در حال ویرایش مرقد سلمان فارسی

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =
| تصویر            =مرقد سلمان فارسی.jpg
| اندازه تصویر     = مرقد سلمان فارسی در مدائن
| توضیح تصویر      =
| بنيانگذار        =
| تأسیس            =
| کاربری           =زیارتگاه
| مکان             = [[عراق]]، سلمان‌پاک در نزدیکی [[بغداد]]
| نام‌های دیگر      =مرقد سلمان محمدی
| وقایع مرتبط      =
| تخریب            =
| ظرفیت            =
| وضعیت            =
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          = دوره [[صفویه]] و [[قاجاریه]]
| وبگاه            = 
}}
'''مرقد سلمان فارسی''' در شهر مدائن  در حدود چهل کیلومتری جنوب شرقی [[بغداد]] واقع است. قبر [[حذیفة بن یمان]] صحابی پیامبر(ص)، قبری منسوب به عبدالله فرزند [[جابر بن عبدالله انصاری]] و قبری منسوب به طاهر فرزند [[امام سجاد(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] نیز در این آستانه قرار دارد؛ اما برخی منابع وجود فرزندی به نام طاهر برای این دو امام را رد کرده‌اند.

دو قبر حذیفه و عبدالله انصاری تا نیمه قرن چهاردهم قمری در کنار رود [[دجله]] قرار داشت، که به علت از بین رفتن ساحل رودخانه به زیارتگاه سلمان فارسی منتقل شد.

مرقد سلمان فارسی و دیگر دفن‌شدگان این آرامگاه، از زیارتگاه‌های اسلامی عراق به شمار می‌آید. همچنین مرقد هر یک از این شخصیت‌ها، دارای گنبد و ضریح جداگانه است.
==تاریخچه آستانه==
مرقد سلمان فارسی در شهر مدائن در [[عراق]] و در حدود چهل کیلومتری جنوب شرقی [[بغداد]] واقع است. شهر مدائن با توجه به اینکه مرقد سلمان در آن قرار دارد، به «سلمان پاک» (به عربی: سلمان باک) شناخته می‌شود.<ref>الموسوعة التاریخیة الجغرافیة، ج۱۲، ص۲۲۳.</ref>

ناصرالدین قُتلُغ‌شاه صاحبی از امیران [[حکومت مغول|مغول]]، در سال ۶۸۰ قمری [[رباط|رِباطی]] (برج دیده‌بانی) برای دراویش، کنار زیارتگاه سلمان بنا و گروهی را در آن ساکن کرد. او همچنین چند روستا در منطقه واسط و جاهایی در بغداد برای تهیه هزینه‌های رباط، وقف کرد.<ref>الحوادث الجامعة، ص۲۹۰.</ref> وی در سال ۶۸۸ق، در تبریز به قتل رسید و در همین برج دیدبانی در کنار مرقد سلمان فارسی دفن شد.<ref>الحوادث الجامعة، ص۳۱۴.</ref>

در [[دوره صفوی]]، شاه اسماعیل، زیارتگاه سلمان فارسی را بازسازی کرد. پدر [[آقاخان محلاتی]] از امامان اسماعیلیان نزاری (درگذشت ۱۲۹۸ق) نیز، صحنی برای این مزار بنا کرد.<ref>سفرنامه عتبات ناصر الدین شاه، ص۱۳۴؛ سفرنامه ادیب الملک به عتبات، ص۱۳۴.</ref>
===بنای فعلی===
مسجد و مرقد سلمان فارسی و دیگر دفن‌شدگان این آرامگاه، از زیارتگاه‌های اسلامی عراق به شمار می‌آید. همچنین مرقد هر یک از این شخصیت‌ها، دارای گنبد و ضریح جداگانه است.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> به نوشته خبرگزاری شبستان، مسجد سلمان دارای ۲ مناره و چهار گنبد است. این مسجد در سال 1950 میلادی ساخته شده و دارای بخش‌هایی مانند منزلی برای امام و خطیب مسجد، بخشی برای بانوان، غسالخانه، کتابخانه و مدرسه دینی است.<ref>[https://www.shabestan.news/news/665485/مسجد-و-مرقد-سلمان-فارسی-در-بغداد-تصاویر «مسجد و مرقد «سلمان فارسی» در بغداد + تصاویر»]، خبرگزاری شبستان.</ref>
===مدفونان در بقعه===
در آستانه سلمان فارسی، افزون بر پیکر سلمان، چند مقبره دیگر نیز وجود دارد.

