| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| ==منابع== | | ==جایگاه== |
| *'''اعانة الطالبین''': السید البکری الدمیاطی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
| | پوشاندن پا که از [[محرمات احرام]] به‌شمار می‌رود، با عنوان «لبس الخُفّ و الجَوْرَب» در منابع فقهی یاد شده و همه منابع [[فقه اهل‌سنّت]]<ref>المدونة الکبری، ج1، ص463؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص7؛ روضة الطالبین، ج2، ص405؛ المغنی، ج3، ص272.</ref> آن را ذیل موضوع «پوشیدن لباس دوخته شده» آورده‌اند. |
| *'''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (درگذشت 587ق.)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق.
| |
| *'''تاج العروس''': محمد بن محمد مرتضی زبیدی، به کوشش: علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
| |
| *'''تحریر الوسیله''': امام خمینی، نجف، دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۰ق.
| |
| *'''تحفة الفقهاء''': علاء الدین السمرقندی (درگذشت 535/539ق) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق.
| |
| *'''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق)، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۴ق.
| |
| *'''جامع المقاصد''': علی بن حسین الکرکی (محقق کرکی)، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، ۱۴۱۱ق.
| |
| *'''جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت 1266ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
| |
| *'''حاشیة الدسوقی''': الدسوقی (درگذشت 1230ق)، دار احیاء الکتب العربیه، بی‌تا.
| |
| *'''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (درگذشت 1186ق)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش.
| |
| *'''الخلاف''': الطوسی (درگذشت 460ق.)، به کوشش: سید علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، 14۱۸ق.
| |
| *'''روضة الطالبین''': النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه.
| |
| *'''شرائع الاسلام''': المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
| |
| *'''العروة الوثقی''': سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ١٤۲۰ق.
| |
| *'''فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
| |
| *'''فتح العزیز''': عبدالکریم بن محمد الرافعی (درگذشت 623ق)، دار الفکر.
| |
| *'''فرهنگ فقه فارسی''': جمعی از محققان، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
| |
| *'''الفقه الاسلامی و ادلته''': وهبة الزحیلی، دمشق، دار الفکر، 1418ق.
| |
| *'''قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام''': حسن بن یوسف حلی(علامه حلی)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
| |
| *'''کتاب الحج''': محاضرات الخوئی (درگذشت 1413ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، 1410ق.
| |
| *'''کشاف القناع''': منصور البهوتی (درگذشت ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
| |
| *'''کفایة الاحکام''': محمد باقر السبزواری (-۱۰۹۰ق)، به کوشش الواعظی، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
| |
| *'''لسان العرب''': محمد بن مكرم (ابن منظور)، قم، ادب الحوزه، 14۰۵ق.
| |
| *'''لغت‌نامه''': علی‌اکبر دهخدا و دیگران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
| |
| *'''مختلف الشیعه فی احکام الشریعه''': حسن بن یوسف حلی (۶۴۸–۷۲۶ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
| |
| *'''المبسوط''': السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
| |
| *'''المجموع شرح المهذب''': النووی (درگذشت 676ق)، دار الفکر.
| |
| *'''مدارک الاحکام'''، سید محمد بن علی الموسوی العاملی، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۰ق.
| |
| *'''مستمسک العروة الوثقی''': سید محسن حکیم، قم، انتشارات کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
| |
| *'''مستند الشیعه''': احمد النراقی (درگذشت ۱۲۴۵ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق.
| |
| *'''المعتبر فی شرح المختصر''': جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲–۶۷۶ق)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش.
| |
| *'''معجم لغة الفقهاء''': محمد قلعه‌جی، بیروت، دار النفائس، ۱۴۰۸ق.
| |
| *'''المغنی''': عبدالله بن قدامه (درگذشت 620ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه
| |
| *'''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
| |
| *'''مفردات ألفاظ القرآن''': حسين بن محمد راغب اصفهانى، دمشق، دار القلم، 1412ق.
| |
| *'''مناسک الحج''': سید محمدرضا گلپایگانی، قم، دار القرآن الکریم 141۳ق.
| |
| *'''مواهب الجلیل''': الحطاب الرعینی (درگذشت 954ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق.
| |
|
| |
|
| ///////////////////////////////////////// | | ==حکم== |
| | *به‌نظر فقیهان اهل‌سنّت<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص7؛ المغنی، ج3، ص271-272؛ المجموع، ج7، ص249-258؛ الثمر الدانی، ص382-383.</ref> پوشاندنِ پا برای [[احرام‌گزار]] مرد جایز نیست. مستند فقیهان اهل‌سنت، روایات است.<ref>صحیح البخاری، ج1، ص42؛ ج2، ص215؛ صحیح مسلم، ج4، ص2-3؛ سنن الترمذی، ج2، ص165.</ref> |
|
| |
|
| | ==محدوده جایز پوشاندن پا== |
| | در محدوده جایز پوشاندن پا در حال احرام، میان فقیهان اهل سنت اختلاف‌نظر است: |
| | *فقیهان اهل‌سنت<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص126-127؛ مواهب الجلیل، ج4، ص205-206؛ حواشی الشروانی، ج4، ص163؛ کشاف القناع، ج2، ص473، 496.</ref> نیز پوشیدن نعلین یا تاسومه را برای مرد احرام‌گزار جایز شمرده‌اند؛ ولی پوشیدن جوراب، چکمه یا کفشی که همه روی پا را می‌پوشاند، حرام دانسته‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص7.</ref> |
