در حال ویرایش جنة المعلاة
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
[[پرونده:جنة المعلاة۳.png|بندانگشتی|300x300پیکسل|سنگ قبری مربوط به سال ۵۱۳ق؛ که در جنة المعلاة یافت شده است. نوع خط آن کوفی مورق منقوط بوده و شامل دو آیه از سوره الرحمان و چند بیت شعر به زبان عربی است.]] | [[پرونده:جنة المعلاة۳.png|بندانگشتی|300x300پیکسل|سنگ قبری مربوط به سال ۵۱۳ق؛ که در جنة المعلاة یافت شده است. نوع خط آن کوفی مورق منقوط بوده و شامل دو آیه از سوره الرحمان و چند بیت شعر به زبان عربی است.]] | ||
از پیشینه این قبرستان اطلاع دقیقی در دست نیست؛ ولی با توجه به وجود گزارش دفن [[قصی بن کلاب|قُصی بن کِلاب]]<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص59.</ref> جد چهارم [[حضرت محمد(ص)]]، در این قبرستان باید پیشینه آن حدود یک سده پیش از ظهور اسلام باشد. بر پایه برخی گزارش‌ها، پس از دفن قُصی در حجون، مردم [[مکه]] مردگان خود را در این قبرستان دفن | از پیشینه این قبرستان اطلاع دقیقی در دست نیست؛ ولی با توجه به وجود گزارش دفن [[قصی بن کلاب|قُصی بن کِلاب]]<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص59.</ref> جد چهارم [[حضرت محمد(ص)]]، در این قبرستان باید پیشینه آن حدود یک سده پیش از ظهور اسلام باشد. بر پایه برخی گزارش‌ها، پس از دفن قُصی در حجون، مردم [[مکه]] مردگان خود را در این قبرستان دفن کردند.<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص59.</ref> | ||
بر پایه گزارش ازرقی (م. بعد از ۲۴۱ق)، مردم مکه در [[جاهلیت]] و صدر اسلام مردگان خود را در سمت راست و بالای وادی، که شامل شعب ابی‌دُبّ<ref group="یادداشت">که به جَزَّارین و دَحلة الجِن نیز مشهور است.</ref><ref>(جَزَّارین) اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص273؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص143. (دَحلة الجِن) اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص54، «پاورقی»؛ افادة الانام، ج2، ص145، «پاورقی»</ref> و شعب صُفی<ref group="یادداشت">که در قدیم از آن به صفی الشباب یاد می‌شد.</ref><ref>الجامع اللطیف، ص305-306.</ref> و نیز در سمت چپ، که شعبی متصل به گردنه مدنیین (ریع الحجون)<ref>نک: معجم المعالم الجغرافیه، ج14، ص94.</ref> بود، دفن | بر پایه گزارش ازرقی (م. بعد از ۲۴۱ق)، مردم مکه در [[جاهلیت]] و صدر اسلام مردگان خود را در سمت راست و بالای وادی، که شامل شعب ابی‌دُبّ<ref group="یادداشت">که به جَزَّارین و دَحلة الجِن نیز مشهور است.</ref><ref>(جَزَّارین) اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص273؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص143. (دَحلة الجِن) اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص54، «پاورقی»؛ افادة الانام، ج2، ص145، «پاورقی»</ref> و شعب صُفی<ref group="یادداشت">که در قدیم از آن به صفی الشباب یاد می‌شد.</ref><ref>الجامع اللطیف، ص305-306.</ref> و نیز در سمت چپ، که شعبی متصل به گردنه مدنیین (ریع الحجون)<ref>نک: معجم المعالم الجغرافیه، ج14، ص94.</ref> بود، دفن کردند. | ||
پس از اسلام، آنگاه که حضرت محمد(ص) از سمت چپ قبرستان به نیکی یاد کرد، مردم مکه مردگان خود را فقط در آن بخش دفن کردند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص209، 211.</ref> به همین علت، نام حجون نیز بر این بخش گفته شد و به مرور زمان دیگر کسی این نام را برای سمت راست دره بکار نبرد و مردگان خود را نیز در آن قسمت دفن نکرد.<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص60، «پاورقی».</ref> بخش چپ قبرستان را شعب المقبره نیز خوانده‌اند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص286؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص179؛ العقد الثمین، ج1، ص50.