در حال ویرایش بیداء

'''بَیداء''' مکان بلند لبیک گفتن [[رسول خدا(ص)]] را می‌گویند.

بیداء بیابانی پهناور در نُه کیلومتری جنوب غربی [[مدینه]] است که طبق برخی گزارشات، پیامبر(ص) در [[حجة الوداع]] در بیداء [[احرام]] بست، [[نماز]] خواند و [[لبیک]] گفت. همچنین طبق گزارش‌های تفسیری نزول آیه 64 [[سوره انفال]] و آیه 43 [[سوره نساء]]، (آیه تیمم) در بیداء رخ داده است.

به خاطر وجود روایات متفاوت از بیداء، احکام  مربوط به بیداء و فتوا‌ها هم متفاوت است.

طبق گزارش نادری، به علامتی نصب شده در زمین بیداء اشاره دارد که [[عبدالله بن عمر|عبدالله]] بن [[عمر بن خطاب]] آن را نشانه‌ای برای مکان خروج [[امام مهدی]] دانسته است.

==در لغت و اصطلاح==

بَیداء به معنای بیابان بی‌آب و گیاه<ref>العین، ج8، ص84، «بید.</ref> و در اصطلاح نام بیابانی پهناور در نُه کیلومتری جنوب غربی [[مدینه]] و پس از [[ذوالحلیفه]] است. این بیابان با راه مدینه به [[جده]] و [[مکه]]، به دو بخش جنوبی و شمالی تقسیم شده است.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص346.</ref>

==آیات نازل شده در بیداء==

گزارش‌های تفسیری از نزول آیه 64 [[سوره انفال]]، پیش از [[نبرد بدر]] (2ق.) <ref>مجمع البیان، ج4، ص857؛ تفسیر قرطبی، ج8، ص43؛ تفسیر ثعالبی، ج3، ص154.</ref> و نیز آیه 43 [[سوره نساء]]، (آیه تیمم) در بیداء حکایت دارند.<ref>تفسیر بغوی، ج1، ص635؛ اسباب النزول، ص158؛ تفسیر ثعلبی، ج3، ص317.</ref>

==احرام بستن در بیداء==

گزارش‌ها درباره محل احرام‌بستن [[پیامبر]] در [[حجة الوداع]] به سال دهم ق. متفاوتند. برخی از آن‌ها بر احرام پیامبر از ذوالحلیفه ([[مسجد شجره]]) تاکید دارند.<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص117-118؛ بدائع الصنائع، ج2، ص145.</ref>

اما بر پایه دسته‌ای دیگر از گزارش‌ها، او در بیداء احرام بست، نماز خواند<ref>الکافی، ج4، ص248؛ اتحاف الوری، ج1، ص570.</ref> و لبیک گفت.<ref>السنن الکبری، ج5، ص6؛ المجموع، ج7، ص154؛ البدایة و النهایه، ج5، ص110.</ref>

گروه دوم از گزارش‌ها، مبنای حکم به جواز احرام و [[تلبیه]] از بیداء شد.

نمونه‌هایی از احرام امیران و حاکمان از بیداء در منابع آمده است.

[[عبدالملک بن مروان]] در سال 75ق. به پیشنهاد [[ابان بن عثمان|ابان]] بن [[عثمان بن عفان]] در این مکان مُحرِم شد<ref>تاریخ دمشق، ج37، ص134.</ref> و [[مسلمة بن هشام |مَسلمة]] بن [[هشام بن عبدالملک]] فرزند خلیفه اموی که در سال 116ق. از سوی پدرش [[امیر الحاج]] بود، به سفارش [[محمد بن هشام مخزومی|محمد بن هشام]] بن اسماعیل مخزومی در این مکان تلبیه را آغاز کرد.<ref>تاریخ دمشق، ج58، ص67.</ref>

