| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| | اين کتاب از مشهورترين و مهمترين سفرنامه‌هاي حج و شرح فريضه حج سال 579 قمري از اندلس در سفري طولاني در سالهاي ميان 578 تا 581 قمري است. نام اصلي اثر به درستي دانسته نيست و از آن با عناوين رحله الکناني،<ref>. تاريخ نوشتههای جغرافيای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربيه، ص 102.</ref> يا الاسفار رحله ابن جبير، اعتبار الناسک في ذکر الآثار الکريمه والمناسک، تذکير (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلۀ الي المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربية، ج1، ص62.</ref> ياد کرده‌اند. |
| | عنوان =
| |
| | عنوان اصلی =
| |
| | تصویر =جلد سفرنامه ابن جبیر.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح_تصویر =
| |
| | نویسنده =محمد ابن جبیر(م.۶۱۴ق.)
| |
| | برگرداننده =
| |
| | ویراستار =
| |
| | به تصحیح =
| |
| | تحقیق =
| |
| | به کوشش =
| |
| | تاریخ نگارش =قرن ششم
| |
| | تصویرگر =
| |
| | طراح جلد =
| |
| | موضوع =سفرنامه حج
| |
| | سبک =
| |
| | زبان =عربی
| |
| | تعداد جلد =یک جلد
| |
| | صفحه =
| |
| | قطع =
| |
| | ناشر =
| |
| | وبسایت ناشر =
| |
| | محل انتشارات =
| |
| | تاریخ نشر =نخستین بار در ۱۸۵۲ میلادی
| |
| | ترجمه به =فرانسه،انگلیسی،فارسی
| |
| | مجموعه =
| |
| | شابک =
| |
| |رده‌بندی کنگره =
| |
| |رده‌بندی دیویی =
| |
| |سایر مشخصات =
| |
| }}
| |
| '''سفرنامه ابن جبیر'''، گزارش سفر حج [[ابن جبیر|محمد ابن جبیر]] (درگذشت 612 ق.) جهانگرد مشهور [[اندلس|اندلسی]] است که از مشهورترین و مهمترین سفرنامه‌ها و آثار جغرافیایی مسلمانان به شمار می‌رود. این کتاب شامل گزارش کاملی از سفر طولانی ابن جبیر از [[اندلس]] به [[اسکندریه]]، [[عیزاب|عیذاب]]، [[جده]]، [[مکه]] و [[مدینه]] و سپس در بازگشت از [[بغداد]]، [[شام]] و سفر دریایی در دریای مدیترانه تا بازگشت به اندلس است. این سفر طولانی از سال ۵۷۸ تا سال ۵۸۱ قمری به طول انجامید و ابن جبیر در موسم [[حج]] ۵۷۹ قمری در [[مکه]] بود.
| |
| | |
| سفرنامه ابن جبیر الگوی اصلی [[سفرنامه نویسی]] [[حج]] در مغرب اسلامی است. اقامت طولانی او در [[مکه]] و [[مدینه]] و گزارش دقیق او از بناها و مکان‌های مذهبی این شهرها و نیز توصیف آیین‌ها و آداب فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها، کتاب او را به یکی از منابع اصلی تاریخ و جغرافیای تاریخی [[حرمین]] تبدیل کرده و توسط نویسندگان بعدی مورد استفاده قرار گرفته است.
| |
| | |
| نام اصلی اثر به درستی مشخص نیست و از آن با عناوین رحله الکنانی،<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربیه، ص 102.</ref> یا الاسفار رحله ابن جبیر، اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمه والمناسک، تذکیر (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلهٔ الی المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربیة، ج1، ص62.</ref> یاد کرده‌اند. این کتاب بارها به چاپ رسیده و به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی ترجمه شده است. | |
| ==ابن جبیر==
| |
| {{اصلی|ابن جبیر}}
| |
| ابوالحسین محمد بن احمد مشهور به ابن جبیر، ادیب، از رجال دانش آموخته دیوان عصر خویش، شاعر و جهانگرد مالکی [[اندلس|اندلسی]] دهم ربیع الاول سال ۵۴۰ قمری، در شهر [[بلنسیه]] اند[[اندلس|لس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانیای فعلی) به دنیا آمد و به سال ۶۱۴ قمری در [[مصر]] درگذشت.
