در حال ویرایش مزار زینب صغری بنت علی(ع) (دمشق)

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            = مزار زینب بنت علی(ع)
| تصویر            = مزار زینب بنت علی(ع) و سکینه بنت حسین(ع).jpg
| اندازه تصویر     =
| توضیح تصویر      = [[گنبد]] جلوی تصویر سمت راست، متعلق به مزار زینب صغری بنت علی(ع) است.
| بنيانگذار        =
| تأسیس            =
| کاربری           =
| مکان             = [[سوریه]]، [[دمشق]]، قبرستان باب الصغیر.
| نام‌های دیگر      =
| وقایع مرتبط      =
| ظرفیت            =
| وضعیت            = فعال
| مساحت            =
| امکانات          = [[صحن]]، [[گنبد]]، [[سرداب]]، [[ضریح]] و [[صندوق|صندوقچه]].
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          = 
| وبگاه            = 
}}
'''مزار زینب صغری بنت علی(ع)'''، در [[سوریه]]، در [[دمشق]] و در [[قبرستان باب الصغیر]] قرار دارد و متصل به [[مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)|مزار سکینه بنت حسین(ع)]] است. این مزار، میان مردم منتسب به زینب صغری یا ام کلثوم دختر [[امام علی(ع)]] است.

درباره درستی این انتساب میان عالمان و پژوهشگران اختلاف است. به گمان برخی، این انتساب، در دوره اخیر به وجود آمده است. برخی این مزار را در سده هفتم قمری، منتسب به زینب دختر [[امام سجاد(ع)]] دانسته‌اند. به گمانِ برخی نیز، این مزار، متعلق به خدیجه دختر امام سجاد(ع) است.

<br />
==مکان و اهمیت==
مزار زینب بنت علی(ع)، در [[سوریه]]، در [[دمشق]] و در قبرستان باب الصغیر قرار دارد. این مزار متصل به [[مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)|مزار سکینه بنت حسین(ع)]] است.<ref name=":0">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۲.</ref>

این مزار به همراه [[مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)|مزار سکینه بنت حسین(ع)]] که متصل به یکدیگرند، از مهمترین زیارتگاه‌های قبرستان باب‌الصغیر دمشق به شمار آمده و مورد توجه زائران [[شیعه]] از کشورهای مختلف است.<ref name=":0" />

==بنا==
{{اصلی|مزار زینب بنت علی(ع) و سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)}}
[[پرونده:ضریح زینب صغری بنت علی(ع) قبرستان باب الصغیر.jpeg|بندانگشتی|[[ضریح]].]]
این زیارتگاه، دارای [[صحن]]، [[گنبد|گنبدی]] سبزرنگ، [[ضریح]] نقره‌ای طلاکوب و [[سرداب]] است. قبر اصلی، در سرداب است و روی آن صندوقچه‌ای نسبتاً جدید قرار دارد.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۶.</ref>

==اقوال درباره مدفون==
این زیارتگاه، میان مردم منسوب به زینب صغری یا ام کلثوم دختر [[امام علی(ع)]] است.<ref name=":0" /> تاریخ‌نگاران و پژوهشگران در انتساب این مزار اختلاف کرده‌اند؛ اقوال آنها چنین است:
===زینب صغری بنت علی(ع)===
به باور برخی، لقب زینب صغری، «ام کلثوم» بود؛ از این رو، این دو نام به یک نفر اشاره دارد. به باور یکی از پژوهشگران معاصر، زینب صغری، در [[آستانه زینبیه]] دفن شده است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۲۳.</ref> و به گمان وی، انتساب این قبر به زینب یا ام‌کلثوم، دختر امام علی(ع)، در دوره اخیر به وجود آمده است.<ref name=":0" /> در برابر، بسيارى از عالمان [[شيعه]] در چند سده اخير انتساب آستانه زینبیه به زینب کبری را پذيرفته‌اند.<ref group="یادداشت">محمد حسنين سابقى، فهرستى از عالمان شيعه كه آستانه زينبيه دمشق را محل دفن زينب كبرى دانسته‌اند، گردآورى كرده است.</ref><ref>ر.ك: مرقد العقيلة زينب، صص ١٨٣ - ٢١۵.</ref> 

برخی تاریخ‌نگاران و سرگذشت‌نگاران، میان زینب صغری و ام‌کلثوم صغری فرق گذاشته‌اند.<ref>ر.ک: تاریخ الامم والملوک، ج ۴، ص ١١٩؛ تذکرة الخواص، یوسف بن قُزُغلی بغدادی حنفی (سبط ابن الجوزی)، ص ۵٧.</ref> شیخ طبرسی نیز، ام‌کلثوم صغری را کنیه نفیسه دختر امام علی(ع) دانسته است.<ref>اعلام الوری باعلام الهدی، ج ١، ص ٣٩٧.</ref> 
===زینب بنت زین‌العابدین(ع)===

