| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۲: |
خط ۲: |
| | عنوان = | | | عنوان = |
| | عنوان اصلی = | | | عنوان اصلی = |
| | تصویر =تصویر جلد کتاب حج در اندیشه اسلامی.jpg | | | تصویر =تصویر کتاب حج در اندیشه اسلامی.png |
| | اندازه تصویر = | | | اندازه تصویر = |
| | توضیح_تصویر = | | | توضیح_تصویر = |
| خط ۳۱: |
خط ۳۱: |
| |سایر مشخصات = | | |سایر مشخصات = |
| }} | | }} |
| کتاب حج در اندیشه اسلامی نوشته سیدعلی قاضی عسکر است. این کتاب شامل 22 بخش است که در سه شاخص عمده قابل دسته بندی هستند: | | کتاب حج در اندیشه اسلامی نوشته سیدعلی قاضی عسکر است. این کتاب شامل 22 بخش می باشد که در دو شاخص عمده به اهمیت [[حج]] و حج‌گزاری و آداب آن، و نیز اعمال و اماکن مورد توجه به هنگام [[حج]] مانند [[طواف]]، [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، [[برائت از مشرکان|برائت از مشرکین]]، [[صفا و مروه]] و نظایر آن پرداخته است. |
| | ==حج در قرآن == |
| | در این بخش با ذکر آیات قرآن به [[حج]] اختصاص دارد، اهمیت [[حج‌گزاری]] را بیان می‌کند. آیه 96 و 97 سوره آل عمران، سوره ابراهیم آیه 37، سوره حج آیه 26 و 27، سوره بقره آیه 197 از این دست آیات هستند. |
| | ==حج در روایات== |
| | در این بخش بنا بر روایات متعدد [[شیعه]] و [[سنی]] به اهمیت [[حج‌گزاری]] توجه داده شده است. براساس روایات [[حج]] را مانند [[نماز یومیه|نماز]]، [[روزه]]، [[زکات]]، [[ولایت]] از ارکان دین می‌شمارد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص24-25</ref>همچنین برپایه روایات ثواب و پاداش [[حج]] را برتر از [[انفاق]] و آزاد کردن بنده می‌داند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص27-31</ref>و نیز به این نکته اشاره می‌کند که [[پیامبر]](ص) و [[امامان معصوم]](ع) همواره مردم را برای سفر حج تشویق و ترغیب می‌کردند. و بنا بر روایتی از پیامبر به [[علی بن ابی طالب|علی]](ع) عنوان می‌کند هرکس [[استطاعت|مستطیع]] باشد و به [[حج]] نرود کافر است.<ref>حج در اندیشه اسلامی:، ص35</ref>در این بین از برخی خلفای [[بنی‌امیه|اموی]] و [[بنی‌عباس|عباسی]] نظیر [[عبدالملک بن مروان]]، [[حجاج بن یوسف ثقفی|حجاج بن یوسف]]، [[متوکل عباسی|متوکل]] نام می‌برد که با ایجاد مساجد و اماکن زیارتی مردم را از رفتن به [[حج]] باز‌می‌داشتند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص37-39</ref> |
| | ==پیشینه حج== |
| | در این بخش به تاریخچه حج از پیش حیات [[حضرت آدم(ع)|آدم(ع)]] در [[بیت الضراح]] توسط فرشتگان و نیز ساخت [[بیت‌الله|کعبه]] روی زمین توسط [[حضرت آدم(ع)|آدم(ع)]] و از بین رفتن آثار آن در [[طوفان نوح]] و احیای مجدد کعبه و مراسم [[حج]] توسط [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم(ع)]] می‌پردازد. و از آن به بعد مراسم [[حج]] برپا بوده و در زمان اعراب جاهلی نیز قریش و برخی اقوام دیگر بر پایه سنت [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم(ع)]] [[حج]] به‌جا می‌آوردند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 43-46</ref> |
|
| |
|
| * آداب و اهمیت [[حج]]؛ فصل‌های آغازین کتاب به بیان اهمیت [[حج]] و [[حج‌گزاری]] در آیات و روایات، آداب سفر [[حج]] و اهمیت [[حج]] برای وحدت [[امت اسلامی]] می پردازد.