| | *در باور فقیهان [[مالکی]] و [[حنبلی]] و [[شافعی]]، پوشیدن هر‌گونه کفش یا چکمه که روی پا را بپوشاند، حرام است.<ref>المغنی، ج3، ص275؛ مغنی المحتاج، ج1، ص519.</ref> [[حنفیان]] پوشیدن هر چیز را که برآمدگی رویِ پا را نپوشاند، جایز شمرده‌اند.<ref>الدر المختار، ج2، ص539.</ref> |
| | *در فقه شافعی و مالکی و حنبلی، پوشاندن بخشی از پا مانند پوشاندن همه آن حرام است.<ref>المغنی، ج3، ص275؛ المجموع، ج7، ص258؛ الشرح الکبیر، ج2، ص55.</ref> در فقه حنفی، پوشیدن هرچه که بالاتر از کعبین (برآمدگی دو طرف پا) را بپوشاند، حرام و پوشاندن پایین‌تر از آن جایز است.<ref>الاختیار، ج1، ص144.</ref> |
|
| |
|
| | | ==پانوشت== |
| | | {{پانویس|۲}} |
| | | ==منابع== |
| | | '''دلیل المسجد الأقصی المبارک'''، یوسف جمعة سلامة، غزة، مرکز قدس نت للدراسات والإعلام والنشر الإلکترونی، ۲۰۱۶م. |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| {{جعبه نقل قول | عنوان= توصف ناصر خسرو از در کعبه به سال ۴۴۱ قمری| نقل‌قول=در کعبه دری است از چوب ساج، به دو مصراع. و بالای در شش اَرَش و نیم است. و پهنای هر مصراعی یک گز و سه چهار یک، چنانکه هر دو مصراع سه گز و نیم باشد. و روی در و در افرازِ هم نبشته است و بر آن نقره کاری دایره‌ها و کتابت‌ها نقاشی منَبَّت کرده‌اند، و کتابت‌های بزرکرده و سیمِ سوخته در رانده، و این آیات را تا آخر بر آنجا نوشته: آیه: {{قلم رنگ|سبز|اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ…}} ([[سوره آل عمران]]، ۹۰) الآیة. و دو حلقه نقره‌گین بزرگ که از غزنین فرستاده‌اند بر دو مصراع در زده، چنانکه دست هر کس که خواهد بدان نرسد و دو حلقه دیگر نقره‌گین خردتر از آن هم بر دو مصراع در زده، چنانکه دست هر کس که خواهد بدان رسد. و قفلی بزرگ از نقره بر این دو حلقه زیرین بگذرانده که بستن در به آن باشد و تا آن قفل بر نگیرند در گشوده نشود.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص130-131.</ref>|تاریخ بایگانی | | منبع = | تراز = چپ| عرض = 23۰px | اندازه خط = 15px|رنگ پس‌زمینه=#f3fca4 | گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
| |
| | |
| == احکام ==
| |
| به فتوای فقیهان شیعه، یک‌بار گفتن تلبیه، برای تحقق احرام در [[حج]] و [[عمره تمتع]] و [[حج افراد|حج اِفراد]] و [[عمره مفرده]]، [[واجب]] و شرط صحت احرام است؛ ولی در [[حج قران|حج قِران]]، حجگزار برای انعقاد احرام، میان تلبیه و [[اشعار و تقلید|اِشعار و تقلید]] مخیر است.<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص248؛ العروة الوثقی، ج4، ص666؛ معتمد العروه، ج2، ص528.</ref>
| |
| | |
| فقیهان [[شافعی]]<ref>المجموع، ج7، ص224-246؛ اعانة الطالبین، ج2، ص324، 350.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص254؛ کشاف القناع، ج2، ص486؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص254، 256.</ref> تلبیه را مستحب شمرده‌اند؛ ولی فقیهان [[مالکی]] آن را واجب دانسته‌اند.<ref>مواهب الجلیل، ج4، ص148؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص21، 39-40؛ الثمر الدانی، ص363.</ref> به نظر فقیهان [[حنفی]]، تلبیه با نیت تلبیه یا گفتن یکی از ذکرهای لا اله الا الله، الحمد لله و سبحان الله یا [[اشعار و تقلید|تقلید]] منعقد می‌گردد؛<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص398-400؛ بدائع الصنائع، ج2، ص161.</ref> ولی گفتن عبارات تلبیه مستحب است.<ref>البحر الرائق، ج2، ص565؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص533.</ref>
| |
| | |
| === رکن بودن تلبیه ===
| |
| در باور فقیهان امامی<ref>مسالک الافهام، ج2، ص226؛ کشف اللثام، ج5، ص20؛ جواهر الکلام، ج18، ص3-4.</ref> و اهل‌سنت،<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص381؛ مواهب الجلیل، ج4، ص11؛ مغنی المحتاج، ج1، ص513.</ref> تلبیه از [[ارکان حج]] و [[ارکان عمره|عمره]] به‌شمار نمی‌رود؛<ref>نک: مختلف الشیعه، ج4، ص59.</ref>ولی شماری از فقیهان امامی بر این باورند که تلبیه در حج و عمره، رکن به‌شمار می‌رود.<ref>الکافی، حلبی، ص193؛ السرائر، ج1، ص532؛ مختلف الشیعه، ج4، ص58-59.</ref>
| |
| | |
| === هنگام آغاز تلبیه ===
| |
| | |
| === موارد استحباب تکرار تلبیه ===
| |
| | |
| | |
| | |
| | |
| /////////////////////////////////////////////////////
| |
| | |
| | |
| | |
| '''تکبیر''' گفتن ذکر مخصوص بوده و از کارهای مستحب در [[مناسک حج|مناسک]] و [[آداب حج]] و [[حرمین]] است.
| |
| | |
| واژه تکبیر، در [[لغت]] به معنای بزرگ داشتن، بزرگ شمردن و به بزرگی یادکردن [[خداوند]] بوده و بیشتر با جمله الله اکبر بیان می‌شود. این جمله تنها یک بار در [[قرآن]] ذکر شده است. از ذکر الله اکبر به عنوان شعار [[مسلمانان]] یاد می‌شود.
| |
| | |
| تکبیر پیش از ظهور [[اسلام]] نیز شعار یکتاپرستان در کارهای مهم بوده است. در روایات نقل شده از پیامبر(ص) و [[امامان شیعه(ع)]] و نیز در کتب اهل سنت، فضیلت و ثواب بسیار زیادی برای ذکر الله اکبر آمده است و گفتن و مداومت بر آن در همه حالات، مستحب است. گفتن الله اکبر در آغاز [[نماز]] به عنوان [[تکبیرة الاحرام]] و در [[تسبیحات اربعه]] به عنوان جزیی از آن واجب است.
| |
| | |
| تکبیر در بسیاری از مناسک حج کاربرد دارد. از جمله می‌توان به تکبیر گفتن در آغاز مراسم حج، هنگام رؤیت [[کعبه]] و [[حجرالاسود]] و [[استلام]] آن، [[ایام تشریق]]، هنگام [[رمی جمرات]]، [[قربانی‌کردن]] و [[حلق]] اشاره کرد.
| |
| | |
| ==واژه‌شناسی==
| |
| تکبیر در اصطلاح به معنای جاری کردن جمله «الله اکبر» بر زبان است. به نظر برخی، به جملاتی همچون؛ «اللهُ اَکْبَرُ لا اله الا الله»<ref>مسائل علی بن جعفر، ص141-142؛ الکافی، کلینی، ج4، ص516.</ref> و الفاظی مانند «الله الاکبر»، «الله الکبیر» و «الله کبیر» بر پایه نظر شماری از [[اهل سنت]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج1، ص35-36؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص123-124.</ref> نیز تکبیر گفته شده است.