تا نیمه اول قرن چهاردهم قمری/بیستم میلادی، قبر [[حذیفة بن یمان|حُذَیفَة بن یمان]] و عبدالله انصاری (فرزند [[جابر بن عبدالله انصاری]]) در زیارتگاه مستقلی، کنار رود [[دجله]] قرار داشت؛ ولی به علت جریان سیلاب‌ها و از بین رفتن ساحل غربی این رودخانه دولت عراق در سال ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱م، اجساد این دو را به زیارتگاه سلمان فارسی منتقل کرد و برای هریک، قبر جدیدی ساخت.<ref>مزارات اهل البیت(ع) وتاریخها، محمد حسین الحسینی الجلالی، ص۱۳۴.</ref> گفته شده در زمان انتقال قبر حذیفه، جسد او سالم و تازه مشاهد شد.<ref>برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به اجساد جاویدان، علی‌اکبر مهدی‌پور، ص۵۱.</ref>

قبر منسوب به طاهر فرزند امام محمد باقر(ع) نیز در مرقد سلمان است. 
[[پرونده:انتقال عبدالله انصاری و حذیفة بن یمان به مرقد سلمان فارسی.jpg|بندانگشتی|انتقال پیکر عبدالله انصاری و [[حذیفة بن یمان]] به مرقد سلمان فارسی در سال ۱۳۵۰ق.<ref>«[https://www.algardenia.com/maqalat/3949-2013-04-16-18-34-52.html الملک غازی ینقل جثمان حذیفة بن الیمان بجوار سیدنا سلمان]»، الکاردینا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آوریل ۲۰۱۳م، تاریخ بازدید: ۹ مهر ۱۴۰۰ش.</ref>]]
==== سلمان فارسی ====
{{اصلی|سلمان فارسی}}
سلمان فارسی، ایرانی و از رامهرمز یا جی اصفهان بود.<ref>کتاب تاریخ اصبهان (ذکر اخبار اصبهان)، ج1، ص74.</ref> پیش از مسلمان شدن به دین مسیحیت درآمد و سفرهای طولانی انجام داد و مدتی در شام و موصل و عموریه{{یادداشت|عموریه شهری تاریخی و ویران شده در ترکیه کنونی}} زندگی کرد. سپس در جستجوی پیامبر جدیدی که یک راهب مسیحی بشارت ظهورش را داده بود به [[حجاز]] رفت. وی در راه اسیر شده و به بردگی فروخته و به [[حجاز]] منتقل شد.<ref>تاریخ بغداد، ج1، ص176؛ الاستیعاب، ج2، ص634؛ اسد الغابة، ج2، ص265.</ref> او پس از هجرت پیامبر(ص) به [[مدینه]]، در [[قبا]] نزد او رفت و با کمک پیامبر(ص) آزادی خود را خرید.<ref>تاریخ بغداد، ج1، ص176.</ref> سلمان در سال 35ق، در آخر خلافت عثمان، درگذشت.<ref>الفضائل، ص92؛ بحار الانوار، ج28، ص308.</ref> 

[[علامه مجلسی]] در کتاب [[بحارالانوار]] روایتی نقل کرده که بر اساس آن [[امام علی(ع)]] پس از درگذشت سلمان، از [[مدینه]] به مدائن آمد. او را غسل داد و کفن کرد و بر او نماز خواند و دفن کرد.<ref>بحار الانوار، ج۲۹، ص۶۴۷ و ج۹۹، ص۲۷۸.</ref> در مزار وی نیز، محلی با عنوان «مکان تجهیز سلمان توسط امام علی(ع)»{{یادداشت|تجهیز میّت به معنای مقدمات دفن میت از قبیل غسل دادن، کفن کردن و نمازگزاردن بر او است.}} نام‌گذاری شده که زائران در آن مکان نماز می‌خوانند.<ref>«[https://ar.hawzahnews.com/photo/355805 فی ذکری وفاته... مرقد الصاحبی الجلیل سلمان المحمدی فی المدائن]»، وکالة انباء الحوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اوکتوبر ۲۰۱۸م، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۰ش.</ref>

====زیارتنامه سلمان فارسی====
زیارت قبر سلمان فارسی را مستحب دانسته‌اند<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۲۶.</ref> و شیخ طوسی در تهذیب الاحکام، زیارتنامه‌ای برای سلمان نقل کرده است که با عبارت «السلام علیک یا ابا عبدالله سلمان» شروع می‌شود.<ref>تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۱۸-۱۱۹.</ref>