| |
| | |
| او سه بار به [[حج]] رفت. سفر اول او که شرح آن در سفرنامه او آمده است در سال‌های ۵۷۸ تا ۵۸۱ قمری به طول انجامید.<ref>تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص 242-244، نشوارالمحاضره، ج 7، ص330، الرحلات المغربیه، ص102</ref> دومین سفر ابن جبیر از ربیع الاول ۵۸۵ تا ۱۳ شعبان ۵۸۷ قمری طول کشید.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص242.</ref> پس از بازگشت سال‌ها در وطن ماند و وقتی همسرش عاتکهٔ دختر ابوجعفر ورقشی وزیر درگذشت، تصمیم به سفر بعدی گرفت<ref>. التاریخ القویم، ج6، ص298.</ref> که از تاریخ دقیق آن اطلاعی در دست نیست.
| |
| | |
| ==سبک نگارش==
| |
| | |
| به باور پژوهشگران، سفرنامه ابن جبیر به لحاظ دقت و نوع اطلاعات و روش و اسلوب ارائه و نگارش، اوج [[سفرنامه نویسی]] و مایهٔ ارتقای ادب جغرافیایی عرب بوده است و رواج چنین نوشته هایی در [[اندلس]] با چنین ویژگی‌هایی، مرهون این سفرنامه است. شهرت ابن جبیر در محافل علمی [[اروپا]] نیز مرهون سفرنامهٔ او و گزارش‌های ارزشمند تاریخیش بوده و گویا همین سفرنامه توجه اهل ادب را به شعر او از میان آثار مشابه همعصرانش برانگیخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص241-242؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص205.</ref>
| |
| | |
| برخی گفته‌اند تالیف سفرنامهٔ ابن جبیر از خود او نیست و تنها مضامین کتاب از اوست؛<ref>. نک: الاحاطه، ج2، ص148؛ الأعلام، ج5، ص319-320.</ref> اما غالب پژوهشگران معتقدند او خود پس از بازگشت از سفر در حدود ۵۸۱ قمری/۱۱۸۵م. بر اساس یادداشت‌های روزانه به تالیف آن پرداخته است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص240-241.</ref>
| |
| ==اهمیت تاریخی==
| |
| [[پرونده:برگ نخست نسخه خطی سفرنامه ابن جبیر.jpg|350px|thumb|left|alt text|نسخه خطی سفرنامه ابن جبیر در کتابخانه دانشگاه لیدن]]
| |
| اطلاعات تاریخی سفرنامه نسبت به اطلاعات جغرفیایی آن ارزشمندتر است. ماجراهای سفر به صورتی دقیق با ذکر تواریخ '''قمری'''، '''میلادی''' و گاه '''سریانی''' ثبت شده اند و شامل گزارش‌های دقیق و مفصل از زندگانی مردم بخشی از مناطق مهم آن زمان مانند [[حجاز]]، [[مصر]] و [[شام]] است. پاره ای از اطلاعات کتاب از جمله مربوط به [[مکه]] و [[مدینه]] و نیز نظام اداری و حکومتی [[ایوبیان]] (۶۵۰-۵۶۷ق.) و وضعیت مسلمانان در شام و مناطق جنوبی اروپا، و نیز دربار '''نورمان‌ها''' منحصر به فرد است.
| |
| | |
| ابن جبیر از روستاها، شهرها، جزائر، منازل، گذرگاه‌ها و توقفگاه‌های بسیاری گذشته و اطلاعات جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی از آنها نقل کرده است. گاه حتی از شهرهایی که بدان‌ها نرفته، اطلاعاتی به دست داده است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص243.</ref>
| |
| | |
| ==اقتباس‌ها از سفرنامه==
| |
| از زمان نگارش سفرنامه ابن جبیر، این اثر همواره ماخذ بسیاری از نویسندگان و آثار تاریخی و جغرافیایی بوده است. [[ابن بطوطه]] (م.۷۷۹ق. ۱۳۶۹.) ضمن اقتباس بسیار از ابن جبیر، اعتراف کرده است که برخی توصیفات ابن جبیر چنان است که بهتر از آن نتوان آورد.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص85، 88، 272.</ref>
| |
| | |
| ابوالبقاء [[خالد بن سعید بلوی|خالد بن عیسی بَلوی]] (م. پس از ۷۶۷ق.) در سفرنامه [[تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب)|تاج المفرق فی تَحلیهٔ علماء المَشرق]]، [[ابومحمد عبدری]]، در سفرنامه اش<ref>. نک: رحله العبدری، ج1، ص218، 222، 319.</ref> [[مقری]] در [[نفح الطیب]]،<ref>. نفح الطیب، ج3، ص17، 21.</ref> [[فاسی]] در [[شفاء الغرام]]،<ref>. شفا الغرام، ج1، ص119، 150، 152.</ref> [[محمد بن عبد المنعم الحمیری]] در [[الروض المعطار فی خبر الاقطار]]<ref>. نک. الروض المعطار، ص197،199.</ref> از سفرنامه ابن جبیر استفاده کرده‌اند.
| |
| | |
| ==مسیر سفر==
| |
| ==== از اندلس تا اسکندریه ====
| |
| سفرنامه با گزارش حرکت ابن‌جبیر و احمد بن حسّان، پزشک و هم‌سفر او در هشتم شوال ۵۷۸ قمری از [[غرناطه]](گرانادا) آغاز شده است. آن‌دو یک هفته بعد به [[سِبته]] (اسپانیایی: Ceuta شهری در اسپانیای فعلی و جنوب [[جبل الطارق]]) رسیدند و با یک کشتی رومی به قصد [[اسکندریه]] حرکت کردند.<ref>رحله ابن جبیر، ص7-8</ref> آنان در [[سردانیه]]، [[اقریطش]] (کرت؛ Karn riti)؛ و سرانجام [[اسکندریه]] توقف کردند. <ref>رحله ابن جبیر، ص8-14</ref>
| |
| | |
| '''راه عیذاب به جده'''
| |
| | |
| ابن‌جبیر در ۱۱ ذی‌حجه به [[قاهره]] رسید<ref>رحله ابن جبیر، ص18</ref> و ۶ محرم آنجا را ترک کرد<ref>رحله ابن جبیر، ص32</ref> او ۲۴ محرم به شهر [[قوص]] رسید که قرارگاه حاجیان [[تونس|مغربی]]، [[مصر|مصری]] و [[اندلس|اندلسی]] بود و از آنجا به سوی [[عیذاب]] حرکت می‌کردند. ابن‌جبیر سفر به [[جده]] را از طریق [[عیذاب]] آفتی برای حجاج دانسته؛ زیرا گاه بادهای ناموافق، کشتی را از مسیر بیرون می برده و مسافران گم می‌شدند و بر اثر تشنگی جان می‌باختند.<ref>رحله ابن جبیر، ص47-48 ، 49</ref> او راه‌های دیگری را برای رسیدن به [[حجاز]] پیشنهاد کرده از جمله [[شام]] و [[بغداد]] که راهی طولانی‌تر بود. <ref>رحله ابن جبیر، ص 48</ref> او دعا کرده راه گردنه [[ایله]] در مسیر [[مصر]] به [[مدینه]] باز شود که در آن زمان فرنگیان با ساختن دژ، مانع عبور مردم از این راه می‌شده اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص49</ref>
| |
| | |
| '''در حجاز'''
| |
| | |
| ابن‌جبیر در ۴ ربیع الاخر از راه دریای سرخ به [[جده]] رسید. در همین سال در وصول بودجه دولت ایوبی تاخیر روی داده و شریف مُکثر بن عیسی، امیر مکه فرمان می‌دهد تنها در صورتی به حجاج اجازه حرکت به سوی [[مکه]] بدهند که ضامن یکدیگر شوند تا اگر نفقهٔ [[صلاح الدین ایوبی|صلاح الدین]] نرسیده، آنان مالیات خود را پرداخت کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 54</ref> به همین دلیل ابن جبیر سزاوارترین شهرهای خدا را برای اینکه با تیغ بی‌دریغ پاک شود، شهرهای [[حجاز]] دانسته <ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> و فتوای فقیهان [[اندلس]] را در ساقط بودن فریضه [[حج]] به دلیل رفتار بد حاکمان [[حجاز]]، نظر درست شمرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref>
| |
| [[پرونده:مسیر ابن جبیر (2).png|وسط|بندانگشتی|850px|نقشه مسیر سفر ابن جبیر.|جایگزین=]]
| |
| | |
| ==مکه در سفرنامه ==
| |
| | |
| ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref> و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آنجا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، در سفرنامه‌اش مطالب مربوط به [[مکه]] بیشتر از دیگر شهرهاست.
| |
| ===مسجدالحرام و کعبه===
| |
| او نخست به گونه ای دقیق و مفصل در بیش از بیست صفحه<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-86</ref> به ذکر ویژگی‌های [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و اماکن و اشیای مربوط به آن پرداخته.<ref>. نک. رحله ابن بطوطه، ج1، ص374-376.</ref> ابن‌جبیر همچنین ارتفاع [[بیت‌الله|کعبه]] از جهات مختلف، ویژگی های در و اشیای درون [[بیت‌الله|کعبه]]، [[پرده کعبه|پرده کعبه]]، [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، [[حجر اسماعیل|حجر اسماعیل]]، [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، [[ناودان کعبه|ناودان]]، [[مطاف|طوافگاه]] و دیگر متعلقات [[بیت‌الله|کعبه]] و مسجد را با تفصیل و فواصل، مساحت و اندازه وصف کرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-61</ref>
| |
| | |
| ===نمازگزاری در مکه===
| |
| نماز جمعه و خطبه و آداب خاص آن، سه صفحه را در این سفرنامه به خود اختصاص داده است. ابن‌جبیر جای‌گاه امام جمعه و لباس و آداب او را هنگام خطابه و نماز به تفصیل آورده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص72-74</ref> او همچنین کیفیت پنج‌گانه یومیه که چهار جماعت از مذاهب [[اهل سنت]] و یکی به [[زیدیه]] اختصاص داشته، توصیف کرده است. ابن جبیر از زیدیه به بدی یاد می کند و می گوید [[اشراف حسنی|اشراف]] [[مکه]] بر این مذهب‌اند و اینان «حی علی خیر العمل» را بر [[اذان]] می افزایند.<ref>رحله ابن جبیر، ص78-80</ref>
| |
| | |
| ===اماکن مقدس مکه===
| |
| ابن‌جبیر بخشی را به دیگر اماکن شهر [[مکه]] اختصاص داده است از جمله: [[مولد النبی(ص)|محل تولد پیامبر(ص)]] در مسجدی که در اصل [[خانه عبدالله بن عبدالمطلب]] بوده، [[خانه ابوطالب]] که مسجدی روی آن ساخته بودند،<ref>رحله ابن جبیر، ص 92-141</ref> محل فرود آمدن وحی در [[خانه خدیجه]]، گنبد کوچکی که بر تولدگاه فاطمه(ع) بوده،<ref>رحله ابن جبیر، ص141</ref> و در همانجا [[حسنین]](ع) نیز به دنیا آمده اند.ابن جبیر می‌گوید این امکان دربسته و محفوظند و بر آنها بناهایی شایسته برآورده اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92، 142</ref> از دیگر بناهایی که ابن جبیر از آنها سخن گفته می‌توان به [[خانه ابوبکر]] <ref>رحله ابن جبیر، ص92</ref> [[خانه جعفر بن ابی طالب]] <ref>رحله ابن جبیر، ص93</ref> و [[دارالخیزان]] اشاره کرد.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92</ref>
| |
| ===گزارش اجتماعی و سیاسی از شهر مکه===
| |
| | |
| ابن جبیر به وضعیت اقتصادی و تجاری [[مکه]] پرداخته و از وفور کالاهای مختلف در آن خبر داده که از نقاط مختلف جهان مانند فارس([[ایران]])، [[هند]] و [[حبشه]] بدان جا می رسیده است <ref>رحله ابن جبیر، ص 96-99</ref> در سال‌های پیش از سفر ابن جبیر وضعیت امنیتی حجاج در [[مکه]] مناسب نبوده؛ اما در آن سال امیر مکه بر دزدان و حرامیان سخت گرفته و امنیت کامل فراهم بوده است<ref>رحله ابن جبیر، ص100</ref>