| |
| | |
| تکبیر از ریشه «ک ـ ب ـ ر» به معنای بزرگ شمردن است.<ref>العین، ج5، ص361؛ المحیط فی اللغه، ج6، ص257؛ الصحاح، ج2، ص802، «کبر. </ref>
| |
| ===معنای الله اکبر===
| |
| بنا بر روایات [[اهل بیت(ع)]] مقصود از الله اکبر آن است که [[خداوند]] بزرگ‌تر از آن است که وصف شود.<ref>المحاسن، ج1، ص241؛ الکافی، کلینی، ج1، ص117؛ معانی الاخبار، ص11.</ref>
| |
| دیگر معانی آن عبارت است از: خدا بزرگ است، خدا بزرگ‌تر از هر چیز است، خدا بزرگ‌تر از آن است که کُنه و ذات آن شناخته شود.<ref>تهذیب اللغه، ج10، ص122؛ لسان العرب، ج5، ص127؛ تاج العروس، ج7، ص430، «کبر».</ref>
| |
| | |
| ==تکبیر در حج و عمره==
| |
| به نوشته اخبار مکه، تکبیرگویی حجگزار، مایه آبرو و بزرگی او خوانده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص421.</ref> همچنین از آنجا که امام علی(ع) در [[روز عرفه]] تکبیر می‌گفت، [[معاویه]] برای مخالفت با او، این تکبیر را ترک کرد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص6.</ref>
| |
| | |
| بر پایه گزارشی دیگر، تکبیرگویی مردم در [[ایام حج]] در بازارهای مکه تا هنگامی که [[حجاج بن یوسف ثقفی]] (حک: 73-75ق.) به حکومت [[مکه]] رسید، رایج بوده است. حجاج این کار را ممنوع کرد؛ اما پس از او این سنت دیگر بار تداوم یافت.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص373.</ref> [[خالد بن عبدالله قسری]]، حاکم اموی مکه (حک: 87-96ق.) برای شمارش تعداد طواف‌ها و نیز ایجاد آمادگی برای خواندن [[نماز تراویح]] در ماه رمضان، شماری از خدمتکاران [[کعبه]] را موظف کرده بود که در هر دورِ [[طواف]]، در پیرامون کعبه تکبیر گویند.<ref>اخبارمکه، فاکهی، ج2، ص101؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص65-66؛ تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص150.</ref>
| |
| | |
| ==پیشینه==
| |
| بنا بر روایتی، هنگام بنای [[کعبه]]، آن گاه که [[حضرت آدم(ع)]] از کنار [[کوه صفا]] به [[رکن حجر]] نگریست، تکبیر گفت<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص186؛ علل الشرائع، ج2، ص431.</ref> و در مناسکی که خداوند از طریق [[جبرئیل]] به او آموخت تا توبه وی را بپذیرد، در پی عبور از [[عرفات]] بر بالای هر یک از کوه‌های هفت‌گانه به دستور جبرئیل چهار تکبیر گفت. همچنین پس از انجام قربانی و [[حلق]] در [[منا]] در راه بازگشت به سوی مکه، هنگام ظاهر شدن [[شیطان]] در محل [[جمرات سه‌گانه]]، جبرئیل هر بار به او فرمان داد تا هفت سنگریزه به سوی شیطان پرتاب کند و با هر پرتاب تکبیر بگوید.<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص191؛ علل الشرائع، ج2، ص401.</ref> بر پایه روایات، [[هبةالله]] جانشین حضرت آدم در نماز بر جنازه او 30 تکبیر گفت.<ref>الکافی، کلینی، ج8، ص114؛ الوافی، ج2، ص284.</ref>
| |
| | |
| پیش از [[اسلام]]، تکبیر شعار یکتاپرستان در امور مهم بود؛ چنانکه به روایتی، هنگامی که [[عبدالمطلب]] توانست با حفر دیگر بار [[چاه زمزم]]، به آب و هدایای کعبه که در آن دفن شده بود دست یابد، از خوشحالی تکبیر گفت و برخی قریشیان نیز با او همراهی کردند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص44؛ الکافی، کلینی، ج4، ص219-220؛ الوافی، ج12، ص74.</ref>
| |
| | |
| ===تکبیر در جنگ‌های مسلمانان===
| |
| [[حضرت محمد (ص)]] در نبرد‌های گوناگون؛ از جمله [[بدر]] (2ق.)،<ref>المغازی، ج1، ص92؛ دلائل النبوه، ج3، ص95؛ امتاع الاسماع، ج12، ص166.</ref> [[احد]] (3ق.)،<ref>تاریخ طبری، ج2، ص509؛ الکامل، ج2، ص152.</ref> [[بنی‌نضیر]] (4ق.)<ref>الطبقات، ج2، ص44؛ تاریخ طبری، ج2، ص553؛ المنتظم، ج3، ص204.</ref> و [[خندق]] (5ق.) تکبیر گفت و [[مسلمانان]] نیز همراهی کردند.<ref>الطبقات، ج4، ص62؛ تاریخ طبری، ج2، ص569؛ الخصال، ج1، ص162؛ البدایة و النهایه، ج4، ص100.</ref> همچنین پیامبر با شنیدن تکبیر [[امام علی(ع)]] هنگام کشته شدن [[عمرو بن عبدود]]، تکبیر گفت.<ref>شرح نهج البلاغه، ج13، ص284؛ ارشاد القلوب، ج2، ص243.</ref>
| |
| | |
| همچنین مسلمانان هنگام دریافت گزارش پیروزی یا شادی، تکبیر می‌گفتند. بدین سان، این کار را «تکبیر فتح» نامیدند.<ref>الطبقات، ج4، ص62؛ تاریخ طبری، ج2، ص569؛ البدایة و النهایه، ج4، ص100.</ref> تکبیر و [[تهلیل]] مسلمانان در نبردها؛ از جمله هنگام [[فتح بیت‌المقدس]] (سال 492ق) در جنگ‌های صلیبی گزارش شده است.<ref>الکامل، ج11، ص551، 534؛ النجوم الزاهره، ج6، ص37.</ref>
| |
| | |
| ==تکبیر هنگام زیارت اولیاءالله==
| |
| | |
| در زیارت پیامبر(ص)، امامان(ع) و برخی اولیاء نیز تکبیر گفتن سفارش شده است؛ از جمله زیارت [[امیر مؤمنان علی(ع)]]،<ref>المزار، مفید، ص76؛ مصباح المتهجد، ص740؛ المزار، مشهدی، ص181، 252، 302.</ref> زیارت [[امام حسین(ع)]]،<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص576؛ کامل الزیارات، ص255؛ المزار، مشهدی، ص421، 430، 462.</ref> زیارت سرداب مقدس<ref>المزار، مشهدی، ص657.</ref> و زیارت [[حضرت معصومه]].<ref>بحار الانوار، ج99، ص266.</ref> نیز در [[زیارت جامعه کبیره]]، پس از ورود به حرم و دیدن قبر و پیش از خواندن زیارت، 100 بار تکبیر در سه مرحله جدا‌گانه با فاصله سفارش شده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص609؛ التهذیب، ج6، ص95-96؛ المزار، مشهدی، ص524.</ref>
| |
| | |
| در حدیثی، تکبیر گفتن پیش روی امام(ع) همراه با ذکر «لا اِلَهَ اِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ» مایه دستیابی به رضوان خداوند دانسته شده است.<ref>بصائر الدرجات، ص332.</ref> از این رو، شماری از فقیهان امامی تکبیرگویی را هنگام دیدن قبر مطهر معصومان(ع) پیش از آغاز زیارت، از آداب آن شمرده‌اند.<ref>مناسک حج و عمره، ص280.</ref>
| |
| | |
| ==تکبیر در برخی از مناسک حج==
| |
| | |
| در منابع حدیثی و فقهی، ذکر «الله اکبر» در بسیاری از [[مناسک حج]] و [[عمره]] و پاره‌ای اعمال دیگر مستحب به شمار رفته است؛ از جمله:
| |
| | |
| ===آغاز سفر حج===
| |