متن این دسته از گزارش‌ها پریشان است. به گفته [[ابن‌عباس]]، مردمانی که پیامبر را در این سفر همراهی می‌کردند، بر پایه دریافت شخصی، [[اعمال حج|اَعمال حجِ]] پیامبر را بازگو کرده‌اند. وی در این سخن، آغاز احرام و تلبیه پیامبر را در ذوالحلیفه دانسته است.<ref>السنن الکبری، ج5، ص37؛ بدائع الصنائع، ج2، ص145.</ref> روایاتی نیز با تایید این گزارش، بر بلند لبیک گفتن پیامبر(ص) در بیداء تاکید دارند.<ref>دعائم الاسلام، ج1، ص302؛ مستدرک الوسائل، ج9، ص175.</ref>

از این‌رو، شماری از فقیهان بلند لبیک گفتن در بیداء را مستحب دانسته‌اند.<ref>المقنعه، ص447؛ الخلاف، ج2، ص289؛ تبصرة المتعلمین، ص90.</ref> شماری از فقیهان شیعه با توجه به وجوب تلبیه از هنگام احرام و نیز از آن‌رو که احرام مردم مدینه در مسجد شجره در ذوالحلیفه است، گزارش مربوط به احرام و تلبیه پیامبر(ص) را به معنای بلند لبیک گفتن از این مکان تفسیر کرده‌اند<ref>السرائر، ج1، ص535؛ تذکرة الفقهاء، ج7، ص256.</ref> که با مضمون برخی روایت‌ها نیز همخوانی دارد.<ref>دعائم الاسلام، ج1، ص302؛ مستدرک الوسائل، ج9، ص175.</ref>

==بیداء در روایات==

برخی روایت‌ها به جواز احرام در ذوالحلیفه و تلبیه در بیداء تاکید دارند.<ref>قرب الاسناد، ص242.</ref> بعضی از احادیث، تلبیه پیامبر(ص) در بیداء را برای آموزش حاجیان دانسته‌اند.<ref>الکافی، ج4، ص334؛ الاستبصار، ج2، ص170؛ التهذیب، ج5، ص85.</ref>

بر پایه روایتی از [[امام صادق(ص)]] بیداء همان ذات الجیش است.<ref>الکافی، ج3، ص390-391؛ تذکرة الفقهاء، ج2، ص410؛ ذکری، ج3، ص90.</ref> [[امام باقر(ع)]] هنگام [[حج]] در گذر از این مکان شتاب می‌کرد.<ref>الکافی، ج3، ص389؛ تحریر الاحکام، ج1، ص216.</ref>

در روایت‌هایی از امامان: نماز خواندن در بیداء نهی شده است.<ref>الکافی، ج3، ص389؛ المحاسن، ج2، ص365.</ref> گروهی دیگر از روایت‌ها نماز در بیداء را هنگام کمبود وقت جایز شمرده‌اند.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج1، ص244.</ref>

شماری از فقیهان شیعی نماز خواندن در بیداء را مکروه دانسته‌اند.<ref>المقنعه، ص447؛ المبسوط، ج1، ص384؛ الوسیله، ص89-90.</ref>

گفتاری منسوب به پیامبر(ص) از بلعیده‌شدن سپاهیان شام رهسپار [[مکه]] در بیابان بیداء به فرمان [[خداوند]] گزارش داده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص363-364.</ref> مضمون حدیث بسیار پریشان است و در آن از هنگام این رخداد سخنی به میان نیامده است. تنها در برخی از این دسته روایت‌ها، هنگام این رویداد پس از مرگ خلیفه‌ای که نامی از او برده نشده، دانسته شده است.<ref>تاریخ دمشق، ج1، ص294.</ref>

در روایاتی از [[امامان شیعه]]، بلعیده‌شدن سپاهیان به ظهور امام مهدی و کوشش سپاه اعزامی از سوی [[سفیانی]] برای کشتن امام مربوط شده است.<ref>تفسیر القمی، ج2، ص205؛ الاختصاص، ص256.</ref> در این روایت‌ها، این رویداد به عنوان یکی از نشانه‌های حتمی ظهور قلمداد گشته است.<ref>الغیبه، ص265-266.</ref>