===حذیفة بن یمان===
{{اصلی|حذیفه بن یمان}}
حذیفة بن حِسْل یا حُسَیل بن جابر، از صحابه پیامبر در شهر [[مدینه]] بود. حذیفه در همه غزوه‌های پیامبر(ص)، به‌جز بدر، حضور داشت.<ref>الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۱۷.</ref> او و پدرش، پیش از [[نبرد بدر]]، در مسیر بازگشت به یثرب، از سوی [[قریش]] دستگیر و به شرط همراهی نکردن با پیامبر در نبرد، آزاد شدند.<ref>همان؛ اسد الغابة، ج۱، ص۳۹۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۳۶۴.</ref> حذیفه مدتی کارگزار مدائن بود. مکان وفاتش را مدائن<ref>المغازی، ج۱، ص۳۸۴.</ref> و برخی [[کوفه]] دانسته‌اند.<ref>الطبقات الكبرى، ص۹۸.</ref>

===عبدالله بن جابر انصاری‌===
عبدالله انصاری از فرزندان [[جابر بن عبدالله انصاری]] است که از جزئیات زندگی وی، اطلاع چندانی در دست نیست. تنها [[بخاری]] مؤلف یکی از صحاح اهل سنت، در کتاب تاریخ الکبیر، از وی یاد کرده و نوشته است که او از پدرش، حدیث شنیده و سعید مقبری از وی، روایت کرده است.<ref>التاریخ الکبیر، البخاری، ج5، ص60.</ref>

=== طاهر بن باقر(ع) ===
زیارتگاهی دیگر  به نام طاهر، بین مرقد سلمان فارسی و حذیفة بن یمان قرار دارد و به یکی از فرزندان [[امام سجاد(ع)]]<ref>المجدی، ص۲۸۳؛ النفحة العنبریه، ص۴۷؛ الشجرة المبارکه، ص۸۷ و ۸۸، لباب الانساب، ج۱، ص381.</ref> یا امام باقر(ع)،<ref>دلیل العتبات و المراقد فی العراق، ص۱۰۱.</ref> منسوب است؛ اما برخی منابع وجود فرزندی به نام طاهر برای امام سجاد<ref>المجدی، ص۲۸۳؛ النفحة العنبریه، ص۴۷؛ الشجرة المبارکه، ص۸۷ و ۸۸، لباب الانساب، ج۱، ص381.</ref> و امام باقر<ref>الشجرة المبارکه، ص۸۹؛ الارشاد، ج۲، ص۱۷۶؛ بحار الانوار، ج۴۶، ص۲۶۶.</ref> را رد کرده‌اند.

این قبر در گذشته، در زیارتگاهی به نام «امام طه» در محله‌ای به همین نام و در میدان امین شهر بغداد، قرار داشته است که در جریان توسعه خیابان الرشید در سال ۱۹۴۰م، خراب گردید و استخوان‌های شخص مدفون در آن، به آستانه سلمان فارسی منتقل گردید و در اتاق شرقی مقبره وی، دفن شد.<ref>مراقد بغداد، ص51.</ref>

== نگارخانه ==
<gallery class="center">
پرونده:ضریح سلمان فارسی۲.jpg|بندانگشتی|ضریح جدید سلمان فارسی
پرونده:قبر حذیفة بن یمان۲.jpg|بندانگشتی|قبر حذیفة بن یمان
پرونده:مرقد سلمان فارسی۳.jpg|بندانگشتی|مکانی که گفته شده محل تجهیز سلمان توسط [[امام علی(ع)]] است.
پرونده:ضریح سلمان فارسی.jpg|بندانگشتی|ضریح قدیمی سلمان فارسی
پرونده:قبر حذیفة بن یمان.jpg|بندانگشتی|ضریح قدیمی حذیفه بن یمان
پرونده:قبر عبدالله بن جابر انصاری و امامزاده طاهر بن محمدباقر(ع).jpg|بندانگشتی|ضریح عبدالله بن جابر و طاهر بن باقر(ع)
</gallery>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{برگرفتگی