| شماری از منابع، تکبیرگویی را هنگام سوار شدن بر مرکب برای آغاز سفر حج مستحب دانسته‌اند.<ref>مصباح المتهجد، ص675؛ البلد الامین، ص269.</ref> بر پایه احادیث، پیامبر(ص) 10 روز اول ماه ذی‌حجه را محبوب‌ترین ایام نزد خداوند خوانده و به تکبیر، [[تهلیل]] و یاد خدا در آنها سفارش فرموده است.<ref>المصنف، ابن‌‌ابی‌شیبه، ج4، ص332؛ شعب الایمان، ج3، ص353.</ref>
| |
| | |
| بر پایه گزارش‌هایی، تکبیرگویی در دهه اول ذی‌حجه در [[بازارهای مکه]]، به [[عمر]] و [[عبدالله بن عمر]] منسوب است. آورده‌اند که مردم از آن دو پیروی کردند.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص373؛ ج4، ص227.</ref> از این رو، شماری از فقیهان اهل سنت به استحباب تکبیر در این ایام فتوا داده‌اند و آن را «تکبیر مطلق» خوانده‌اند و تکبیر پس از نماز‌های واجب را در [[ایام تشریق]] «تکبیر مقید» نامیده‌اند.<ref>الکافی، ابن‌‌قدامه، ج1، ص343؛ الشرح الکبیر، ج2، ص252؛ اعانة الطالبین، ج1، ص303؛ منار السبیل، ج1، ص153.</ref>
| |
| | |
| ===هنگام دیدن کعبه و حجرالاسود===
| |
| پیامبر(ص) در [[فتح مکه]]، هنگام [[استلام حجرالاسود]] تکبیر گفت و [[مسلمانان]] با ایشان همراهی کردند.<ref>امتاع الاسماع، ج1، ص390.</ref> [[امام صادق(ع)]] سفارش فرموده که حجگزار هنگام ورود به [[مسجدالحرام]]، روبه‌روی [[حجرالاسود]] قرار گیرد و این ذکر را به زبان آورد: «اللهُ اَکْبَرُ مِنْ خَلْقِهِ وَ اَکْبَرُ مِمَّنْ اَخْشَی وَ اَحْذَر»؛ «خداوند از آفریدگانش بزرگ‌تر است و نیز بزرگ‌تر است از هر که از او می‌ترسم و بیم دارم.»<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص403؛ وسائل الشیعه، ج13، ص315.</ref> در حدیثی دیگر، ایشان به تکبیرگویی و درود فرستادن بر پیامبر(ص) و اهل بیت ایشان هنگام روبه‌رو شدن با حجرالاسود سفارش کرده است.<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص407.</ref> نیز امام صادق هرگاه نزد حجرالاسود می‌آمد، می‌فرمود: «اللهُ اَکْبَرُ السَّلَامُ عَلَی رسولِ الله.»<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص407.</ref>
| |
| | |
| بر پایه حدیثی، [[امام باقر(ع)]] هنگام استلام حجر دعایی دیگر حاوی تکبیر را سفارش فرموده<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص404؛ وسائل الشیعه، ج13، ص315.</ref> که فقیهان امامی بر پایه آن، این ذکر را مستحب شمرده‌اند.<ref>الحدائق، ج16، ص119؛ مستند الشیعه، ج12، ص64؛ جواهر الکلام، ج19، ص340-341.</ref>
| |
| | |
| در منابع اهل سنت نیز ذکر «بِسْمِ اللهِ وَ اللهُ اَکْبَرُ» هنگام استلام حجر از ابن‌عمر به نقل از پیامبر(ص) سفارش شده است<ref>مسند احمد، ج2، ص14.</ref> و شماری از فقیهان بر پایه آن فتوا داده‌اند.<ref>تبیین الحقائق، ج2، ص16.</ref>
| |
| | |
| به روایتی دیگر، پیامبر(ص) به عمر بن خطاب که در ازدحام جمعیت، با دشواری به سوی حجرالاسود راه می‌گشود، سفارش فرمود که دیگران را آزار ندهد، بلکه روبه‌روی حجر بایستد و ذکر «لا اله الا الله و الله اکبر» را بگوید.<ref>المصنف، صنعانی، ج5، ص32؛ مسند احمد، ج1، ص28؛ السنن الکبری، ج5، ص80.</ref> اهل سنت به پشتوانه این حدیث و روایات مشابه<ref>صحیح البخاری، ج2، ص163-164؛ عمدة القاری، ج9، ص257.</ref> هنگام استلام حجرالاسود و در صورت ممکن نبودن استلام، همانند فقیهان امامی،<ref>المبسوط، طوسی، ج1، ص377؛ السرائر، ج1، ص603؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص352.</ref> به جای استلام، تکبیر گفتن را مستحب شمرده‌اند.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص296، 364؛ المغنی، ج3، ص384؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص548.</ref>
| |
| | |
| برخی از فقیهان اهل سنت به پشتوانه روایاتی،<ref>السنن الکبری، ج5، ص73.</ref> تکبیرگویی هنگام دیدن کعبه را مستحب دانسته‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص9.</ref>
| |
| | |
| ===تکبیر در ایام تشریق===
| |
| | |
| در باور مشهور فقیهان امامی، تکبیرگویی در ایام تشریق در [[منا]] برای حج‌گزاران، پس از نماز ظهر روز عید قربان تا نماز صبح روز سیزدهم ذی‌حجه (15 نماز) و در دیگر مکان‌ها، جز منا، پس از نماز ظهر روز عید قربان تا نماز صبح روز دوازدهم (10 نماز) مستحب است.<ref>الهدایه، صدوق، ص209-210؛ السرائر، ج1، ص319؛ جواهر الکلام، ج20، ص34-35.</ref> ذکر این تکبیر بر پایه برخی روایات شیعه<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص517.</ref> چنین است: «اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ «لا اله الا الله» وَ اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ وَ لِلهِ الْحَمْدُ اللهُ اَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا اللهُ اَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْاَنْعَام.»<ref>تحریر الاحکام، ج2، ص12؛ جواهر الکلام، ج20، ص36؛ مهذب الاحکام، ج14، ص386.</ref>
| |
| | |
| بر پایه حدیثی از امام صادق(ع) گفتن این تکبیرها، پیروی از فرمان خداوند در آیات 198 و 200 سوره بقره است که پس از گزاردن مناسک در [[عرفات]] و [[منا]] به ذکر خدا به جای فخرفروشی به نیاکان که در میان [[مشرکان]] رایج بوده، فرمان داده است.<ref>نک: الکافی، کلینی، ص517؛ هدایة الامه، ج5، ص434.</ref> شماری از فقیهان امامی، تکبیر را برای حاضران در منا واجب و برای دیگران مستحب شمرده‌اند.<ref>الوسیله، ص189-190؛ نک: جواهر الکلام، ج11، ص382.</ref>
| |
| ====دیدگاه اهل سنت====
| |
| [[شافعیان]]<ref>المجموع، ج5، ص33-34.</ref> و [[مالکیان]]<ref>المدونة الکبری، ج1، ص171-172؛ الثمر الدانی، ص252.</ref> و [[حنبلیان]]<ref>المغنی، ج2، ص227؛ ج3، ص483؛ کشاف القناع، ج2، ص64-65.</ref> به پشتوانه آیاتی، از جمله آیه 37 سوره حج و روایات،<ref>السنن الکبری، ج3، ص315.</ref> تکبیرگویی را در [[ایام تشریق]] مستحب دانسته‌اند؛ ولی در باور مشهور حنفیان، به پشتوانه آیه 203 سوره بقره: {{قلم رنگ|سبز|وَاذْکُرُوا اللهَ فِی اَیَّامٍ مَعْدُودَاتٍ}} و روایات حاکی از سنت نبوی(ص)<ref>السنن الکبری، ج3، ص395.</ref> این تکبیر واجب است.