[[ایوب صبری پاشا]] (م. 1307ق.) در گزارشی نادر، به علامتی نصب شده در زمین بیداء اشاره دارد که [[عبدالله بن عمر|عبدالله]] بن [[عمر بن خطاب]] آن را نشانه‌ای برای مکان خروج [[امام مهدی]] دانسته است.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج4، ص863.</ref> امروز ساختمان تلویزیون و دانشکده در این‌جا قرار دارد.<ref>المعالم الاثیره، ص67.</ref>

==مکان تولد محمد بن ابی‌بکر==

بیداء همچنین مکان تولد [[محمد بن ابی‌بکر]] از یاران [[امام علی(ع)]] در حجة الوداع بوده است. همین موجب شد که پیامبر حکم چگونگی حج‌‌گزاردن زنان وضع حمل کرده یا حائض در حج را بیان کند.<ref>الکافی، ج4، ص444.</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7640
 | عنوان = بیداء
 | نویسنده = حسن صادقی
}}

* '''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق.

* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق.

* '''الاختصاص''': المفید (م. 413ق.)، به کوشش غفاری و زرندی، بیروت، دار المفید، 1414ق.

* '''اسباب النزول''': الواحدی (م. 468ق.)، به کوشش کمال بسیونی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411ق.

* '''الاستبصار''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش موسوی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363ش.

* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.

* '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. 587ق.)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق.

* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (م. 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

* '''تاریخ معالم المدینة المنوره''': احمد یاسین احمد الخیّاری، عربستان، عامه، 1419ق.

* '''تبصرة المتعلمین''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، به کوشش حسینی و یوسفی، تهران، فقیه، 1368ش.

* '''تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق7، 1420ق.

* '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، آل البیت:، 1414ق.

* '''تفسیر بغوی (معالم التنزیل)''':  البغوی (م. 510ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.

* '''تفسیر ثعالبی (الجواهر الحسان)''':  الثعالبی (م. 875ق.)، به کوشش عبدالفتاح و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418ق.

* '''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)''':  الثعلبی (م. 427ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.

* '''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''':  القرطبی (م. 671ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.

* '''تفسیر القمی''': القمی (م. 307ق.)، به کوشش الجزائری، قم، دار الکتاب، 1404ق.

* '''تهذیب الاحکام''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش.

* '''الخلاف''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، 1407ق.

* '''دعائم الاسلام''': النعمان المغربی (م. 363ق.)، به کوشش فیضی، قاهره، دار المعارف، 1383ق.

* '''ذکری''': الشهید الاول (م. 786ق.)، قم، آل البیت:، 1419ق.

* '''السرائر''': ابن ادریس (م. 598ق.)، قم، نشر اسلامی، 1411ق.

* '''السنن الکبری (سنن النسائی)''':  النسائی (م. 303ق.)، به کوشش عبدالغفار و سید کسروی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411ق.

* '''العین''': خلیل (م. 175ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق.

* '''الغیبه''': النعمانی (م. 380ق.)، به کوشش فارس حسون، قم، انوار الهدی، 1422ق.

* '''قرب الاسناد''': الحمیری (م. قرن3ق.)، قم، آل البیت:، 1413ق.

* '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش.

* '''المبسوط''': السرخسی (م. 483ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.

* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.

* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.)، دار الفکر.

* '''المحاسن''': ابن خالد البرقی (م. 274ق.)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1326ش.

* '''مستدرک الوسائل''': النوری (م. 1320ق.)، بیروت، آل البیت:، 1408ق.

* '''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، 1411ق.

* '''المقنعه''': المفید (م. 413ق.)، قم، نشر اسلامی، 1410ق.

* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق.

* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.

* '''الوسیلة الی نیل الفضیله''': ابن حمزه (م. 560ق.)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، 1408ق.



{{پایان}}
{{اماکن مدینه}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:مکان‌های دارای احکام]]
[[رده:مکان‌های مرتبط به حج]]
[[رده:مکان‌های تاریخی عربستان]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]