</ref> قرار گرفتن در برابر [[کعبه]] از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این شعب و قبرستان است.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص209؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص50؛ المسالک و الممالک، ج1، ص399.</ref> اشعار به جامانده از صدر اسلام در وصف این قبرستان و مردگان آن بیانگر جایگاه این قبرستان در مقایسه با دیگر قبرستان‌های مکه است.<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص60 ـ 61</ref> | پس از اسلام، آنگاه که حضرت محمد(ص) از سمت چپ قبرستان به نیکی یاد کرد، مردم مکه مردگان خود را فقط در آن بخش دفن کردند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص209، 211.</ref> به همین علت، نام حجون نیز بر این بخش گفته شد و به مرور زمان دیگر کسی این نام را برای سمت راست دره بکار نبرد و مردگان خود را نیز در آن قسمت دفن نکرد.<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص60، «پاورقی».</ref> بخش چپ قبرستان را به سبب وجود این قبرستان، شعب المقبره نیز خوانده‌اند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص286؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص179؛ العقد الثمین، ج1، ص50.</ref> قرار گرفتن در برابر [[کعبه]] از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این شعب و قبرستان است.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص209؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص50؛ المسالک و الممالک، ج1، ص399.</ref> اشعار به جامانده از صدر اسلام در وصف این قبرستان و مردگان آن بیانگر جایگاه این قبرستان در مقایسه با دیگر قبرستان‌های مکه است.<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص60 ـ 61</ref> | ||
در قدیم از وسط این قبرستان راهی بود که مردم برای ورود و خروج به مکه از آن استفاده می‌کردند و در منابع به نام‌های مختلفی شناخته می‌شد از آن جمله است: ثنیه العُلیا،<ref>الاستبصار، ص7؛ مرآة الحرمین، ج1، ص81؛ التاریخ القویم، ج4، ص294.</ref> کَداء،<ref>تاریخ دمشق، ج28، ص228؛ المعالم الاثیره، ص78؛ نک: التاریخ القویم، ج2، ص54.</ref> ثنیه الحجون<ref>تاریخ دمشق، ج58؛ ص236؛ رحله ابن جبیر، ص102؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص401.</ref> و ثنیه المقبره.<ref>افادة الانام، ج2، ص145.</ref> در گزارش‌ها از ورود حضرت محمد(ص) به مکه از این مسیر در فتح مکه و [[حجة الوداع]] خبر داده‌اند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص286؛ اخبار، مکه الفاکهی، ج4، ص179؛ الزهور المقتطفه، ص114.</ref> | در قدیم از وسط این قبرستان راهی بود که مردم برای ورود و خروج به مکه از آن استفاده می‌کردند و در منابع به نام‌های مختلفی شناخته می‌شد از آن جمله است: ثنیه العُلیا،<ref>الاستبصار، ص7؛ مرآة الحرمین، ج1، ص81؛ التاریخ القویم، ج4، ص294.</ref> کَداء،<ref>تاریخ دمشق، ج28، ص228؛ المعالم الاثیره، ص78؛ نک: التاریخ القویم، ج2، ص54.</ref> ثنیه الحجون<ref>تاریخ دمشق، ج58؛ ص236؛ رحله ابن جبیر، ص102؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص401.</ref> و ثنیه المقبره.<ref>افادة الانام، ج2، ص145.</ref> در گزارش‌ها از ورود حضرت محمد(ص) به مکه از این مسیر در فتح مکه و [[حجة الوداع]] خبر داده‌اند.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص286؛ اخبار، مکه الفاکهی، ج4، ص179؛ الزهور المقتطفه، ص114.</ref> | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