| |
| | |
| در باور فقیهان اهل سنت، هنگام گفتن تکبیر، پس از نماز ظهر روز عید قربان تا نماز صبح واپسین روز ایام تشریق است.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص172؛ المبسوط، سرخسی، ج2، ص43-44؛ المغنی، ج3، ص483؛ المجموع، ج5، ص33-34.</ref> البته برخی از آنان آغاز این تکبیرها را پس از نماز صبح [[روز عرفه]] دانسته‌اند.<ref>بدائع الصنائع، ج1، ص195؛ اخصر المختصرات، ج1، ص130؛ المجموع، ج5، ص34.</ref>
| |
| | |
| درباره هنگام پایان این تکبیرها، در فقه اهل سنت، سه دیدگاه یافت می‌شود: پس از نماز صبح روز آخر ایام تشریق، پس از نماز ظهر، و پس از نماز عصر این روز.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص172؛ بدائع الصنائع، ج1، ص195-196؛ المغنی، ج3، ص255؛ المجموع، ج5، ص33-34.</ref> عبارت این تکبیر در باور شافعیان و مالکیان چنین است: «الله اکبر الله اکبر الله اکبر «لا اله الا الله» و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد.»<ref>المجموع، ج5، ص40؛ الثمر الدانی، ص252-253.</ref> در باور حنفیان و حنبلیان، جمله «الله اکبر» در آغاز تکبیر، به جای سه بار، دو بار تکرار می‌شود.<ref>بدائع الصنائع، ج1، ص195؛ المغنی، ج3، ص483؛ کشاف القناع، ج2، ص65.</ref>
| |
| | |
| ===تکبیر در رمی جمرات===
| |
| | |
| فقیهان امامی گفتن تکبیر را هنگام پرتاب هر سنگ در [[رمی جمرات]]، به پشتوانه احادیث<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص191، 481؛ التهذیب، ج5، ص261-262.</ref> مستحب دانسته‌اند.<ref>غنیة النزوع، ص188؛ جامع الخلاف، ص214؛ منتهی المطلب، ج11، ص394.</ref> حنفیان تکبیر را در ضمن عباراتی چون: «بسم الله و الله اکبر»، «بسم الله و الله اکبر رغماً للشیطان و حزبه»، «بسم الله و الله اکبر اللهم اجعله حجا مبرورا و ذنبا مغفورا و سعیا مشکورا» مستحب شمرده‌اند؛ هر چند در باور آنان، گفتن تسبیح و ذکرهای دیگر هم به جای آن کافی است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص20؛ البنایه، ج4، ص240-241؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص565.</ref>
| |
| | |
| مالکیان تنها تکبیرگویی را ماثور شمرده‌اند و آن را هنگام رَمی، مستحب می‌دانند.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص421؛ التاج و الاکلیل، ج3، ص126؛ الذخیره، ج3، ص279.</ref> نظر شافعیان<ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص195؛ حواشی الشروانی، ج4، ص118؛ المجموع، ج8، ص170.</ref> و حنبلیان<ref>الموطا، ج2، ص378؛ اخبار مکه، فاکهی، ج4، ص228؛ کشاف القناع، ج2، ص500.</ref> نیز همین است. اذکاری چون «لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد» از شافعی گزارش شده است.<ref>المجموع، ج8، ص170؛ حواشی الشروانی، ج4، ص118.</ref>
| |
| | |
| پشتوانه فقیهان اهل سنت، سیره پیامبر(ص) در تکبیرگویی با هر پرتاب است که روایات متعدد از [[عایشه]]،<ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص195؛ المجموع، ج8، ص235.</ref> [[ابن‌عمر]]<ref>المغنی، ج3، ص448؛ العده، ج1، ص178؛ المبدع، ج3، ص229.</ref> [[جابر بن عبدالله]] و [[ابنعباس]]<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج4، ص228، 262.</ref> از آن حکایت دارد.
| |
| | |
| ===تکبیر هنگام قربانی کردن و حلق===
| |
| {{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = «{{قلم رنگ|سبز|کَذلِکَ سَخَّرَهَا لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ وَ بَشّـِرِ الْمُحْسِنِینَ}}» (اینچنین این چهارپایان را رام و مطیع شما ساخته تا خدا را به پاس آنکه شما را هدایت فرمود تکبیر و تسبیح گویید [و شکر نعمتش به جای آورید] و تو [ای رسول] نیکوکاران را [به سعادت ابدی] بشارت ده). (سوره حج، آیه ۳۷.)| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
| |
| شماری از مفسران، مقصود از تکبیر در آیه ۳۷ سوره حج را یاد کردن خداوند به عظمت<ref>التفسیر الکبیر، ج23، ص227؛ تفسیر شاهی، ج1، ص381؛ المیزان، ج14، ص376.</ref> یا شناخت بزرگی خداوند<ref>مجمع البیان، ج7، ص138؛ نک: المیزان، ج14، ص376.</ref> دانسته‌اند و شماری نیز مقصود از آن را تکبیر گفتن با عباراتی ویژه در [[ایام تشریق]] (یازدهم تا سیزدهم [[ذی‌حجه]])<ref>تفسیر قمی، ج2، ص84؛ نک: مجمع البیان، ج7، ص138.</ref> یا هنگام ذبح [[قربانی]]<ref>احکام القرآن، ج3، ص1295؛ نک: التبیان، ج7، ص320؛ کشف الاسرار، ج6، ص369.</ref> می‌دانند.
