در حال ویرایش بکائین

'''بَکّائین''' (گریه‌کنندگان): در اصطلاح به [[صحابه]] تهی‌دست مشتاق [[جهاد]] اطلاق می‌شود که توانایی مالی شرکت در [[غزوه تبوک]] را نداشتند و به خاطر مساعد نبودن اوضاع [[مسلمانان]]، [[پیامبر(ص)]] نیز توان تجهیز آنان برای شرکت در نبرد را نداشت؛ لذا از شرکت در نبرد تبوک محروم ماندند و گریستند.

گزارش‌های مختلفی درباره تعداد و اسامی آنان آمده است. 

در منابع شیعی از برخی از [[پیامبران الهی]] به عنوان رأس البکائین یاد شده است.

==واژه‌شناسی==

این واژه از «ب ـ ک ـ ی» به معنای گریستن با صدای بلند است<ref>مفردات، ص141، «بکی. </ref> و در اصطلاح، به برخی صحابه تهی‌دست [[رسول خدا(ص)]] اطلاق می‌شود که به خاطر محروم شدن از [[جهاد]] گریستند.

==ماجرای بکائین==

در به سال نهم ق. هنگامی که او رهسپار [[نبرد تبوک]] بود، نزد وی آمدند تا با دریافت زاد و توشه و مَرکب، امکان حضور در آن غزوه را بیابند؛ اما پیامبر توان تجهیز آن‌ها را نیافت؛ زیرا غزوه تبوک هزینه فراوان داشت و اوضاع [[مسلمانان]] نیز مساعد نبود.

از این رو، آنان که از توفیق شرکت در جهاد محروم شده بودند، گریستند.<ref>المغازی، ج3، ص399؛ السیرة النبویه، ج4، ص945؛ الطبقات، ج2، ص125.</ref> به گزارش برخی مفسران، آیه 92 [[توبه]]/9 درباره آنان نازل شد و به مرتبه ایمان ایشان اشاره کرد و جهاد را از آن‌ها ساقط دانست: <ref>جامع البیان، ج10، ص269؛ اسباب النزول، ص174؛ مجمع البیان، ج5، ص104-105.</ref>  {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ لا عَلَی الَّذِینَ اِذا ما اَتَوْکَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لا اَجِدُ ما اَحْمِلُکُمْ عَلَیْهِ تَوَلَّوْا وَ اَعْیُنُهُمْ تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَناً اَلَّا یَجِدُوا ما یُنْفِقُونَ﴾}} (سوره توبه، آیه92)

==تجهیز بکائین توسط دیگران==

گویند هنگامی که آن‌ها از رفتن خود نومید شدند، گریان از نزد پیامبر بازگشتند. یامین/ابن یامین از [[بنی‌نضیر]]، دو تن از آن‌ها به نام [[ابولیلی عبدالرحمن بن کعب]] و [[عبدالله بن مغفل]]<ref>سبل الهدی، ج5، ص439.</ref> را تجهیز کرد و آن دو با [[پیامبر(ص)]] رهسپار تبوک شدند.<ref>السیرة النبویه، ج4، ص945؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص234.</ref> [[عباس بن عبدالمطلب]] و [[عثمان بن عفان]] نیز هر یک دو تن را تجهیز کردند.<ref>التبیان، ج5، ص280؛ مجمع البیان، ج5، ص91.</ref> بر پایه گزارش [[واقدی]]، عثمان سه نفر را آماده نبرد نمود.<ref>المغازی، ج3، ص399.</ref>

==تعداد==
سیره‌نویسان و مفسران درباره تعداد و نام‌های بکائین اتفاق نظر ندارند. برخی شمار آن‌ها را شش<ref>اسد الغابه، ج2، ص248؛ زاد المسیر، ج3، ص329.</ref> و بعضی نُه نفر<ref>البحر المحیط، ج5، ص483.</ref> نوشته‏‌اند؛ اما مشهور، آن‌ها را هفت تن دانسته‏‌اند.<ref>المغازی، ج3، ص399؛ السیرة النبویه، ج4، ص945؛ اسد الغابه، ج2، ص248.</ref>

نیز در این زمینه که بکائین از یک قبیله یا قبایل گوناگون هستند، منابع همداستان نیستند. برخی آن‌ها را از [[قبیله مزینه|قبیله مُزینه]]، از فرزندان [[مقرن بن عامر مزنی|مُقرن بن عامر مزنی]]<ref>اسباب النزول، ص212؛ تفسیر قرطبی، ج8، ص235.</ref> و بعضی از تیره‏‌های گوناگون دانسته‏‌اند.<ref>المغازی، ج3، ص399؛ جامع البیان، ج10، ص270؛ التبیان، ج5، ص280.</ref>