برخی، محل دفن عبدمناف جد سوم پیامبر، هاشم جد دوم او<ref>مرآة الحرمین، ص31.</ref> و [[آمنه بنت وهب|آمنه]] مادر وی<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص272؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص53.</ref> را نیز در این قبرستان دانسته‌اند. این در حالیست که منابع از دفن هاشم در غزه [[فلسطین]]<ref>الطبقات، ج1، ص79.</ref> و آمنه در [[ابواء]] [[مدینه]]<ref>الطبقات، ج1، ص116؛ الفائق، ج3، ص277؛ معجم البلدان، ج1، ص79.</ref> حکایت دارند. | برخی، محل دفن عبدمناف جد سوم پیامبر، هاشم جد دوم او<ref>مرآة الحرمین، ص31.</ref> و [[آمنه بنت وهب|آمنه]] مادر وی<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج2، ص272؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج4، ص53.</ref> را نیز در این قبرستان دانسته‌اند. این در حالیست که منابع از دفن هاشم در غزه [[فلسطین]]<ref>الطبقات، ج1، ص79.</ref> و آمنه در [[ابواء]] [[مدینه]]<ref>الطبقات، ج1، ص116؛ الفائق، ج3، ص277؛ معجم البلدان، ج1، ص79.</ref> حکایت دارند. | ||
===صحابه و تابعین=== | ===صحابه و تابعین=== | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۳۹: | ||
به تصریح منابع متقدم، بسیاری از قبرهای [[صحابه]]، [[تابعین]] و بزرگان در این قبرستان ناشناخته مانده و مردم [[مکه]] جای دقیق آنها را فراموش کرده‌اند.<ref>الاشارات، ص77؛ رحله ابن جبیر، ص78؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص381.</ref> تنها شمار اندکی از این قبرها مشخص بوده<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص381.</ref> و بناها و بارگاه‌هایی نیز بر روی آنها ساخته شده است. | به تصریح منابع متقدم، بسیاری از قبرهای [[صحابه]]، [[تابعین]] و بزرگان در این قبرستان ناشناخته مانده و مردم [[مکه]] جای دقیق آنها را فراموش کرده‌اند.<ref>الاشارات، ص77؛ رحله ابن جبیر، ص78؛ رحله ابن بطوطه، ج1، ص381.</ref> تنها شمار اندکی از این قبرها مشخص بوده<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص381.</ref> و بناها و بارگاه‌هایی نیز بر روی آنها ساخته شده است. | ||
===مقبره حضرت خدیجه=== | |||
یکی از بناهای ساخته شده در قبرستان معلاة، [[گنبد]] و بارگاهی بر قبر [[خدیجه]] (س) بود. | |||
یکی از بناهای ساخته شده در قبرستان معلاة، [[گنبد]] و بارگاهی بر قبر [[خدیجه]] (س) بود. | |||
مرجانی در سال ۷۲۹ق. سنگی با عبارت «ان هذا قبر السیدة خدیجه» دیده است.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص646.</ref> بعدها [[صندوق|صندوقی]] چوبی برای نصب بر روی قبر خدیجه ساخته شد تا آنکه در سال ۹۵۰ق. محمد بن سلیمان از صاحب منصبان [[مصر]] در حکومت داود پاشا والی مصر، بر روی قبر، بارگاه و [[گنبد|گنبدی]] از سنگ شُمیسی ساخت و بر روی قبر نیز صندوقی تازه گذاشت و پارچه‌ای فاخر گذاشت و برای بارگاه خادمی مشخص کرد.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص647؛ افادة الانام، ج2، ص150.</ref> | |||
این بارگاه پس از تخریب بدست [[آل سعود]]، در سال۱۲۴۲ق. تجدید بنا شد<ref>افادة الانام، ج2، ص151.</ref> و تا سده چهاردهم قمری باقی ماند تا اما مجدد به دنبال تشکیل دولت سوم سعودی در سال 1343قمری تخریب شد.<ref name=":1" /> | |||
===دیگر مقبره‌ها=== | |||
{{ستون-شروع|۲}} | |||
* '''ابوطالب بن حسن بن ابی‌نُمی''' (م. ۱۰۱۲ق) '''عبدالمطلب بن غالب''' (م. ۱۳۰۰ق): این دو فرد از امیران مکه بوده و قبر آنها نزدیک قبر خدیجه بود.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص647، 776.</ref> بر روی این دو قبر بارگاه‌هایی ساخته شده بود؛<ref name=":1"/> | * '''ابوطالب بن حسن بن ابی‌نُمی''' (م. ۱۰۱۲ق) '''عبدالمطلب بن غالب''' (م. ۱۳۰۰ق): این دو فرد از امیران مکه بوده و قبر آنها نزدیک قبر خدیجه بود.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص647، 776.</ref> بر روی این دو قبر بارگاه‌هایی ساخته شده بود؛<ref name=":1"/> | ||