| |
| | |
| بر پایه احادیثی از امام صادق(ع)، دعایی مشتمل بر تکبیر هنگام ذبح یا قربانی کردن، سفارش شده است<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص498؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص504.</ref> و فقیهان شیعه بر پایه آن به استحباب این ذکر فتوا داده‌اند.<ref>المقنعه، ص418؛ المبسوط، طوسی، ج1، ص374؛ منتهی المطلب، ج11، ص301-302.</ref> برخی از [[اهل سنت]] نیز به استحباب تکبیرگویی هنگام قربانی کردن باور دارند و به آیه 37 حج استناد کرده‌اند.<ref>احکام القرآن، ج3، ص1295.</ref>
| |
| | |
| شماری از فقیهان شافعی پس از [[حلق]] در روز عید قربان، تکبیرگویی را مستحب دانسته‌اند.<ref>المجموع، ج8، ص204؛ مغنی المحتاج، ج1، ص502؛ اسنی المطالب، ج1، ص492.</ref>
| |
| | |
| ===تکبیر در عید قربان===
| |
| | |
| در باور فقیهان امامی و اهل سنت، تکبیرهای متعدد در نماز عید قربان مستحب است. روایات شیعه این تکبیرها را پیش از قنوت‌ها در رکعت اول، پنج تکبیر و در رکعت دوم، چهار تکبیر دانسته‌اند که با احتساب تکبیرة الاحرام و تکبیرهای پیش از رکوع، 12 تکبیر می‌شود.<ref>تاویل الدعائم، ج1، ص323؛ الکافی، کلینی، ج3، ص460؛ الاستبصار، ج1، ص448.</ref> فقیهان امامی بر پایه این روایات فتوا داده‌اند.<ref>النهایه، ص281.</ref>
| |
| | |
| شماری از روایات در منابع اهل سنت، تعداد تکبیرهای نماز عید را هفت بار در رکعت اول و پنج بار در رکعت دوم، پیش از قرائت حمد، دانسته‌اند.<ref>السنن الکبری، ج3، ص286؛ المعجم الکبیر، ج6، ص40.</ref> به گزارش از ابنعباس، پیامبر(ص) در رکعت اول پنج بار و در رکعت دوم چهار (یا پنج) بار تکبیر می‌گفت و خلفای عباسی بر پایه این روایت رفتار می‌کردند.<ref>البحر الرائق، ج2، ص281.</ref> نیز فقیهان اهل سنت در باره تعداد و محل این تکبیرها تفاوت دیدگاه دارند.<ref>النتف، ج1، ص101؛ المجموع، ج5، ص15؛ اعانة الطالبین، ج1، ص302؛ تبیین الحقائق، ج1، ص226.</ref>
| |
| | |
| بر پایه شماری از منابع شیعی، هنگام ورود به [[مسجدالنبی]] برای زیارت پیامبر(ص) مستحب است کنار ذکرهای دیگر 100 بار تکبیر گفته شود.<ref>المزار، مشهدی، ص56؛ المصباح، ص506.</ref> نیز گفتن تکبیر هنگام زیارت [[حضرت فاطمه(س)]] و دیگر معصومان، از جمله [[امامان بقیع]] مستحب به شمار رفته است.<ref>المزار، مشهدی، ص88؛ المصباح، ص506؛ بحار الانوار، ج97، ص211.</ref>
| |
| | |
| ===موارد دیگر===
| |
| | |
| بر پایه روایتی از اهل سنت، پیامبر(ص) هنگام [[طواف]]، [[ابوبکر]] را در حال خواندن شعر یافت و تکبیر گفت و او را نیز به تکبیرگویی تشویق کرد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج1، ص302؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص144.</ref>
| |
| | |
| فقیهان امامی سه بار تکبیرگویی را هنگام بیرون آمدن از [[کعبه]]، به پشتوانه حدیثی حاکی از سه بار تکبیرگویی امام صادق(ع)<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص529؛ التهذیب، ج5، ص279.</ref> مستحب دانسته‌اند.<ref>مدارک الاحکام، ج8، ص266؛ جواهر الکلام، ج20، ص64؛ الحدائق، ج17، ص338.</ref>
| |
| | |
| بر پایه حدیثی از امام صادق(ع) مستحب است که انسان پس از پایان یافتن طواف، بر بالای [[کوه صفا]] رود و به حجرالاسود روی کند و پس از حمد و ثنای خداوند و یاد کردن از نعمت‌های او، با ترتیب و آداب مشخص بیش از 100 بار تکبیر گوید و این کار را تا حد ممکن تکرار کند و مدتی در مکان صفا درنگ نماید و تکبیر گوید.<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص431؛ التهذیب، ج5، ص146؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص535.</ref> بر پایه روایات اهل سنت، توقف و تکبیرگویی بر صفا پس از طواف، سنت پیامبر(ص) در [[حجة الوداع]] بوده است.<ref>صحیح مسلم، ج4، ص40؛ سنن النسائی، ج5، ص225.</ref> فقیهان امامی<ref>الحدائق، ج16، ص261؛ جواهر الکلام، ج19، ص415؛ جامع المدارک، ص522.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص148؛ المغنی، ج3، ص403؛ البنایه، ج4، ص203؛ التاج و الاکلیل، ج3، ص110.</ref> به پشتوانه روایات یاد شده، به استحباب تکبیرگویی پیش از آغاز [[سعی]] باور دارند.
| |
| | |
| از جمله ذکرهای مستحب در آغاز و نیز هنگام سعی میان صفا و [[مروه]]، تکبیر است.<ref>فقه الرضا، ص220؛ الجامع للشرائع، ص202؛ الاختیار، ج1، ص160.</ref> در باور برخی از اهل سنت، مستحب است سعی کننده هنگام استقرار بر صفا و مروه در میان سعی، تکبیر بگوید.<ref>صحیح مسلم، ج4، ص40؛ الهدایه، مرغینانی، ج1، ص139؛ الاختیار، ج1، ص160.</ref>
| |
| | |
| در منابع اهل سنت، تکبیرگویی در مسیر حرکت به سوی عرفات، از پیامبر(ص) نقل شده و مستحب به شمار رفته است.<ref>سنن النسائی، ج5، ص241؛ صحیح مسلم، نووی، ج9، ص29-30.</ref>
| |
| | |
| بر پایه روایتی، امام صادق(ص) 100 بار تکبیر را همراه با ذکرهای دیگر هنگام [[وقوف در عرفات]] سفارش فرموده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص542؛ وسائل الشیعه، ج13، ص540-541.</ref> فقیهان امامی<ref>المقنعه، ص409؛ ذخیرة المعاد، ج2، ص652.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص153؛ الاستذکار، ج4، ص74؛ مواهب الجلیل، ج4، ص128.</ref> نیز تکبیرگویی را هنگام وقوف مستحب شمرده‌اند.