==اسامی==
به گزارشی، نام آن‌ها چنین است: [[سالم بن عمیر]] از [[بنی‌عمرو بن عوف]] و از [[صحابه]] حاضر در [[بدر]]، [[حرمی بن عمرو]] از [[بنی‌واقف]]، [[عبدالرحمن بن کعب]] از [[بنی‌مازن بن نجار]] از [[خزرج]]، [[سلمان بن صخر]]<ref>جمهرة انساب العرب، ص356.</ref> از [[بنی‌المعلی]]، [[عبدالرحمن بن یزید]] از [[بنی‌حارثه]]، [[عمرو بن غنم]] از [[بنی‌سلمه]]، و [[عبدالله بن عمرو]] از مُزینه.<ref>جامع البیان، ج10، ص270؛ الدر المنثور، ج4، ص263.</ref>

در گزارشی دیگر، نام‌های آن‌ها چنین یاد شده است: [[معقل بن یسار]]، سالم بن عمیر، [[عبدالله بن مغفّل]] از بیعت‌کنندگان و [[اصحاب شجره]]، عبدالله بن کعب، [[عرباض بن ساریه]]، [[علبة بن زید|عَلَبة بن زید]] از [[بنی‌جاریه]]، و [[عمرو بن حمام بن جموح]].<ref>المغازی، ج3، ص399؛ الطبقات، ج2، ص165؛ السیرة النبویه، ج4، ص945.</ref>

افزون بر اینان، از کسانی دیگر مانند [[هلال بن امیه|هلال]] بن [[امیة بن عامر اوسی]] از بدری‌ها، [[هرمی بن عبدالله|هِرَمی]] بن [[عبدالله بن رفاعه]]<ref>جمهرة انساب العرب، ص344.</ref> و عَلَبة بن زید حارثی انصاری<ref>الطبقات، ج4، ص370.</ref> یاد شده است.<ref>زاد المسیر، ج3، ص485؛ اسد الغابه، ج2، ص248.</ref>

بر پایه نوشته [[بلاذری]]، کسانی که بعدها با نام بکائین از آن‌ها یاد شده، در [[غزوه خندق]] (5ق.)  نیز حضور داشتند.<ref>انساب الاشراف، ج11، ص331.</ref> نظر به اهمیت و اثر‌گذاری رفتار ارزشمند بکائین، در بیشتر منابع سیره‌ و روایت و تاریخ، بدانان اشاره شده و عنوانی به آن‌ها اختصاص یافته است.<ref>نک: المحبر، ص281.</ref>

==رأس البکائین==
در برخی منابع شیعی، مقصود از بکائین را کسانی جز افراد یاد شده دانسته‌اند؛ چنان‌که از هشت تن با عنوان «راس البکائین» شامل چند تن از [[پیامبران الهی]] ([[آدم]]، [[نوح]]، [[یعقوب]]، [[یوسف]]، [[شعیب]]، [[داود]]) و [[حضرت فاطمه(س)]] و [[امام زین العابدین(ع)]] در این شمار نام برده‌اند.<ref>المناقب، ج3، ص104.</ref>

==پیوند به بیرون==
*[http://lib.eshia.ir/23022/12/4975 دانشنامه بزرگ اسلامی، بنياد دائرة المعارف اسلامی، «بکائین».] 
*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/85008 جعفر سبحانی تبریزی، «فرازهایی از تاریخ اسلام/ حوادث سال نهم هجرت: غزوه تبوک»، مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، شهريور 1348، سال دهم - شماره 9 (5 صفحه - از 20 تا 24).]
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7895
 | عنوان = بکائین
 | نویسنده = سیدمحمود سامانی
}}

* '''اسباب النزول''': الواحدی (م. 468ق.) ، به کوشش ایمن صالح، قاهره، دار الحدیث.

* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. 630ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

* '''انساب الاشراف‏''': البلاذری (م. 279ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.

* '''البحر المحیط''': ابوحیان الاندلسی (م. 754ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1412ق.

* '''التبیان''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* '''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن) ''': القرطبی (م. 671ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.

* '''جامع البیان''': الطبری (م. 310ق.) ، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

* '''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (م. 456ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. 911ق.) ، بیروت، دارالفکر، 1414ق.

* '''زاد المسیر''': ابن ‏الجوزی (م. 597ق.) ، بیروت، المکتب الاسلامی، 1407ق.

* '''سبل الهدی و الرشاد''': محمد بن یوسف الصالحی (م. 942ق.) ، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق.

* '''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (م. 748ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، 1413ق.

* '''السیرة النبویه''': ابن‌ هشام (م. 213/218ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.

* '''الطبقات الکبری''': ابن‌سعد (م. 230ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.

* '''المحبّر''': ابن‌ حبیب (م. 245ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

* '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.) ، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، عالم الکتب، 1404ق.

* '''مفردات''': الراغب (م. 425ق.) ، به کوشش صفوان داودی، دار القلم، 1412ق.

* '''مناقب آل ابی‌طالب''': ابن شهرآشوب (م. 588ق.) ، به کوشش گروهی از اساتید، نجف، المکتبة الحیدریه، 1376ق.
{{پایان}}
{{صحابه}}