| | ==آداب حج== |
| * ارکان و اعمال [[حج]]؛ برخی از فصل‌های کتاب [[ارکان حج]] شامل [[طواف]]، [[سعی]] بین [[صفا و مروه]]، وقوف در [[عرفات]]، وقوف در [[مزدلفه]]، ورود به سرزمین [[منا]]، را شرح می‌دهند و نیز مفاهیمی مانند [[حج اکبر]]، [[برائت از مشرکان|برائت از مشرکین]] را با تأکید بر آیات و روایات معرفی می‌کنند.
| | در این بخش بر اساسی روایات، کمال آداب و رفتار حاجیان به هنگام [[حج‌گزاری]] را بیان می‌کند. هدفداری در سفر، توبه و استغفار، وصیت، اخلاص در نیت، تأمین مخارج زن و فرزند، غسل، صدقه، لباس تمیز پوشیدن، خدمت به دیگر حاجیان، نماز خواندن در مسجد و نظایر آن از مهم‌ترین آداب و رفتار [[حج‌گزاران]] ذکر شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 47-80</ref> |
| * اماکن مرتبط با حج گزاری؛ موضوع چند فصل از کتاب نیز به دیگر اماکن مکه مانند [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، [[زمزم]]، [[شعب ابی‌طالب|شعب ابی طالب]] و [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] ([[جنة المعلاة|جنه المعلاه]]) اختصاص یافته است.
| |
|
| |
|
| نویسنده در فصل پایانی کتاب سختی‌های سفر ایرانیان به [[حج]] را مورد توجه قرار داده و نمود آن در سفرنامه‌های ایرانی و اشعار فارسی را بیان می‌کند.
| | ==اهداف معنوی سفر حج== |
| ==آداب و اهمیت حج ==
| | در این قسمت با بیان مفاهیم حج ظاهری و حج باطنی، هدف [[حج]] را توجه به باطن اعمال ذکر می‌کند. تسلیم بودن در برابر اراده الهی، پاکی از گناهان و مبارزه با شیطان اهم اهداف سفر [[حج]] می‌باشد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص117-138</ref> |
|
| |
|
| در چند فصل نخست کتاب با تکیه بر آیات و روایات ابتدا اهمیت حج و گزاری بیان شده است. سپس آداب و رفتار برتر به هنگام [[حج]] را برشمرده شده است. نویسنده با بیان مفاهیم [[حج باطنی]] و [[حج ظاهری]] اهمیت و جان مایه [[حج]] را باطن اعمال که همانا تسلیم بودن برابر اراده الهی و دوری از گناهان است می‌داند. برکات سفر [[حج]] همچون آشنایی مسلمانان جهان به هنگام [[حج]]، بالارفتن معلومات دینی آنان و نیز منافع اقتصادی و فرهنگی ناشی از مراسم حج نیز مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.
| | ==برکات حج== |
| | این بخش به برکات مراسم [[حج]] در جهان مسلمانان می‌پردازد. آشنایی مسلمانان مناطق مخلتف با هم، تصمیم گیری در مورد مشکلات جهان اسلام، بهره‌گیری از مراسم حج برای بالابردن معلومات دینی حجاج، منافع اقتصادی و فرهنگی، وحدت [[امت اسلامی]]، از مهم‌ترین برکات [[حج]] ذکر شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 139-151</ref> |
|
| |
|
| شاخص ها و ویژگی‌های شهر [[مکه]] به عنوان شهر دربردارنده [[بیت‌الله|کعبه]] و برپا کننده [[حج]] و نقش حج در وحدت [[امت اسلامی]] و همگرایی مومنان در مراسم [[حج]] از دیگر مباحث طرح شده است.