| |
| | |
| فقیهان امامی<ref>زبدة البیان، ص271؛ انوار الفقاهه، ص161.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص151؛ حاشیة الجمل، ج2، ص463.</ref> به پشتوانه آیه 198 سوره بقره که به ذکر خدا در [[مشعر الحرام]] فرمان داده: {{قلم رنگ|سبز|فَاذْکُرُوا اللهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ}} و نیز روایتی از پیامبر9<ref>صحیح البخاری، ج5، ص159.</ref> ذکر خدا از جمله تکبیر را هنگام وقوف در مشعر الحرام در شب عید قربان مستحب دانسته‌اند.
| |
| | |
| <ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص896.</ref> مستحب است حاجیان هنگام عبور از [[مازمین]]، اگر دچار ازدحام جمعیت شوند، تکبیر گویند؛ زیرا بر پایه احادیث، این کار، شیاطینی را که بر حاجیان راه تنگ می‌کنند، دور می‌سازد و فرشتگان را به یاری آنان می‌فرستد.<ref>علل الشرائع، ج2، ص450؛ هدایة الامه، ج5، ص370.</ref>
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| | |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| ==منابع ==
| |
| | |
| {{منابع}}
| |
| | |
| {{دانشنامه
| |
| | |
| | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7465
| |
| | |
| | عنوان = تکبیر
| |
| | |
| | نویسنده = محمدسعيد نجاتي
| |
| | |
| }}
| |
| | |
| * '''احکام القرآن''': ابن‌‌العربی (م. 543ق.)، به کوشش محمد عطا، لبنان، دار الفکر؛
| |
| | |
| * '''اخبار مکه''': الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن‌‌دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''الاختیار لتعلیل المختار''': عبدالله بن محمود الموصلی (م. 683ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛
| |
| | |
| * '''اخصر المختصرات فی الفقه''': محمد بن بلبلان الحنبلی (م. 1083ق.)، به کوشش محمد ناصر، بیروت، دار البشائر الاسلامیه، 1416ق؛
| |
| | |
| * '''ارشاد القلوب''': حسن بن محمد الدیلمی (م. 841ق.)، قم، الرضی، 1412ق؛
| |
| | |
| * '''الاستبصار''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش موسوی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363ش؛
| |
| | |
| * '''الاستذکار''': ابن‌‌عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش سالم عطا و محمد معوض، دار الکتب العلمیه، 2000م؛
| |
| | |
| * '''اسنی المطالب فی شرح روض الطالب''': ذکریا الانصاری، به کوشش محمد تامر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422ق؛
| |
| | |
| * '''الاشراف فی عامة فرائض اهل الاسلام''': المفید (م. 1413ق.)، به کوشش مهدی نجف، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، 1413ق؛
| |
| | |
| * '''اعانة الطالبین''': السید البکری الدمیاطی (م. 1310ق.)، بیروت، دار الفکر، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''اقبال الاعمال''': ابن‌‌طاوس (م. 664ق.)، به کوشش القیومی، قم، دفتر تبلیغات، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''الاقناع''': الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار المعرفه؛
| |
| | |
| * '''الامالی''': الطوسی (م. 460ق.)، قم، دار الثقافه، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''امتاع الاسماع''': المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛
| |
| | |
| * '''الانتصار''': السید المرتضی (م. 436ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''انوار الفقاهه''': کاشف الغطاء (م. 1227ق.)، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، 1422ق؛
| |
| | |
| * '''بحار الانوار''': المجلسی (م. 1110ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق؛
| |
| | |
| * '''البحر الرائق''': ابونجیم المصری (م. 970ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''بدایة المجتهد''': ابن‌‌رشد القرطبی (م. 595ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''البدایة و النهایه''': ابن‌‌کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف؛
| |
| | |
| * '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. 587ق.)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق؛
| |
| | |
| * '''بصائرالدرجات''': الصفار (م. 290ق.)، به کوشش کوچه‌باغی، تهران، اعلمی، 1404ق؛
| |
| | |
| * '''البلد الامین''': الکفعمی (م. 905ق.)، بیروت، الاعملی، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''البنایة شرح الهدایه''': محمود بن احمد الغیتابی (م. 855ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛
| |
| | |
| * '''بیان السعاده''': الجنابذی (م. 1327ق.)، بیروت، اعلمی، 1408ق؛
| |
| | |
| * '''البیان و التحصیل''': محمد بن رشد القرطبی (م. 520ق.)، به کوشش محمد حجی و دیگران، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 1408ق؛
| |
| | |
| * '''تاج العروس''': الزبیدی (م. 1205ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''التاج و الاکلیل لمختصر خلیل''': محمد بن یوسف العبدری (م. 897ق.)، بیروت، دار الفکر، 1398ق؛
| |
| | |
| * '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک) ''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
| |
| | |
| * '''تاریخ مکة المشرفه''': محمد ابن‌‌الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛
| |
| | |
| * '''تاویل الدعائم''': النعمان بن محمد (م. 363ق.)، به کوشش الاعظمی، قاهره، دار المعارف؛
| |
| | |
| * '''التبیان''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
| |
| | |
| * '''تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق''': عثمان بن علی الزیلعی، قاهره، دار الکتب الاسلامی، 1313ق؛
| |
| | |
| * '''تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق7، 1420ق؛
| |
| | |
| * '''تحفة الفقهاء''': علاء الدین السمرقندی (م. 535ق./539ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، آل البیت، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''تفسیر القمی''': القمی (م. 307ق.)، به کوشش الجزائری، قم، دار الکتاب، 1404ق؛
| |
| | |
| * '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. 606ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''تفسیر شاهی (آیات الاحکام) ''': ابوالفتح جرجانی (م. 976ق.)، به کوشش اشراقی، تهران، نوید، 1362ش؛
| |
| | |
| * '''تهذیب الاحکام''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش؛
| |
| | |
| * '''تهذیب اللغه''': الازهری (م. 370ق.)، محمد عوض، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 2001م؛
| |
| | |
| * '''الثمر الدانی''': الآبی الازهری (م. 1330ق.)، بیروت، المکتبة الثقافیه؛
| |
| | |
| * '''ثواب الاعمال''': الصدوق (م. 381ق.)، قم، الرضی، 1368ش؛
| |
| | |
| * '''جامع الخلاف و الوفاق''': علی بن محمد القمی (م. قرن7ق.)، به کوشش حسنی، قم، زمینه‌سازان ظهور امام عصر، 1379ش؛
| |
| | |
| * '''جامع المدارک''': سید احمد الخوانساری (م. 1405ق.)، به کوشش غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، 1405ق؛
| |
| | |
| * '''الجامع للشرائع''': یحیی بن سعید الحلی (م. 690ق.)، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، 1405ق؛
| |
| | |
| * '''جمال الاسبوع''': ابن‌‌طاوس (م. 664ق.)، به کوشش قیومی، الآفاق، 1371ش؛
| |
| | |
| * '''جمل العلم و العمل''': السید المرتضی (م. 436ق.)، النجف، مطبعة الآداب، 1387ق؛
| |
| | |
| * '''جواهر الکلام''': النجفی (م. 1266ق.)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
| |
| | |
| * '''حاشیة الجمل''': سلیمان الجمل (م. 1204ق.)، بیروت، دار الفکر؛
| |
| | |
| * '''حاشیة رد المحتار''': ابن‌‌عابدین (م. 1252ق.)، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''الحاوی الکبیر''': الماوردی (م. 450ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق؛
| |
| | |
| * '''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (م. 1186ق.)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش؛
| |
| | |
| * '''حواشی الشروانی و العبادی''': الشروانی (م. 1301ق.) و العبادی (م. 994ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
| |
| | |
| * '''الخصال''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1416ق؛
| |
| | |
| * '''الخلاف''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، 1407ق؛
| |
| | |
| * '''الدروس الشرعیه''': الشهید الاول (م. 786ق.)، قم، نشر اسلامی، 1412ق؛
| |
| | |
| * '''الدعوات''': الراوندی (م. 573ق.)، قم، مدرسة الامام المهدی، 1407ق؛
| |
| | |
| * '''دلائل الامامه''': الطبری الشیعی (م. قرن4ق.)، قم، بعثت، 1413ق؛
| |
| | |
| * '''دلائل النبوه''': البیهقی (م. 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق؛
| |
| | |
| * '''ذخیرة المعاد''': محمد باقر السبزواری (م. 1090ق.)، آل البیت؛
| |
| | |
| * '''الذخیره''': احمد بن ادریس القرافی، به کوشش حجی، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 1994م؛
| |
| | |
| * '''ذکری''': الشهید الاول (م. 786ق.)، قم، آل البیت، 1419ق؛
| |
| | |
| * '''روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان''': الشهید الثانی (م. 965ق.)، قم، آل البیت.
