در حال ویرایش محمد بن ابراهیم الظواهری

'''محمد بن ابراهیم الظواهری''' سی و سومین شیخ الازهر در سال‌های .1929-1935 بود. او دو بار به حج رفت. بار نخست نماینده رسمی دولت مصر و رئیس هیئت اعزامی این کشور به کنگره سال 1344 قمری در عربستان بود که به میزبانی [[آل سعود]] برگزار شد و نمایندگانی از کشورهای مسلمان در آن شرکت داشتند. ظواهری از مخالفان سختگیری و تکفیر اعمال شده توسط [[وهابیان]] بود و در واکنش به تخریب [[قبرستان بقیع]] توسط آل سعود در این اجلاس از پیشنهاد هیئت مسلمانان هند مبنی بر بازسازی بقیع حمایت کرد. ظواهری در سال 1355 بار دیگر به طور غیر رسمی به حج رفت و خاطراتی از خود به جا گذاشت که در کتاب السیاسه و الازهر به چاپ رسیده است.

== زندگی‌نامه ==
شیخ محمد بن ابراهیم الاحمدی الظواهری در سال 1295 قمری (1887م) در روستای «كفر الظواهری» در استان شرقی مصر دیده به جهان گشود. پدرش از عالمان معروف الأزهر بود. عمده تحصیلاتش در جامع الأزهر گذشت و در همان جا بود که از اندیشه اصلاح  خواه استادش، شیخ محمد عبده (م1323ق) تاثیر گرفت. الظواهری در سال 1914 میلادی شیخ جامع الاحمدی در طنطا شد و مجله ای را به نام «معهد طنطا» منتشر کرد. در سال 1923 میلادی شیخ بنیاد اسیوط و در میانه سال های 1349ق (1929م) تا 1354 قمری (1935م) سی و سومین شیخ جامع الأزهر شد؛ هرچند رویکرد اصلاحی او در الأزهر با مقاومت برخی منتقدان همراه و سرانجام ناچار به استعفا شد. <ref>الخفاجی، 1432ق، ج2، ص376؛ الطُعمی، 1412ق، ص106؛ الساعدی، 1431ق، ج2، صص96- 94؛ جامع الازهر، 1964م، صص60 -  59؛ برانر، 2015م، ص165؛ صعیدی،1943م، صص119 و 128</ref>

== آثار ==
از جمله آثار باقی مانده از اوست:

1. العلم و العلماء 2. رسالة الأخلاق الكبرى 3. خواص المعقولات فی أول المنطق و سائر العقلیات 4. الوصایا و الآداب 5. صفوة الأسالیب 6. حكم الحكماء 7. براءة الإسلام من أوهام العوام

پس از مرگش خاطرات او از سفرهای حجش در بخشی از کتاب ''السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری'' تنظیم و منتشر شده است.<ref>الاحمدی الظواهری،1945م، ص9 و 16</ref>

== سفرهای حج ==
شیخ الظواهری دو بار حج به جا آورد. بار اوّل به سال 1344ق (1926م) و در جریان برگزاری کنگره اسلامی در مکه مکرمه بود که ریاست هیئت مصری را به نمایندگی از دولت ملک فؤاد اول (م1936م) برعهده داشت. از اعضای آن هیئت می توان به محمد المسیری بک (مدیر اداره حج در وزارت داخله مصر) و استاد محمدتوفیق (کنسول مصر در شهر جده) اشاره کرد. مخالفت گروهی از هیئت‌های مسلمان با تخریب قبرستان بقیع یکی از موضوعات مطرح در این  کنگره بود. هیئت جنبش مسلمانان هند پیشنهاداتی برای بازسازی قبور تخریب شده مطرح کردند و شیخ الظواهری از این پیشنهادات حمایت کرد.<ref>الاحمدی الظواهری، 1945م، ص248</ref> بخش عمده ای از سخنرانی های الظواهری در آن کنگره به موضوع آزادی مذهبی حاجیان اختصاص داشت.

دومین سفر حج الظواهری سفری عادی و غیر رسمی به سال 1355 قمری (1937م) بود که هرچند اشاره  مستقیمی به اخوان وهابی ندارد، اما به صورت گذرا به برخی تحولات نظیر آزادی استفاده از برخی مظاهر جدید تمدن، مانند تلفن و تلگراف، در حجاز اشاره دارد<ref>الاحمدی الظواهری، 1945م، ص262</ref> () که با سرکوب اخوان وهابی مرتبط است؛ هرچند در موضوع هدم قبور یا تضییع آزادی های مذهبی حاجیان تغییر محسوسی نیافته و در خاطرات سفر دوم خویش درباره گزارش نکرده است. الظواهری در کتاب العلم والعلماء و نظام التعلیم ابتدای بحث در باب ضرورت اصلاح در آموزش علم توحید، بر پرهیز از جدل و تکفیر تأکید دارد؛ زیرا رواج تکفیر منجر به تفرقه میان مسلمانان، تعرض به جان و مال و نوامیس شان و تخریب بلاد اسلامی می شود.<ref>الاحمدی الظواهری، 1904م، ص139</ref> () او مصادیق تکفیر را در خاطراتش از حجاز بیان کرده است؛ مانند رویکرد افراطی وهابیان در منع آزادی های مذهبی و تحریم استفاده از ابزار نوین زندگی همچون تلفن، تلگراف و راه آهن. در آن دوران وهابیان استفاده از آن ابزار را عملی شیطانی می دانستند<ref>لاحمدی الظواهری، 1945م، ص 231

</ref>