمه را به عنوان قاضی مدینه تعیین کرد<ref>تاریخ طبری، ج5، ص40؛ الاصابه، ج5، ص19؛ المنتظم، ج6، ص143.</ref>؛ ولی [[ابان بن عثمان]]، حاکم مدینه، وی را از [[منصب قضاوت]] برکنار کرد.<ref>الطبقات، ج5، ص115.</ref>

[[عبدالعزیز بن مطلب]] نیز در حکومت [[منصور عباسی]] (حک: 136-158ق.) قضاوت مدینه را برعهده داشت.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص228.</ref>[[محمد بن ادریس شافعی]] رئیس [[مذهب شافعی]]<ref>الثقات، ج9، ص30؛ تاریخ الاسلام، ج14، ص304.</ref>و [[محمد بن اسحق بن یسار مطلبی]] از نخستین سیره‌نگاران نیز از موالی مطلبیان بود.<ref>الطبقات، ج7، ص233؛ تاریخ الاسلام، ج9، ص588؛ شذرات الذهب، ج1، ص18.</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7726

 | عنوان = بنی‌مطلب

 | نویسنده = منصور رمضان‌خانی

}}

*'''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (درگذشت 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412ق.

*'''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت 630ق.)، بیروت، دارالفکر، 1409ق.

*'''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

*'''الاعلام''': الزرکلی (درگذشت 1396ق.)، بیروت، دارالعلم للملایین، 1997م.

*'''الام''': الشافعی (درگذشت 204ق.)، بیروت، دارالفکر، 1403ق.

*'''انساب الاشراف''': البلاذری (درگذشت 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417ق.

*'''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (درگذشت 562ق.)، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة ‏المعارف العثمانیه، 1382ق.

*'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.

*'''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (درگذشت 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، 1410ق.

*'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت 310ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق.

*'''تاریخ المدینة المنوره''': ابن شبّه (درگذشت 262ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دارالفکر، 1410ق.

*'''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت 292ق.)، بیروت، دارصادر، 1415ق.

*'''تقریب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت 852ق.)، به کوشش مصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

*'''التمهید''': ابن عبدالبر (درگذشت 463ق.)، به کوشش مصطفی و محمد عبدالکبیر، وزارة الاوقاف والشؤون الاسلامیه، 1387ق.

*'''تهذیب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت 852ق.)، بیروت، دارالفکر، 1404ق.

*'''تهذیب الکمال''': المزی (درگذشت 742ق.)، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، 1415ق.

*'''الثقات''': ابن حبان (درگذشت 354ق.)، الکتب الثقافیه، 1393ق.

*'''جامع البیان''': الطبری (درگذشت 310ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.

*'''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (درگذشت 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت 1266ق.)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

*'''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (درگذشت 1186ق.)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش.

*'''الخلاف''': الطوسی (درگذشت 460ق.)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، 1407ق.

*'''دلائل النبوه''': البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1405ق.

*'''الرسالة السعدیه''': العلامة الحلی (درگذشت 726ق.)، به کوشش بقال، قم، کتابخانه نجفی، 1410ق.

*'''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت 942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.

*'''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت 213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دارالمعرفه.

*'''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (درگذشت 1089ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دارابن کثیر، 1406ق.

*'''شرح نهج البلاغه''': ابن ابی‌الحدید (درگذشت 656ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، داراحیاء الکتب العربیه، 1378ق.

*'''الطبقات الکبری''': ابن سعد (درگذشت 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''عیون الاثر''': ابن سید الناس (درگذشت 734ق.)، بیروت، دارالقلم، 1414ق.

*'''فتاوی ابن الجنید''': به کوشش اشتهاردی، قم، النشر الاسلامی، 1416ق.

*'''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (درگذشت 630ق.)، بیروت، دارصادر، 1385ق.

*'''لوامع صاحبقرانی''': محمد تقی مجلسی (درگذشت 1070ق.)، قم، اسماعیلیان، 1414ق.

*'''المحبّر''': ابن حبیب (درگذشت 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق الجدیده.

*'''مختصر المزنی''': المزنی (درگذشت 263ق.)، بیروت، دارالمعرفه.

*'''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (درگذشت 726ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1412ق.

*'''المعارف''': ابن قتیبه (درگذشت 276ق.)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373ش.

*'''المعجم الکبیر''': الطبرانی (درگذشت 360ق.)، به کوشش حمدی عبدالمجید، داراحیاء التراث العربی، 1405ق.

*'''المغازی''': الواقدی (درگذشت 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.

*'''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (درگذشت 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق.

*'''المنتظم''': ابن جوزی (درگذشت 597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ق.

*'''المنمق''': ابن حبیب (درگذشت 245ق.)، به‏کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم ‏الکتب، 1405ق.

*'''نمونه''': مکارم شیرازی و دیگران، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.

{{پایان}}

{{قبایل عربستان}}

[[رده:قبایل عربستان]]
[[رده:قبایل مکه]]
[[رده:قبایل صاحب منصب]]