در حال ویرایش مصارف قربانی

برای مصارف قربانی حج تمتع، سه مصرف توسط فقهای مذاهب خمسه ذکر شده است: 
# خوردن بخشی از قربانی توسط حاجی 
# هدیه دادن بخشی از آن به دوستان 
# صدقه دادن بخشی از آن به فقیر. 

اصطلاح "تثلیث قربانی" در باب حج، به معنای «سه بخش کردن آن» آمده است.<ref>رک: فرهنگ فقه، ج‌2، صص347-348.</ref>  به این صورت که حج گزار، قربانی را به سه بخش کاملاً مساوی تقسیم کند. یک سوم آن را برای خود بردارد، یک سوم آن را به دیگران هدیه دهد و یک سوم آن را به فقرا صدقه دهد.<ref>رک: پیشین، ج‌2، ص 347.</ref>  
==نظر فقهای امامی==
فقهای امامیه در مورد مصارف قربانی حج تمتع چهار دیدگاه اصلی دارند: 
# وجوب مصارف سه گانه (خوردن حاجی از قربانی، هدیه به دوستان و صدقه به فقراء)؛  
# استحباب تثلیث؛  
# احوط بودن مصارف؛  
# جواز صرف در یکی از مصارف به تنهایی. 
== اقوال فقهای اهل سنت==
شافعی(م204ق) خوردن از قربانی حج تمتع را مانند قربانی کفاره ای جایز نمی داند و تمام قربانی را سهم فقرا می داند.<ref>-الام، ج2، ص239، التفسير المظهرى، ج1، ص226؛ احکام القرآن ابن عربی، ج‏3، ص1291؛ الشرح الكبير على متن المقنع، ج3، ص580؛ تذكرة الفقهاء، ج‌8، ص 294؛ همو، 1412ق، ج11، ص147 و ص258.</ref> 

ابوحنیفه نعمان بن ثابت(م150ق)، مالک بن انس(م179ق) و احمد بن حنبل(م۲۴۱ق) و فقهای پیرو آنها خوردن از قربانی حج تمتع و قران را شبیه قربانی های مستحبی و تطوعی جایز دانسته اند.<ref>- التفسير المظهرى، ج‏6، ص279، الكافي في فقه الإمام أحمد، ج1، ص540-541؛ العدة شرح العمدة، ص236؛ البحر الرائق شرح كنز الدقائق، ج3، ص76؛ اللباب فی شرح الکتاب، ج1، ص223؛ الشرح الكبير على متن المقنع، ج3، ص580؛ الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، ص216. </ref> 

فقهای حنفی و حنبلی گفته اند: حاجی بیش از یک سوم قربانی را نخورد و روایات تثلیث قربانی را نقل کرده اند.<ref>- احکام القرآن جصاص، ج‏5، ص81، المغني،ج9، ص448، العدة شرح العمدة، ص235.</ref> و استحباب خوردن از قربانی حج قران و تمتع و استحباب تثلیث آن دو را مطرح کرده اند.<ref>- الفقه على المذاهب الأربعة، ج1، صص628-629، المبسوط، ج4، ص141، حاشية الروض المربع شرح زاد المستقنع، ج4، ص239-240.</ref> اما فقهای مالکی برای خوردن مقداری مشخص نکرده و تثلیث قربانی را رد کرده اند.<ref>- احکام القرآن ابن عربی، ج‏3، ص1294، الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، ص217.</ref> 
== شرایط مصرف کنندگان قربانی==
=== نظر فقهای امامیه ===
•	در بین فقهای امامیه، دو قول در شرطیت ایمان وجود دارد: 
# شرطیت ایمان تنها در کسی که به او صدقه داده می شود: نظر محقق کرکی، صاحب مدارک و سبزواری.<ref>- جامع المقاصد، ج3، ص243؛ مدارك الأحكام، ج‌8، ص45‌؛ مهذّب الأحكام، ج‌14، صص278-279.</ref>
# شرطیت ایمان در کسی که هدیه و صدقه به او داده می شود: (نظر اکثر فقها) از فقهای گذشته، شهید ثانی، شیخ انصاری، حسن نجفی، احمد نجفی،<ref>- مسالك الأفهام، ج‌2، ص303‌؛ مناسك حج، صص105-106؛ أنوار الفقاهة - كتاب الحج، ص172؛ قلائد الدرر، ص72؛ و نیز: سفينة النجاة، ج‌2، ص173‌.</ref> و از فقهای معاصر، آیات عظام: نائینی، خوئی، گلپايگانى، صافى، بهجت و تبريزى<ref>- دليل الناسك، صص386-388؛ خويى، سيد ابو القاسم، مناسك الحج، ص176؛ منتخب مناسك حج، ص260؛ التهذيب في مناسك العمرة و الحج، ج‌3، ص 226‌.</ref>. آقایان حسن و احمد نجفی و فقهای معاصر مذکور، شرطیت ایمان را احوط دانسته اند.