| | ==مکه مکرمه مرکز فرهنگی جهان اسلام== |
| | | در این بخش ابتدا به جایگاه مکه از نظر قرآن می‌پردازد و صفات مکه از نظر قرآن را برمی‌شمرد: مکه، ام القری و مادر شهرها، تمدن شهری مکه در پی پایه گذاری کعبه توسط ابراهیم(ع)، امن بودن شهر مکه و اطراف برای تمام جانداران، دارا بودن اقتصاد سالم، توجه مسلمانان جهان به این سرزمین، برابری مردم مکه با مسلمانان سایر مناطق جهان اسلام، اداره شهره مکه به‌وسیله صالحان، قرارداشتن کعبه در این شهر، تبادل افکار مسلمانان جهان به موقع حج در این شهر، قرار داشتن کعبع و مسجدالحرام که محل زدودن گناهان است در مکه، بقای جامعه دینی و تحقق اهداف پیامبر در توجه مردم به حج است که در مکه برگزار می شود، قرار داشتن کعبه که محور توحید و رهاسازی انسان از هر بردگی است و این شهر محور آزادی را در خود جای داده است. |
| فصل‌های زیر را می‌توان در این دسته موضوعی قرار داد:
| |
| | |
| ==== '''حج در قرآن''' ==== | |
| بررسی آیات 96و 97 [[سوره آل عمران]]، آیه 37 [[سوره ابراهیم]]، آیات 26و27 [[سوره حج]]<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص17-22</ref>
| |
| | |
| ====حج در روایات====
| |
| بررسی روایات [[شیعه]] و [[سنی]] درباره اهمیت و ترویج حج.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 32-31</ref>
| |
| | |
| ====پیشینه حج گزاری====
| |
| سابقه مناسک حج بر اساس روایات که به پیش از حیات [[حضرت آدم(ع)|آدم]] می‌رسد و توسط فرشتگان آغاز شده و تا زمان [[پیامبر اسلام]] در جریان بوده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 43-46</ref>
| |
| | |
| ====آداب سفر حج====
| |
| در این فصل از کتاب ۴۶ نکته که در سفر حج باید مورد توجه زائر باشد معرفی و هر یک با استفاده از یک یا چند روایت از بیان معصومان شرح داده شده است، آدابی همچون اخلاص در نیت، [[توبه]] و [[استغفار]]، [[وصیت]]، تأمین مخارج زن و فرزند، [[غسل زیارت|غسل]]، صدقه، لباس تمیز پوشیدن، خدمت به دیگر [[حج گزار|حاجیان]]، نماز خواندن در مسجد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص47-82</ref> | |
| | |
| ====اسرار و معارف حج====
| |
| در این فصل با توجه به آیات و روایات مختلف، اولویت را با [[حج باطنی]] دانسته که ماحصل آن تسلیم خدا بودن و پرهیز از گناهان است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 83-116</ref> نویسنده در این فصل [[حدیث شبلی]] و حدیثی از امام صادق درباره تقویت جنبه‌های معنوی حج نقل کرده است.
| |
| | |
| ====اهداف معنوی سفر حج====
| |
| در این فصل با استناد به روایات، نویسنده برخی از اهداف و آموزه‌هایی که می‌توان در سفر حج در بعد شخصی و اجتماعی بدان‌ها دست یافت، مطرح کرده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص117-138</ref>
| |
| | |
| ====برکات حج====
| |
| آشنایی مسلمانان مناطق مخلتف با هم، تصمیم گیری در مورد مشکلات جهان اسلام، بهره‌گیری از مراسم [[حج]] برای بالابردن معلومات دینی [[حج گزار|حجاج]]، منافع اقتصادی و فرهنگی، وحدت [[امت اسلامی]] از نتایج حج است که هر یک به اختصار مورد بررسی قرار گرفته است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص139-149</ref>
| |
| | |
| ====مکه مکرمه مرکز فرهنگی جهان اسلام====
| |
| بر اساس آیات قرآن، ویژگی های مکه این گونه بیان شده: [[ام القری]] و مادر شهرها، تمدن شهری [[مکه]] در پی پایه گذاری [[بیت‌الله|کعبه]] توسط [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم(ع)]] ، امن بودن شهر [[مکه]] و اطراف برای تمام جانداران، دارا بودن اقتصاد سالم، توجه مسلمانان جهان به این سرزمین، برابری مردم [[مکه]] با مسلمانان سایر مناطق جهان اسلام، اداره شهر [[مکه]] به‌وسیله صالحان، قرارداشتن [[بیت‌الله|کعبه]] در این شهر، تبادل افکار مسلمانان جهان به موقع [[حج]] در این شهر، قرار داشتن [[بیت‌الله|کعبه]] و [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] که محل زدودن گناهان است در [[مکه]]، بقای جامعه دینی و تحقق اهداف [[پیامبر اسلام|پیامبر]] که در توجه مردم به [[حج]] است و در [[مکه]] برگزار می شود، قرار داشتن [[بیت‌الله|کعبه]] که محور توحید و رهاسازی انسان از هر بردگی است و این شهر محور آزادی را در خود جای داده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 154-170</ref>
| |
| | |
| ====نقش و جایگاه حج در تحقق همگرایی اسلامی====
| |
| نویسنده در این فصل بنا بر روایات و آیات و فضایلی که برای [[حج]] برمی شمرد، هنگامه [[حج]] را برترین جایگاه برای وحدت [[امت اسلامی]] می داند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 171-186</ref>و به ده ویژگی مکه که زمینه چنین کارکردی را فراهم می‌کند اشاره کرده است.
