در حال ویرایش سفرنامه مکه معظمه میرزا حسین‌خان مصباح‌السلطنه (کتاب)

  | نویسنده = حسین خان مصباح‌ السلطنه

  | زبان = فارسی

'''سفرنامه مکه معظمه حسین خان مصباح‌السلطنه''' سفرنامه نویسنده است از سفر او به حج در سال 1295 قمری. او برای سفر به مکه از شمال ایران از طریق دریایی به شهرهای ساحلی شرق دریای خزر و سپس از شهرهای قلمرو امپراتوری روسیه، [[استانبول]] و سپس به [[اسکندریه]] و از آنجا با کشتی به [[جده]] و سپس مکه رفت. سفرنامه او شامل شرح دیده‌هایش در طول این سفر است. سفرنامه او همچنین شامل مقدمه ای در تاریخ [[کانال سوئز]] از عصر باستان تا عصر نویسنده است. این سفرنامه با تصحیح رضا تقی‌زاده نائینی، توسط [[پژوهشکده حج و زیارت]] در سال 1403 شمسی به چاپ رسیده است.  

محمد حسین بن مسعود انصاری (درگذشت ۱۳۱۲ق.) مشهور به میرزا حسین خان مصباح اللسلطنه نوه دختری فتحعلی‌شاه بود فرزند شاه بیگم ملقب به ضیاء السلطنه بود.<ref>سفرنامه مکه معظمه، ص 9</ref> پدرش مسعود انصاری از صاحب منصبان عصر قاجار در دستگاه روابط خارجی بود و خود او نیز از سال 1306 قمری چندین سال کنسول ایران در بمبئی بود.<ref>سفرنامه مکه معظمه، ص 10</ref> او که به زبان ترجمه تسلط داشت به مترجم السلطنه نیز شهرت داشت.<ref>سفرنامه مکه معظمهُ ص 10</ref>  

مصباح اللسلطنه آثاری در آموزش زبان فارسی نگاشت و گفته شده که از علاقه‌مندان به اصلاح خط فارسی بود.<ref>سفرنامه مکه معظمهُ ص 12</ref> از جمله آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد<ref>سفرنامه مکه معظمه، ص 12-16</ref>:  

مصباح اللسلطنه به همراه خانواده‌اش از جمله مبرادرش میرزا حسن‌خان نایب الوزاره، در سال 1295 قمری از طهران به قصد سفر حج حرکت کرد.  

او از مسیر شمال ایران، قفقاز، استنابول، مصر  به مکه رسید. مصباح السلطنه در مسیر سفرش از کرج، قزون، پاچنار، طارم، منجیل، رودبار گذشت و از بندر انزلی با کشتی از شهرهای باکو، دربند، پتروفکسی، حاجی ترخان گذشت و به سریتسین در قفقاز شمالی در قلمرو امپراتوری روسیه رفت. از آنجا با قطار به کورسک، کیف،‌ ژیمریکا و ادوسا رفت و از آنجا با کشتی به استنابول سفر کرد. بار دیگر با کشتی از در دریای مدیترانه به اسکندریه در مصر رفت و از مصر از طریق کانال سوئز با کشتی به جده و از آنجا به مکه سفر کرد.<ref>سفرنامه مکه معظمه، ص26-27</ref> سفرنامه مصباح اللسطنه شامل توصیف مختصر این شهرها و شرح دیده‌هایش در طول سفر است. او در سفرنامه‌اش شیوه شهرسازی شهرها و اندازه خیابان‌ها را توصیف کرده است،<ref>برای نمونه: سفرنامه مکه معظمه، ص64 و 76</ref> از وسایل حمل و نقل گزارش کرده،<ref>برای نمونه: سفرنامه مکه معظمه، ص76</ref> گاهی اخلاق و رفتار مردمان را توصیف کرده <ref>برای نمونه: سفرنامه مکه معظمه، ص66 و 71</ref> و از دیدارهایش با ایرانیان ساکن این شهرها<ref>برای نمونه: سفرنامه مکه معظمه، 69</ref> یاد کرده و نیز مخارج و کرایه وسایل حمل و نقل <ref>برای نمونه: سفرنامه مکه معظمه، ص90</ref> را توصیف کرده است.

این کتاب با تصحیح رضا تقی‌زاده نائینی به همت [[پژوهشکده حج و زیارت]] در ۱۱۶ صفحه به سال 1403 شمسی توسط انتشارات مشعر منتشر شده است. مصحح کتاب در مقدمه به معرفی زندگی‌نامه نویسنده و آثار دیگر او پرداخته است. این مقدمه همچنین شامل تصویر صفحاتی از نسخه خطی سفرنامه و نیز تصویر صفحاتی از آثار دیگر مصباح اللسطنه است. <ref>سفرنامه مکه معظمه، ص19-36</ref>

سفرنامه مکه معظمه، حاج میرزا حسین خان مصباح السلطنه، تصحیح رضا تقی‌زاده نائینی، تهران، مشعر، 1403