•	در بین فقهای امامیه، سه قول در شرطیت فقر وجود دارد:
# عدم شرطیت فقر در کسانی که به آنها هدیه و صدقه داده می شود: نظر محقق داماد.<ref>- كتاب الحج، ج‌3، ص 221.</ref>
# شرطیت فقر در کسی که به او هدیه و صدقه داده می شود: نظر مجلسی دوم<ref>- بيست و پنج رساله فارسى، ص456.</ref> و حسن نجفی.<ref>- أنوار الفقاهة - كتاب الحج، ص172.</ref>
# شرطیت فقر تنها در کسی که به او صدقه داده می شود: (نظر اکثر فقها): از فقهای گذشته: محقق کرکی، شهید ثانی، صاحب جواهر، احمد نجفی و سبزواری<ref>- جامع المقاصد، ج3، ص243؛ مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌؛ جواهر الكلام، ج19، ص 160‌؛ قلائد الدرر في مناسك من حج و اعتمر، ص72؛ و سفينة النجاة، ج‌2، ص173‌؛ مهذّب الأحكام، ج‌14، صص278-279.</ref> و از فقهای معاصر، آیات عظام: نائینی، تبریزی، گلپايگانى، صافى، و شبیری زنجانی هستند.<ref>- دليل الناسك، صص 386-387؛ التهذيب في مناسك العمرة و الحج، ج‌3، ص 226‌؛ منتخب مناسك حج، ص260؛ مناسك زائر، ص228، مسأله555.</ref>
# فقهای معاصر مذکور در قول سوم به جز آیة الله شبیری، اعتبار فقر را احوط دانسته اند؛ ولی ایشان آن را واجب دانسته و به اهل حرم بودن فقیر نیز به عنوان شرط در مصرف کننده صدقه اشاره کرده است.<ref>- مناسك زائر، ص228، مسأله555.</ref>
•	در بین فقها برخی مانند شهید ثانی تأکید کرده اند که در هر یک از امور سه گانه خوردن حاجی از قربانی حجش، اهداء و صدقه، نیت مقارن با اول فعل تناول یا تسلیم به مستحق یا وکیلش واجب است؛<ref>- رک: الروضة البهية، ج‌2، ص293؛ مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌.</ref> و در آن نیت قصد آن فعل به وجهش و تعیین حجی که انجام می دهد و قصد قربت معتبر است و زمانی که مخالفت کند؛ گناه کرده است.<ref>- رک: مسالك الأفهام، ج‌2، ص 303‌.</ref> علامه مجلسی به طور مفصل نحوه نیت کردن در قربانی را توضیح داده و "قید "از جهت رضای الهی" یا "قربة الی الله" را در اجزای نیت مصارف سه گانه قربانی ذکر کرده است.<ref>- رک: بيست و پنج رساله فارسى، ص456.</ref> 
محقق داماد که فقر را در اهداء و صدقه معتبر نمی داند و صدقه دادن به غنی را نیز جایز می شمارد؛ وجه امتیاز بین آن دو را در شرط بودن قصد قربت در صدقه و عدم شرطیت آن در هدیه می داند.<ref>- رک: كتاب الحج، ج‌3، ص 221.</ref>
=== نظر فقهای اهل سنت ===
در سهم فقیر از قربانی، حنابله و شافعیه قائل به شرطیت اهل حرم بودن فقراء، و حنفیه و مالکیه قائل به عدم شرطیت آن هستند.<ref>- الفقه على المذاهب الخمسة، ج1، صص267-268؛ عیون المسائل، مسأله 557، ص273؛ الذبائح فی مناسک الحج مصادرها و مصارفها، سال یازدهم، شماره 2، ص218-219؛ المغنی، ج3، ص385؛ اللباب في شرح الكتاب، ج1، ص224.</ref>