|پیش از لینک = کتاب

|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه یار

|پس از لینک = بخش «آستان سلمان فارسی»، ج1، ص457-464،

| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472

}}
* '''الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (الشیخ المفید)، تحقیق: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث، ط ۲، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
* '''الاستیعاب فی معرفة الاصحاب'''، یوسف بن عبدالله القرطبی (ابن عبدالبر)، تصحیح: عادل مرشد، ط ۱، عَمّان، دار الاعلام، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م.
* '''اسد الغابة فی معرفة الصحابه'''، علی بن محمد الجزری (ابن الاثیر)، تحقیق علی محمد معّوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
* '''الاصابة فی تمییز الصحابة'''، احمد بن علی (ابن حجر العسقلانی)، تحقیق: عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، بی‌جا، مرکز هجر للبحوث والدراسات العربیة والاسلامیة، بی‌تا.
* '''الاصیلی فی انساب الطالبیین'''، صفی‌الدین محمد بن تاج‌الدین علی (ابن طقطقی)، قم، مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی الکبری، ۱۴۱۸ق.
* '''انساب الاشراف'''، احمد بن یحیی البلاذری، تحقیق: محمد حمیدالله، نجف، دار المعارف.
* '''بحارالانوار'''، محمدباقر المجلسی، ط ۲، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
* '''تاریخ بغداد (تاریخ مدینة السلام)'''، احمد بن علی بن ثابت (الخطیب البغدادی)، تحقیق: بشّار عوّاد معروف، ط ۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.
* '''تاریخ مدینة دمشق'''، علی بن الحسن الشافعی الدمشقی (ابن عساکر)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
* '''التاریخ الکبیر'''، محمد بن اسماعیل البخاری، بیروت، لبنان، دارالکتب العلمیه.
* '''تحریر الاحکام'''، علامه حلی، به تحقیق: جعفر سبحانی و ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
* '''تهذیب الاحکام'''، شیخ طوسی، به تحقیق: حسن خرسان، تهران، دار الكتب العلمية، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش.
* '''دلیل العتبات والمراقد فی العراق'''، عادل الحسنی، ط ۱، بیروت، دار المؤرخ العربی، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م.
* '''السیرة النبویة'''، ابن هشام، عبد الملک بن هشام، دار المعرفة، مصحح: آبیاری، ابراهیم، سقاء، مصطفی، شبلی، عبدالحفیظ.
* '''الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیة'''، فخرالدین الرازی، ط ۲، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۱۹ق.
* '''الطبقات الکبری'''، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری (م ۲۳۰)، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، ط الاولی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
* '''طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها'''، ابومحمد بن محمد بن جعفر بن حیان المعروف بابی الشیخ الانصاری، موسسة الرسالة، چاپ اول، بیروت، ۱۹۸۷م.
* '''الفضائل'''، شاذان بن جبرئیل القمی، النجف الاشرف، المکتبة الحیدریة ومطبعتها، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
* '''الکواکب المشرقة فی انساب وتاریخ و تراجم الاسرة العلویة الزاهرة'''، السید مهدی الرجائی، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۳۹۰ش.
* '''لباب الانساب والالقاب والاعقاب'''، ابوالحسن علی بن زید بیهقی (ابن فندق)، قم، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۱۰ق.
* '''المجدی فی انساب الطالبیین'''، علی بن محمد العلوی العمری، تحقیق: احمد المهدوی الدامغانی، ط ۲، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی العامة، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش.
* '''مراقد بغداد'''، یونس الشیخ ابراهیم السامرائی، بغداد، مکتبة الشرق الجدید، بی‌تا.
* '''مروج الذهب ومعادن الجوهر'''، علی بن الحسین بن علی (المسعودی)، تحقیق: اسعد داغر، ط ۲، قم، دار الهجرة، ۱۴۰۹ق.
* '''المعارف'''، عبدالله بن مسلم (ابن قتیبة)، تحقیق: ثروت عکاشة، ط ۶، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۲م.
* '''المغازی'''، محمد بن عمر الواقدی، تحقیق: مارسدن جونس، ط ۳، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
* '''الموسوعة التاریخیة الجغرافیة'''، (ج ۱۲)، مسعود الخوند، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.
* '''النفحة العنبریة فی أنساب خیر البریة'''، محمدکاظم الیمانی الموسوی، تحقیق: السید مهدی الرجائی، ط ۱، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۱۹ق/۱۳۷۷ش.
{{پایان}}

{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}

[[Category:مکان‌های مذهبی عراق]]
[[Category:مکان‌های تاریخی عراق]]
[[Category:مزار اصحاب پیامبر در عراق]]
[[Category:مزار اصحاب امام علی(ع)]]

[[رده:مکان‌های مذهبی عراق]]
[[رده:مکان‌های تاریخی عراق]]
[[رده:مزار اصحاب پیامبر در عراق]]
[[رده:مزار اصحاب امام علی(ع)]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]