| |
| | |
| ==ارکان و اعمال حج==
| |
| در این بخش به ارکان و اعمال و مفاهیم مرتبط با [[حج]] مانند [[طواف]]، [[صفا و مروه]]، [[عرفات]]، [[حج اکبر]]، [[برائت از مشرکان|برائت از مشرکین]]، [[مزدلفه]]، [[منا]] پرداخته شده است. ابتدا تاریخچه و وجه تسمیه هر یک را بررسی کرده و سپس آیات و روایات را در خصوص هر یک از آن ها بیان می کند.
| |
| | |
| فصل‌هایی از کتاب که به معرفی ارکان و اعمال حج می‌پردازند به قرار زیر‌اند:
| |
| | |
| ==== پیشینه تاریخی طواف ====
| |
| بحث این فصل از روایات [[طواف]] فرشتگان آغاز شده و به آداب طواف در عصر [[جاهلیت]] و سپس [[اسلام]] پرداخته شده است.
| |
| | |
| ==== طواف و اهمیت آن در روایات ====
| |
| در این بخش بنابر روایات اهمیت [[طواف]] ذکر شده و پاداش [[طواف]] را آمرزش گناهان برشمرده شده است. سپس به کیفیت [[طواف]] نظیر هفت شوط [[طواف]]، طواف در شب، دعا و ذکر در [[طواف]]، [[طواف نیابتی]] می پردازد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص206-224</ref>
| |
| | |
| ==== صفا و مروه ====
| |
| با ذکر آیات و روایات [[صفا و مروه]] را یادآور [[سعی]] [[هاجر]] مابین این دو کوه دانسته شده و معنای باطنی سعی بین [[صفا و مروه]] که از ارکان حج است شکستن نخوت و غرور انسان ذکر شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص294-315</ref>
| |
| | |
| ==== سرزمین عرفات ====
| |
| پیشینه و روایات در خصوص عرفات و آداب [[وقوف در عرفات]] در این فصل مطرح شده<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص320</ref> و با بیان حدود و کیفیات [[عرفات]] آن راسرزمین آمرزش گناهان معرفی می‌کند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 322-335</ref>
| |
| | |
| ==== حج اکبر ====
| |
| در این فصل معناهای اصطلاح [[حج اکبر]] مورد بررسی قرار گرفته و اختلاف محدثان و مفسران در این باب بحث شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص355</ref>
| |
| | |
| ==== حج و برائت از مشرکین ====
| |
| [[برائت از مشرکان|برائت]] و مطرود شمردن مشرکان و دشمنان در زمان [[پیامبران]] و [[ائمه معصومین]] و نیز بیان فتوای [[برائت از مشرکان|برائت]] از مشرکین در عصر حاضر توسط [[امام خمینی(ره)]] موضوع این فصل است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 364</ref>
| |
| | |
| ==== مزدلفه ====
| |
| مطرح شدن مفاهیم معرفی [[مزدلفه]]<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص370-371</ref> که همان [[مشعر|مشعرالحرام]] و مکانی است که وقوف در آن از [[ارکان حج]] است موضوع این فصل است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص378</ref> در این بخش به مفاهیم مرتبط به مشعر مانند [[جمع]] و [[قزح]] و مسجد مشعر الحرام و نماز گزاردن در آن و نیز وقوف [[امیر الحاج|امیرالحاج]] در این مکان اشاره شده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص379-385</ref>
| |
| | |
| ==== سرزمین منا ====
| |
| وجه تسمیه [[منا]]، منا در دوره جاهلی، و بیان اعمال [[منا]] یعنی [[رمی جمره عقبه|رمی جمره]] و نیز [[عید قربان|عیدقربان]]<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 392-402</ref> موضوع این فصل است.