شمس‌الدین ذهبی (673-748ق)، درباره شیخ جمال‌الدین ساوجی (م.بعداز۶۲۰ق)، از مشایخ طریقت قلندریه، نوشته است که وی برای مدتی در قبرستان باب‌الصغیر، نزدیک قبر زینب دختر [[امام سجاد(ع)]] اقامت کرد.<ref>تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والاعلام، ج ۴۵، ص ۴٢٣.</ref> بعدها در محل سکونت شیخ جمال‌الدین ساوجی خانقاه طریقت قلندریه ساخته شد، که امروزه آرامگاهی از این خانقاه باقی مانده و متصل به مزار زینب بنت علی(ع) است. از این رو، معلوم می‌شود در آن زمان این مزار منتسب به زینب دختر امام سجاد(ع) بوده است. <ref name=":2" /> 

این در حالی است که بیشتر سرگذشت‌نگاران و عالمان انساب، فرزندی به نام زینب برای امام سجاد(ع) ذکر نکرده‌اند.<ref name=":2">آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۵۳.</ref> تنها در کتاب الشجرة المبارکة<ref group="یادداشت">منسوب به فخرالدین رازی.</ref> دختر هشتم امام سجاد(ع) زینب دانسته است.<ref name=":1">الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیة، محمد بن عمر (فخرالدین الرازی)، ص ٧۴.</ref> رساله اخبار الزینبات<ref group="یادداشت">منسوب به عبیدلی.</ref> نیز، از زینب دختر امام سجاد(ع) نام برده و مادر او را ام‌ولد دانسته است؛ ولی به گفته او زینب در [[مدینه]] از دنیا رفته است.<ref>السیدة زینب وأخبار الزینبات للعبیدلی النسابة، ص ٢٠.</ref>

===خدیجه بنت زین‌العابدین(ع)===
به باور برخی، این زیارتگاه، با توجه به مشهور بودن آن به زینب دختر امام سجاد(ع) در گذشته، احتمال دارد این محل، قبر خدیجه دختر امام سجاد(ع) باشد که در منابع تاریخی، به وجود قبر وی و قبر همسرش محمد بن عمر بن علی(ع) در باب‌الصغیر اشاره شده است.<ref>ر.ک: الاشارات الی معرفة الزیارات، ص ١٣؛ معجم البلدان، ج ٢، ص ۴۶٨.</ref> 

خدیجه، با علی اصغر پسر امام سجاد(ع) از یک مادر بوده‌اند.<ref>الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ٢، ص ١۵۵؛ اعلام الوری باعلام الهدی، ج ١، ص ۴٩٣.</ref>  خدیجه از همسر خود، محمد بن  عمر بن علی(ع)، دارای دو فرزند به نام‌های عبدالله و عبیدالله بوده است.<ref name=":1" />

==دیگر مزارهای منسوب به او==
به باور برخی، [[آستانه زینبیه]] که میان مردم به زینب کبری دختر امام علی(ع) منسوب است، متعلق به زینب صغری یا ام کلثوم است.<ref>آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه؛ ص۲۲۳.</ref> در برابر، بسيارى از عالمان [[شيعه]] در چند سده اخير انتساب آستانه زینبیه به زینب کبری را پذيرفته‌اند.<ref group="یادداشت">محمد حسنين سابقى، فهرستى از عالمان شيعه كه آستانه زينبيه دمشق را محل دفن زينب كبرى دانسته‌اند، گردآورى كرده است.</ref><ref>ر.ك: مرقد العقيلة زينب، صص ١٨٣ - ٢١۵.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)|مزار سکینه بنت حسین(ع)]]

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = کتاب
| منبع = آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه،
| پس از لینک = احمد خامه‌یار، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش. ص۲۵۲
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1382/1/252
}}
* '''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (شيخ مفيد)، ط 1، بيروت، مؤسسة آل‌البيت: لاحياء التراث، 1995م.
* '''الاشارات إلی معرفة الزیارات'''، علی بن ابی‌بکر الهروی، تحقیق: جانین سوردیل ـ طومین، ط ۱، دمشق، المعهد الفرنسی، ۱۹۵۳م.
* '''اعلام الوري بمن ولي نائباً من الاتراک بدمشق الشام الکبري'''، محمد بن علي الصالحي الدمشقي (ابن طولون)، تحقيق: محمد احمد دهمان، ط 2، دمشق، دار الفکر، 1984م.
* '''تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام'''، محمد بن احمد بن عثمان الدمشقی (شمس‌الدین الذهبی)، عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی.
* '''تاریخ مدینة دمشق'''، علی بن الحسن الدمشقی (ابن عساکر)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۵-۲۰۰۱م.
* '''تذکرة الخواص'''، یوسف بن قُزُغلی البغدادی الحنفی (سبط ابن الجوزی)، بیروت، مؤسسة اهل البیت، ۱۹۸۱م.
* '''السيدة زينب وأخبار الزينبات للعبيدلي النسابة'''، حسن محمد قاسم، ط 2، القاهرة، المطبعة المحمودية التجارية، 1353ه‍ .ق ـ 1934م.
* '''الشجرة المبارکة في انساب الطالبية'''، محمد بن عمر (فخرالدين الرازي)، تحقيق: مهدي الرجائي، ط 1، قم، مکتبة آية الله العظمي المرعشي النجفي، 1409ه‍ .ق.
* '''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله الحموی، بیروت، دار صادر، ۱۳۹۷ق. (۱۹۷۷م.)
{{پایان}}
{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های سوریه}}

[[رده:زیارتگاه‌های سوریه]]
[[رده:قبرستان باب الصغیر]]
[[رده:مزارهای دمشق]]