* '''قبر منسوب به آمنه''': بر روی این قبر، [[گنبد]] و بارگاهی در سال ۱۲۴۲ق. توسط عیسی شیخ الحرم ساخته شد؛<ref name=":1">تحصیل المرام، ج2، ص648.</ref> | * '''قبر منسوب به آمنه''': بر روی این قبر، [[گنبد]] و بارگاهی در سال ۱۲۴۲ق. توسط عیسی شیخ الحرم ساخته شد؛<ref name=":1">تحصیل المرام، ج2، ص648.</ref> | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۵: | ||
* '''ابوالبرکات ابن ظهیره'''، امیر مکه؛<ref>منائح الکرم، ج3، ص58.</ref> | * '''ابوالبرکات ابن ظهیره'''، امیر مکه؛<ref>منائح الکرم، ج3، ص58.</ref> | ||
* '''محمدجان نقشبندی'''، از ذریه محمد بن حنفیه (م. ۱۲۶۸ق)؛<ref>تحصیل المرام، ج2، ص667.</ref> | * '''محمدجان نقشبندی'''، از ذریه محمد بن حنفیه (م. ۱۲۶۸ق)؛<ref>تحصیل المرام، ج2، ص667.</ref> | ||
* '''حسن بن ابی‌نمی'''، از شرفای [[مکه]].<ref>منائح الکرم، ج4، ص506.</ref> | * '''حسن بن ابی‌نمی'''، از شرفای [[مکه]].<ref>منائح الکرم، ج4، ص506.</ref>{{پایان}} | ||
اولیا چلبی (م. ۱۰۹۴ق) در گزارش سفر خود به مکه و زیارت این قبرستان، از وجود ۷۵ بارگاه گنبدپوش خبر داده است.<ref>الرحلة الحجازیه، ص283.</ref> برخی گزارش‌ها از وجود بارگاه‌ها و قبور خانوادگی در این قبرستان حکایت دارند که از آن جمله می‌توان به بارگاه حسن بن ابی‌نمی اشاره کرد که دربردارنده قبور برخی از فرزندان و نوادگان وی بوده است.<ref>منائح الکرم، ج4، ص239، 506، ج5، ص485.</ref> | اولیا چلبی (م. ۱۰۹۴ق) در گزارش سفر خود به مکه و زیارت این قبرستان، از وجود ۷۵ بارگاه گنبدپوش خبر داده است.<ref>الرحلة الحجازیه، ص283.</ref> برخی گزارش‌ها از وجود بارگاه‌ها و قبور خانوادگی در این قبرستان حکایت دارند که از آن جمله می‌توان به بارگاه حسن بن ابی‌نمی اشاره کرد که دربردارنده قبور برخی از فرزندان و نوادگان وی بوده است.<ref>منائح الکرم، ج4، ص239، 506، ج5، ص485.</ref> | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۸۵: | ||
* مقاله حجون، نوشته سیده رقیه میرابوالقاسمی که در دانشنامه جهان اسلام چاپ شده است. | * مقاله حجون، نوشته سیده رقیه میرابوالقاسمی که در دانشنامه جهان اسلام چاپ شده است. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۲۰۶: | خط ۲۰۶: | ||
* '''الاشارات الی معرفه الزیارات'''، علی بن ابی‌بکر الهروی (۶۱۱ق)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، ۱۴۲۳ق. | * '''الاشارات الی معرفه الزیارات'''، علی بن ابی‌بکر الهروی (۶۱۱ق)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، ۱۴۲۳ق. | ||
* '''افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق. | * '''افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق. | ||
* '''انساب الاشراف'''، احمد بن یحیی البلاذری (۲۷۹ق)، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۳۹۴ق. | * '''انساب الاشراف'''، احمد بن یحیی البلاذری (۲۷۹ق)، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۳۹۴ق. | ||
* '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | * '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | ||
* '''بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار'''، محمد باقر المجلسی (۱۰۳۷–۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر | * '''بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار'''، محمد باقر المجلسی (۱۰۳۷–۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، داراحیاء التراث العربی و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق. | ||
* '''بقیع الغرقد فی دراسة شامله'''، محمد امین الامینی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق. | * '''بقیع الغرقد فی دراسة شامله'''، محمد امین الامینی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق. | ||
* '''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | * '''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | ||