در حال ویرایش سفرنامه ابن جبیر
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
|سایر مشخصات = | |سایر مشخصات = | ||
}} | }} | ||
'''سفرنامه ابن جبیر'''، گزارش سفر حج [[ابن جبیر|محمد ابن جبیر]] | '''سفرنامه ابن جبیر'''، گزارش سفر حج [[ابن جبیر|محمد ابن جبیر]] جهانگرد مشهور [[اندلس|اندلسی]] است که از مشهورترین و مهمترین سفرنامه‌ها و آثار جغرافیایی مسلمانان به شمار می‌رود. این کتاب شامل گزارش کاملی از سفر طولانی ابن جبیر از [[اندلس]] به [[اسکندریه]]، [[عیزاب|عیذاب]]، [[جده]]، [[مکه]] و [[مدینه]] و سپس در بازگشت از [[بغداد]]، [[شام]] و سفر دریایی در دریای مدیترانه تا بازگشت به اندلس است. این سفر طولانی از سال ۵۷۸ تا سال ۵۸۱ قمری به طول انجامید و ابن جبیر در موسم [[حج]] ۵۷۹ قمری در [[مکه]] بود. | ||
سفرنامه ابن جبیر الگوی اصلی [[سفرنامه نویسی]] [[حج]] در مغرب اسلامی است. اقامت طولانی او در [[مکه]] و [[مدینه]] و گزارش دقیق او از بناها و مکان‌های مذهبی این شهرها و نیز توصیف آیین‌ها و آداب فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها، کتاب او را به یکی از منابع اصلی تاریخ و جغرافیای تاریخی [[حرمین]] تبدیل کرده | سفرنامه ابن جبیر الگوی اصلی [[سفرنامه نویسی]] [[حج]] در مغرب اسلامی است. اقامت طولانی او در [[مکه]] و [[مدینه]] و گزارش دقیق او از بناها و مکان‌های مذهبی این شهرها و نیز توصیف آیین‌ها و آداب فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها، کتاب او را به یکی از منابع اصلی تاریخ و جغرافیای تاریخی [[حرمین]] تبدیل کرده است. از همین رو است که کتاب او بارها توسط نویسندگان بعدی مورد استفاده قرار گرفته است. | ||
نام اصلی اثر به درستی مشخص نیست و از آن با عناوین رحله الکنانی،<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربیه، ص 102.</ref> یا الاسفار رحله ابن جبیر، اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمه والمناسک، تذکیر (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلهٔ الی المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربیة، ج1، ص62.</ref> یاد کرده‌اند. این کتاب بارها به چاپ رسیده و به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی ترجمه شده است. | نام اصلی اثر به درستی مشخص نیست و از آن با عناوین رحله الکنانی،<ref>. تاریخ نوشتههای جغرافیای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربیه، ص 102.</ref> یا الاسفار رحله ابن جبیر، اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمه والمناسک، تذکیر (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلهٔ الی المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربیة، ج1، ص62.</ref> یاد کرده‌اند. این کتاب بارها به چاپ رسیده و به زبانهای انگلیسی و فرانسوی و فارسی ترجمه شده است. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
==مسیر سفر== | ==مسیر سفر== | ||
==== از اندلس تا اسکندریه ==== | ==== از اندلس تا اسکندریه ==== | ||
سفرنامه با گزارش حرکت | سفرنامه با گزارش حرکت ابن جبیر و احمد بن حسّان پزشک و همسفر او روز هشتم شوال ۵۷۸ قمری از [[غرناطه]] آغاز میشود. آنان یک هفته بعد به [[سِبته]] (اسپانیایی: Ceuta شهری در اسپانیای فعلی و جنوب [[جبل الطارق]]) می‌رسند و با یک کشتی رومی به قصد [[اسنکدریه]] حرکت می کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص7-8</ref> در [[سردانیه]] ، [[اقریطش]] (کرت؛ Karn riti)؛ و سرانجام [[اسکندریه]] توقف می‌کنند. <ref>رحله ابن جبیر، ص8-14</ref> | ||
'''راه عیذاب به جده''' | '''راه عیذاب به جده''' | ||
ابن جبیر یازدهم ذی حجه ۵۷۸ به [[قاهره]] رسیده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص18</ref> ششم محرم ۵۷۹ با کشتی و از طریق رود نیل [[قاهره]] را ترک کرد<ref>رحله ابن جبیر، ص32</ref> و ۲۴ محرم به شهر [[قوص]] رسید که قرارگاه حاجیان [[تونس|مغربی]]، [[مصر|مصری]] و [[اندلس|اندلسی]] بود و از آنجا به سوی [[عیذاب]] حرکت می‌کردند. ابن جبیر سفر به [[جده]] از طریق [[عیذاب]] را آفتی برای حجاج دانسته؛ زیرا گاه بادهای ناموافق، کشتی را از مسیر بیرون می برده و مسافران گم می‌شدند و بر اثر تشنگی جان می‌باختند.<ref>رحله ابن جبیر، ص47-48 ، 49</ref> او راه‌های دیگری را برای رسیدن به [[حجاز]] پیشنهاد کرده از جمله [[شام]] و [[بغداد]] که راهی طولانی‌تر بوده است <ref>رحله ابن جبیر، ص 48</ref> و دعا کرده راه گردنه [[ایله]] در مسیر [[مصر]] که به [[مدینه]] می‌رسیده ولی در آن زمان فرنگیان با ساخن دژ مانع عبور مردم از این راه می‌شده اند باز شود.<ref>رحله ابن جبیر، ص49</ref> | |||
'''در حجاز''' | '''در حجاز''' | ||
ابن جبیر در ۴ ربیع الاخر از راه دریای سرخ به [[جده]] رسید. در همین سال در وصول بودجه دولت ایوبی تاخیر روی داده و شریف مُکثر بن عیسی، امیر مکه فرمان می‌دهد تنها در صورتی به حجاج اجازه حرکت به سوی [[مکه]] بدهند که ضامن یکدیگر شوند تا اگر نفقهٔ [[صلاح الدین ایوبی|صلاح الدین]] نرسیده، آنان مالیات خود را پرداخت کنند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 54</ref> به همین دلیل ابن جبیر سزاوارترین شهرهای خدا را برای اینکه با تیغ بی‌دریغ پاک شود، شهرهای [[حجاز]] می‌داند <ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> و فتوای فقیهان [[اندلس]] بر ساقط بودن فریضه [[حج]] به دلیل رفتار بد حاکمان [[حجاز]] را اجتهادی درست می شمارد.<ref>رحله ابن جبیر، ص55</ref> | |||
[[پرونده:مسیر ابن جبیر (2).png|وسط|بندانگشتی| | [[پرونده:مسیر ابن جبیر (2).png|وسط|بندانگشتی|999x999px|نقشه مسیر سفر ابن جبیر.|جایگزین=]] | ||
==مکه در سفرنامه == | ==مکه در سفرنامه == | ||
ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref> و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آنجا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، | ابن جبیر پنج شنبه ۱۳ ربیع الاخر به [[مکه]] رسیده<ref>رحله ابن جبیر، ص 58</ref> و هشت ماه و ده روز تا ۲۲ ذی الحجه <ref>رحله ابن جبیر، ص161</ref>در آنجا مانده است. از آنجا که هدف سفر ابن جبیر [[مکه]] بوده، مطالب مربوط به [[مکه]] بیشتر از دیگر شهرهاست. | ||
===مسجدالحرام و کعبه=== | ===مسجدالحرام و کعبه=== | ||
او نخست به گونه ای دقیق و مفصل در بیش از بیست صفحه<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-86</ref> به ذکر ویژگی‌های [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و اماکن و اشیای مربوط به آن پرداخته.<ref>. نک. رحله ابن بطوطه، ج1، ص374-376.</ref> | او نخست به گونه ای دقیق و مفصل در بیش از بیست صفحه<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-86</ref> به ذکر ویژگی‌های [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و اماکن و اشیای مربوط به آن پرداخته و کمتر موضوعی مربوط به [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] را از قلم انداخته است.<ref>. نک. رحله ابن بطوطه، ج1، ص374-376.</ref> ابن جبیر همچنین ارتفاع [[بیت‌الله|کعبه]] از جهات مختلف، ویژگی های در و اشیای درون [[بیت‌الله|کعبه]]، [[پرده کعبه|پرده کعبه]]، [[مقام ابراهیم(ع)|مقام ابراهیم]]، [[حجر اسماعیل|حجر اسماعیل]]، [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، [[ناودان کعبه|ناودان]]، [[مطاف|طوافگاه]] و دیگر متعلقات [[بیت‌الله|کعبه]] و مسجد را با تفصیل و فواصل، مساحت و اندازه وصف کرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ص 59-61</ref> | ||
===نمازگزاری در مکه=== | ===نمازگزاری در مکه=== | ||
نماز | نماز و خطبه جمعه و آداب خاص آن که نزدیک سه صفحه را به خود اختصاص داده و ابن جبیر جایگاه امام جمعه و لباس و آداب او را هنگام خطابه و نماز به تفصیل آورده است<ref>رحله ابن جبیر، ص72-74</ref> و کیفیت پنجگانه یومیه که چهار جماعت از مذاهب [[اهل سنت]] و یکی به [[زیدیه]] اختصاص داشته، توصیف کرده است. ابن جبیر از زیدیه به بدی یاد می کند و می گوید [[اشراف حسنی|اشراف]] [[مکه]] بر این مذهبند و اینان «حی علی خیر العمل» را بر [[اذان]] می افزایند. <ref>رحله ابن جبیر، ص78-80</ref> | ||
===اماکن مقدس مکه=== | ===اماکن مقدس مکه=== | ||
ابن جبیر بخشی را به دیگر اماکن مقدس و زیارتی شهر [[مکه]] اختصاص داده است از جمله: [[مولد النبی(ص)|محل تولد پیامبر(ص)]] در مسجدی که در اصل [[خانه عبدالله بن عبدالمطلب]] بوده، [[خانه ابوطالب]] که مسجدی بر آن ساخته بودند،<ref>رحله ابن جبیر، ص 92-141</ref> محل فرود آمدن وحی در [[خانه خدیجه]]، گنبد کوچکی که بر تولدگاه فاطمه(ع) بوده،<ref>رحله ابن جبیر، ص141</ref> و در همانجا [[حسنین]](ع) نیز به دنیا آمده اند.ابن جبیر می‌گوید این امکان دربسته و محفوظند و بر آنها بناهایی شایسته برآورده اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92، 142</ref> از دیگر بناهایی که ابن جبیر از آنها سخن گفته می‌توان به [[خانه ابوبکر]] <ref>رحله ابن جبیر، ص92</ref> [[خانه جعفر بن ابی طالب]] <ref>رحله ابن جبیر، ص93</ref> و [[دارالخیزان]] اشاره کرد.<ref>رحله ابن جبیر، ص 92</ref> | |||
===گزارش اجتماعی و سیاسی از شهر مکه=== | ===گزارش اجتماعی و سیاسی از شهر مکه=== | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۵۵: | ||
}} | }} | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||