| |
| | |
| ===گزارش آداب ماه‌های رجب، شعبان و رمضان در مکه===
| |
| | |
| ابن جبیر پیش از ذی الحجه چند ماه در [[مکه]] بوده و بدین رو گزارش‌هایی نیز از آداب مذهبی و اجتماعی مردم در این ماه‌ها به دست داده است؛ مانند مراسم جشن ماه [[رجب]] و [[رمضان]] و [[عمره مفرده|عمره گزاردن]] مردم در ماه رجب.<ref>رحله ابن جبیر، 106-108</ref> مراسم ماه [[شعبان]] و [[نیمه شعبان]] در [[مکه]] نیز از مباحث مفصل ابن جبیر است که مکیان و [[زائر|زائران]] [[مکه]] آن را بسیار بزرگ می شمرده و به اعمال خیر و عبادت و [[عمره مفرده|عمره]] می‌پرداخته اند.
| |
| | |
| رویت هلال ماه رمضان به گفته ابن جبیر از سوی امیر [[مکه]] بنابر مذهب [[شیعه|شیعیان]] علوی اعلام شده<ref>رحله ابن جبیر، ص 122</ref> و بدین مناسبت جشن‌هایی برگزار و حصیرهای [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] را نو کرده و شمع‌ها و چراغ‌ها بر آن افزوده‌اند. ابن جبیر مراسم جشن [[عید فطر]] را به تفصیل یاد کرده و آداب مذهبی مکیان را در این روز توضیح داده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص122-134</ref>
| |
| | |
| ===حج در زمان حضور ابن جبیر===
| |
| | |
| به گفته ابن جبیر آن سال جمعیتی بی سابقه در [[عرفات]] گرد آمده بودند. روز [[عید قربان]] [[جامه کعبه]] را از قرارگاه [[امیر الحاج|امیرالحاج]] [[عراق|عراقی]] به [[مکه]] آوردند و قاضی که لباس خلیفه را بر تن داشت، پیشاپیش کاروان حاوی [[پرده کعبه]] حرکت می‌کرد و [[پرده کعبه|پرده]] را بر فراز [[بیت‌الله|کعبه]] نهاد تا روز سیزدهم ذی حجه [[بنی شیبه|بنی‌شیبه]] آن را بیاویزند.<ref>رحله ابن جبیر، ص157-158</ref>به گفته ابن جبیر در روزهای پس از [[حج]]، در [[بیت‌الله|کعبه]] را برای [[ایران|ایرانیان]] می گشایند و آنها برای [[زیارت]] ازدحام می‌کنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص 158</ref>
| |
| | |
| ==مدینه در سفرنامه==
| |
| ابن جبیر دوشنبه سوم محرم به [[مدینه]] می رسد.<ref>رحله ابن جبیر، ص167</ref> گزارش‌های او از [[مدینه]] نسبت به [[مکه]] بسیار اندکند زیرا او تنها پنج روز در [[مدینه]] مانده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 180</ref>
| |
| | |
| ===مسجد نبوی===
| |
| | |
| [[پرونده:تصویر مسجدالنبی.jpg|350px|thumb|left|alt text|مسجدالنبی]]
| |
| گزارشی از مساحت مسجد نبوی و ویژگی‌های آن همراه با مساحت و اندازه و اماکن درونش مانند [[روضه النبی|روضه نبوی]] نخستین گزارش او از [[مدینه]] است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 168-169</ref> ابن جبیر جایی را در [[روضه النبی|روضه]] مقدس نبوی معرفی کرده و با تردید گزارش می‌دهد که گویند قبر [[حضرت فاطمه]](س) در اینجا است<ref>رحله ابن جبیر، ص 170</ref>و آن گاه تمامی جای‌ها و اشیای درون [[روضه النبی|روضه]] را با تفصیل معرفی می‌کند. <ref>رحله ابن جبیر، ص172-173</ref>