| |
| | |
| ==اماکن برجسته در موسم حج==
| |
| فصل‌های زیر در کتاب حج در اندیشه اسلامی به معرفی یکی از اماکن مکه و مدینه اختصاص یافته است:
| |
| | |
| ====مقام ابراهیم====
| |
| جایگاه بنا بر آیات و روایت اهمیت [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]] بیان شده است. سپس به کیفیت [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، نظیر فرو رفتگی پا در سنگ، اندازه [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، فاصله [[مقام ابراهیم(ع)|مقام]] تا [[بیت‌الله|کعبه]]، پرده [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، نماز پشت [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]] می پردازد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 233-244</ref>
| |
| | |
| ====زمزم====
| |
| روایات تاریخی مختلف در پیدایش آب [[زمزم]] مطرح شده و با اشاره به [[هاجر]] و [[اسماعیل بن ابراهیم|اسماعیل]] و چگونگی ایجاد این چشمه، به آبادانی شهر [[مکه]] در اثر بروز این چشمه پرداخته شده است. احیای مجدد چشمه [[زمزم]] توسط [[عبدالمطلب]] جد [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و توصیف [[زمزم]] در سفرنامه‌ها و اشعار از دیگر مطالب این بخش است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص259-291</ref>
| |
| | |
| ====شعب ابی طالب====
| |
| نویسنده در یان فصل با بیان محل تولد [[پیامبر]]، مکان سکونت [[بنی هاشم]] به مشخص کردن محل تقریبی [[شعب ابی‌طالب|شعب ابی طالب]] پرداخته و به این نتیجه می رسد که [[پیامبر اسلام|پیامبر]] در [[شعب ابی‌طالب|شعب ابی طالب]] متولد شده و این مکان در نزدیکی [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] بوده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص420</ref> نیز به محاصره [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و یارانش در شعب و اسامی آنان می پردازد و شعب های دیگر [[مکه]] را نیز نام می برد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، 420-430</ref>
| |
| | |
| ====قبرستان ابوطالب(جنه المعلاه)====
| |
| این قبرستان در منطقه [[حجون]] واقع شده<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 437</ref> و بزرگان اسلام نظیر: [[قصی بن کلاب]]، [[عبدالمطلب]]، [[هاشم]]، [[ابوطالب]]، [[خدیجه(س)|خدیجه]] در این قبرستان دفن شده اند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص442-443</ref>
| |
| | |
| ==مشکلات حاجیان از زبان سفرنامه نویسان==
| |
| این فصل از کتاب گزارشی از نمود مشکلات و سختی های مسیر [[حج‌گزاری|حج‌گزاران]] ایرانی در سفرمانه‌های ایرانی و اشعار فارسی است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 449-450</ref> مشکلاتی نظیر حمل و نقل نامناسب، دزدی و ناامنی، سفر با کشتی،قرنطینه [[حج‌گزار|حاجیان]] و برخورد نامناسب با آنان در [[جده]]، نبود امکانات بهداشتی از این دست هستند.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص453-496</ref>
| |
| | |
| ==اطلاعات ناشر==
| |
| این کتاب در پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و در پاییز سال 1400 توسط نشر مشعر در ۵۴۴ صفحه به چاپ رسیده است. این چاپ از کتاب ویراستی جدید و همراه با تجدید نظر و اضافات است.
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
| [[رده:کتاب‌های پژوهشکده حج و زیارت در سال ۱۴۰۰ شمسی]]
| |
