در حال ویرایش مناسك الحج آیت‌الله خامنه‌ای (کتاب)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر = مفرحة_الاَنام_فی_تاسیس_بیت_الله_الحرام.jpg
| عرض تصویر = 
| توضیح تصویر = 
| نویسنده = زین العابدین بن نورالدین حسینی کاشانی
| برگرداننده = 
| به کوشش = عمار عبودی نصار
حیدری لفتة مال الله
| به تصحیح = 
| تاریخ نگارش = 
| ویراستار = 
| موضوع = زیارتگاه های اسلامی - مسجد الحرام
| سبک = 
| زبان = عربی
| تعداد جلد = 
| صفحه = 
| قطع = 
| ناشر = نشر مشعر
| وبسایت ناشر = 
| محل انتشارات = تهران
| تاریخ_نشر = 1428 قمری
| ترجمه به = 
| شمارگان = 
| شابک = 
| مجموعه = 
| نوع رسانه = 
| تصویرگر = 
| نسخه الکترونیکی = 
| رده‌بندی کنگره = 
| رده‌بندی دیویی = 
| سایر مشخصات = 
}}'''مناسک الحج''' تألیف آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رساله‌ای فقهی است که به بیان احکام و آداب مربوط به حج و عمره می‌پردازد.

== ساختار ==
اثر با دیباچه‌ای از مؤلف آغاز می‌شود و محتوای آن در دو بخش اصلی تنظیم شده است. در ابتدای کتاب، مباحثی درباره «حجةالاسلام» و «حج نیابتی» مطرح می‌گردد و سپس جزئیات مربوط به اعمال حج و عمره به‌تفصیل توضیح داده می‌شود.

== محتوای کتاب ==
در دیباچه، نویسنده ابتدا به جایگاه و ارزش معنوی حج اشاره کرده[۱] و پس از آن، به احکام مربوط به انکار وجوب حج و نیز ترک‌کنندگان آن می‌پردازد[۲]. همچنین اقسام حج، مانند حج واجب، مستحب، نیابتی، تمتع، افراد و قران معرفی شده است[۳].

'''بخش نخست''' کتاب، در دو فصل، به تعریف «حجةالاسلام» و «حج نیابتی» اختصاص دارد. شرایط وجوب حجةالاسلام شامل عقل، بلوغ و استطاعت است که استطاعت نیز انواع مالی، بدنی، زمانی و امنیت مسیر را در بر می‌گیرد[۴]. در خصوص حج نیابتی، برای شخصی که حج به‌جای او انجام می‌شود (منوب‌عنه)، تنها دو شرط اسلام و یا فوت/عدم توانایی مطرح شده است[۵]. اما برای نایب، شرایط بیشتری همچون بلوغ، عقل، ایمان، آگاهی به مناسک، توانایی انجام صحیح اعمال، نداشتن حج واجب بر ذمه و نبود عذر در ترک بعضی از اعمال ذکر گردیده است[۶].

'''بخش دوم'''، که شامل یک مقدمه و دو قسمت است، اعمال حج و عمره را بررسی می‌کند. در مقدمه این بخش، اقسام حج و عمره توضیح داده می‌شود؛ از جمله حج تمتع (ویژه کسانی که فاصله‌ای بیش از حدود ۹۰ کیلومتر از مکه دارند)، عمره تمتع، حج افراد و قران (برای ساکنان مکه یا کمتر از ۹۰ کیلومتری آن) و نیز عمره مفرده[۷].

قسمت نخست به '''اعمال عمره''' پرداخته و در پنج فصل سامان یافته است:

# '''مواقیت''': شامل مساجد و مکان‌هایی مانند مسجد شجره، وادی عقیق، جحفه، یلملم و قرن المنازل که به‌عنوان میقات حاجیان معرفی شده‌اند[۸].
# '''احرام''': بیان احکام نیت، تلبیه، لباس احرام و نیز محرماتی همچون بهره‌مندی جنسی، استعمال عطر، نکاح، صید خشکی و…[۹].
# '''طواف''': شامل شرایطی مانند نیت، طهارت، ختنه‌بودن مردان و پوشش مناسب. همچنین نماز طواف در همین بخش توضیح داده شده است[۱۰].
# '''سعی''': بیان احکام رفت‌وآمد میان صفا و مروه که در آن طهارت شرط نمی‌باشد[۱۱].
# '''تقصیر''': کوتاه‌کردن مو، ریش، سبیل یا ناخن که احکام آن در فصل پایانی این بخش ذکر شده است[۱۲].

قسمت دوم به '''اعمال حج''' اختصاص یافته و در نه فصل تنظیم شده است. برخی از مهم‌ترین مباحث عبارتند از:

* احرام حج و تفاوت آن با احرام عمره که تنها در نیت مشخص می‌شود[۱۳].
* وقوف در عرفات[۱۴] و مشعرالحرام (مزدلفه)[۱۵].
* رمی جمره عقبه در روز دهم ذی‌الحجه[۱۶].
* قربانی شتر، گاو یا گوسفند در منا[۱۷].
* حلق یا تقصیر پس از قربانی[۱۸].
* اعمال مکه (طواف زیارت، نماز آن، سعی، طواف نساء و نماز آن)[۱۹].
* بیتوته در منا در شب‌های یازدهم و دوازدهم[۲۰].
* رمی جمرات سه‌گانه در روزهای پایانی که نماد دوری از شیطان است[۲۱].

در انتهای کتاب، مسائل متفرقه‌ای درباره اعمال حج مطرح شده[۲۲] و سپس دعاهای امام حسین(ع)[۲۳] و امام سجاد(ع) در روز عرفه نقل گردیده است[۲۴].

== ویژگی‌ها ==
در پایان کتاب، فهرست مطالب درج شده و پاورقی‌ها به توضیح نکات فقهی یا روایی متن پرداخته‌اند.

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==

* '''کتابشناسی حج و زیارت'''، اباذر نصر اصفهانی، تهران، مشعر، 1390ش.
* '''آینه آثار (معرفی آثار منتشر شده در پژوهشکده حج و زیارت)'''، اباذر نصر اصفهانی، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ۱۴۰۲ش.
* '''[http://lib.hzrc.ac.ir/faces/search/bibliographic/biblioFullView.jspx?_afPfm=-911eugavw کتابخانه تخصصی حج و زیارت.]'''
* '''مفرحة الأنام فی تأسیس بیت‌الله الحرام'''، زین‌العابدین بن نورالدین حسینی کاشانی، تهران، مشعر، 1428ق.