| |
| | |
| ===زیارتگاه‌های مدینه===
| |
| | |
| بخشی از گزارش‌های [[مدینه]] به ذکر زیارتگاه‌ها و کیفیت بنای آنها، دروازه‌های چهارگانه و دیوار [[مدینه]] و [[غزوه احزاب|خندق]] مشهور [[غزوه احزاب|جنگ احزاب]] و مزار [[حمزه بن عبدالمطلب]] در سه میلی شهر اختصاص دارد.
| |
| | |
| ===== بقیع =====
| |
| در توصیف [[بقیع|قبرستان بقیع]] به برخی از قبور و بناهای ساخته شده بر آنها اشاره کرده است. از جمله از گنبد قبر [[ابراهیم بن محمد(ص)|ابراهیم]] فرزند پیامبر، و مرقد [[عقیل]] و [[عبدالله بن جعفر|عبدالله بن جعفر طیار]] و [[امهات المؤمنین|همسران پیامبر]] سخن گفته است. او روضه [[عباس بن عبدالمطلب]] و [[حسن بن علی(ع)]] را توصیف می‌کند که گنبدی مرتفع بر آن بوده و مزار آنان در سطحی وسیع بلندتر از زمین قرار داشته و لوح‌هایی آراسته با قطعات برنجی مرصع و گل میخ‌های زیبا بر آن بوده است.
| |
| | |
| ===== بیت‌الحزن =====
| |
| خانه‌ای منسوب به [[حضرت فاطمه]] که ابن جبیر از آن به عنوان «[[بیت‌الاحزان|بیت الحَزنَ]]» یاد و اشاره می‌کند که آن بانو در سوگ پدر ارجمند خویش در این خانه ماوا گزید و به اندوه دایم نشست.
| |
| | |
| ===== جای زانو زدن شتر پیامبر(ص) =====
| |
| ابن جبیر از جای زانو زدن شتر [[محمدبن عبدالله|پیامبر]] در ماجرای [[هجرت پیامبر|هجرت]] به [[مدینه]] که [[مسجد قبا]] را بر آن ساختند خبر می‌دهد. مردم از جای زانو زدن شتر که با سنگچین مشخص شده، تبرک می‌جسته‌اند. <ref>رحله ابن جبیر، ص 175</ref>
| |
| | |
| ===== خانه‌های مدینه =====
| |
| [[خانه ابوایوب انصاری]]، [[خانه حضرت فاطمه و امام علی]](ع) و [[خانه ابوبکر]] از خانه‌های متصل به مسجدند. [[چاه انس بن مالک|چاهی]] نیز که آب آن به معجزه [[محمدبن عبدالله|پیامبر]] از تلخی و شوری به شیرینی و گورایی گرایید در غرب مسجد قرار دارد. <ref>رحله ابن جبیر، ص177-180، 196</ref>
| |
| | |
| ==بازگشت به اندلس==
| |
| | |
| ابن جبیر روز شنبه هشتم محرم از [[مدینه]] به سوی [[عراق]] رفت.<ref>رحله ابن جبیر، ص 181</ref> او مسیر بازگشت را نیز همچون میسر رفت به تفصیل شرح داده و منازل میان راه را معرفی کرده است. بیست و هشتم محرم به [[نجف]] رسید <ref>رحله ابن جبیر، ص 187</ref> و مسیر او برای رسیدن به [[نجف]] راه [[زبیده]] بود. او سپس به [[موصل]] در شمال [[عراق]] رفت.<ref>رحله ابن جبیر، ص206</ref> و از آنجا که از مسیر [[حلب]]<ref>رحله ابن جبیر، ص225</ref>، [[دمشق]]<ref>رحله ابن جبیر، ص234</ref>، [[بیروت]] و [[صور]] <ref>رحله ابن جبیر، 277</ref> رسید و با از راه دریایی در دریای مدیترانه به [[اندلس]]<ref>رحله ابن جبیر، ص317</ref> بازگشت.
| |
| ==چاپ‌ها==
| |
| [[پرونده:صفحه اول سفرنامه ابن جبیر چاپ لیدن.jpg|300px|thumb|left|صفحه نخست چاپ دوم سفرنامه ابن جبیر]]
| |
| پیش از آنکه یگانه نسخه موجود سفرنامه در کتابخانه لیدن یافت شود، نام و برخی مطالب سفرنامه ابن جبیر، تنها از طریق آثار مؤلفان دیگر شناخته بود. نسخه لیدن در حدود ۸۷۵ق/۱۴۷۰ م تحریر شده است.
| |
| | |
| [[دوزی]] شرق‌شناسی هلندی (۱۸۲۰-۱۸۸۳م) و میکله آماری اسلام‌شناس ایتالیایی (۱۸۰۶-۱۸۸۹م) بخشی از سفرنامه را که درباره جزیره [[سیسیل]] است، ترجمه کردند.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص243.</ref> شیخ [[محمد عیاد طنطاوی]]، استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه سن پترزبورگ اصلاحاتی عمده و اساسی در قرائت و کتابت متن به عمل آورد<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص243</ref>، ولی انتشار متن کامل رحله و ترجمه به دست [[ویلیام رایت]] (۱۸۳۰-۱۸۸۹م) دانشمند عربشناس انگلیسی در ۱۸۵۲م. با عنوان «سفرهای ابن جبیر» در لیدن انجام پذیرفت.
| |
| | |
| [[دخویه]]، سفرنامه را با عنوان رحله الکنانی با اصلاحاتی به صورت کامل‌تر در ۱۹۰۷م. منتشر کرد. این کتاب افزون بر این، به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی نیز ترجمه شده است.
| |
| | |
| ترجمه فارسی کتاب از پرویز اتابکی سال ۱۳۷۰ش. در انتشارات آستان قدس رضوی مشهد چاپ شده است.
| |
| | |
| گویا نسخه دیگری نیز از سفرنامه در فاس [[مراکش]] یافت شده اما این کشف تغییرات مهمی‌در چاپ‌های کتاب را موجب نشده است.<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیایی، ص241، 243.</ref>
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| | |
| * [[ابن جبیر]]
| |
| * [[اندلس]]
| |
| * [[سفرنامه‌های اندلس]]
| |
| ==پیوند به بیرون==
| |
| * [https://www.scribblemaps.com/maps/view/renj/pOfCYJsRE3 مسیر سفر ابن جبیر روی نقشه]
| |
| * [https://books.google.com/books?id=U2wTAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=Ibn+Jubayr&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwibn7raxKn1AhVVhf0HHZKICkoQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=Ibn%20Jubayr&f=false چاپ دوم سفرنامه ابن جبیر، ۱۹۰۷، لیدن.]
| |
| * [https://digitalcollections.universiteitleiden.nl/view/item/2551602?#page/1/mode/1up نسخه خطی سفرنامه ابن جبیر در دانشگاه لیدن.]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| {{دانشنامه
| |
| | آدرس =
| |
| | عنوان = رحلة ابن جبیر
| |
| | نویسنده =
| |
| }}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| [[رده:سفرنامه‌های حج قرن 6 (قمری)]]
| |
| [[رده:کتاب‌های ابن جبیر]]
| |