| |
| | |
| * '''الروضة البهیة فی شرح اللمعه''': الشهید الثانی (م. 965ق.)، به کوشش کلانتر، قم، مکتبة الداوری، 1410ق؛
| |
| | |
| * '''ره‌توشه حج''': شماری از نویسندگان، تهران، مشعر، 1386ش؛
| |
| | |
| * '''ریاض المسائل''': سید علی الطباطبائی (م. 1231ق.)، قم، مؤسسة آل البیت، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''زاد المسیر''': ابن‌‌الجوزی (م. 597ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، 1422ق؛
| |
| | |
| * '''زبدة البیان''': المقدس الاردبیلی (م. 993ق.)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه؛
| |
| | |
| * '''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (م. 942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''السرائر''': ابن‌‌ادریس (م. 598ق.)، قم، نشر اسلامی، 1411ق؛
| |
| | |
| * '''السنن الکبری''': البیهقی (م. 458ق.)، بیروت، دار الفکر؛
| |
| | |
| * '''سنن النسائی''': النسائی (م. 303ق.)، بیروت، دار الفکر، 1348ق؛
| |
| | |
| * '''الشرح الکبیر''': عبدالرحمن بن قدامه (م. 682ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
| |
| | |
| * '''شرح نهج البلاغه''': ابن‌‌ابی‌الحدید (م. 656ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، دار احیاء الکتب العربیه، 1378ق؛
| |
| | |
| * '''شعب الایمان''': البیهقی (م. 458ق.)، به کوشش محمد سعید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1410ق؛
| |
| | |
| * '''الصحاح''': الجوهری (م. 393ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق؛
| |
| | |
| * '''صحیح البخاری''': البخاری (م. 256ق.)، بیروت، دار الفکر، 1401ق؛
| |
| | |
| * '''صحیح مسلم بشرح النووی''': النووی (م. 676ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق؛
| |
| | |
| * '''صحیح مسلم''': مسلم (م. 261ق.)، بیروت، دار الفکر؛
| |
| | |
| * '''الطبقات الکبری''': ابن‌‌سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''العده شرح العمره''': عبدالرحمن المقدسی (م. 624ق.)، به کوشش عویضه، دار الکتب العلمیه، 1426ق؛
| |
| | |
| * '''علل الشرائع''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، 1385ق؛
| |
| | |
| * '''عمدة القاری''': العینی (م. 855ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
| |
| | |
| * '''العین''': خلیل (م. 175ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق؛
| |
| | |
| * '''عیون الاثر''': ابن‌‌سید الناس (م. 734ق.)، بیروت، دار القلم، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''غنیة النزوع''': ابن‌‌زهرة الحلبی (م. 585ق.)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق7، 1417ق؛
| |
| | |
| * '''فتح العزیز''': عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. 623ق.)، دار الفکر؛
| |
| | |
| * '''فرهنگ زیارت''': جواد محدثی، تهران، مشعر، 1386ش؛
| |
| | |
| * '''فقه الرضا7''': الصدوق (م. 329ق.)، مشهد، المؤتمر العالمی للامام الرضا7، 1406ق؛
| |
| | |
| * '''فلاح السلائل''': ابن‌‌طاوس (م. 644ق.) ؛
| |
| | |
| * '''قرب الاسناد''': الحمیری (م. قرن3ق.)، قم، آل البیت، 1413ق؛
| |
| | |
| * '''الکافی فی فقه اهل المدینه''': ابن‌‌عبدالبر (م. 462ق.)، محمد مورتیانی، ریاض، مکتبة الریاض، 1400ق؛
| |
| | |
| * '''الکافی فی فقه الامام احمد''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش؛
| |
| | |
| * '''کامل الزیارات''': ابن‌‌قولویه القمی (م. 368ق.)، به کوشش القیومی، قم، نشر الفقاهه، 1417ق؛
| |
| | |
| * '''الکامل فی التاریخ''': علی ابن‌‌اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق؛
| |
| | |
| * '''کتاب مقدس''': ترجمه''': فاضل خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران، اساطیر، 1380ش؛
| |
| | |
| * '''کشاف القناع''': منصور البهوتی (م. 1051ق.)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''کشف الغطاء''': کاشف الغطاء (م. 1227ق.)، اصفهان، مهدوی؛
| |
| | |
| * '''لسان العرب''': ابن‌‌منظور (م. 711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق؛
| |
| | |
| * '''لوامع صاحبقرانی''': محمد تقی المجلسی (م. 1070ق.)، قم، اسماعیلیان، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''المبدع شرح المقنع''': ابراهیم بن محمد ابن‌‌مفلح (م. 844ق.)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''المبسوط فی فقه الامامیه''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه؛
| |
| | |
| * '''المبسوط''': السرخسی (م. 483ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
| |
| | |
| * '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
| |
| | |
| * '''مجمع الفائدة و البرهان''': المحقق الاردبیلی (م. 993ق.)، به کوشش عراقی و دیگران، قم، انتشارات اسلامی، 1416ق؛
| |
| | |
| * '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.)، دار الفکر؛
| |
| | |
| * '''المحاسن''': ابن‌‌خالد البرقی (م. 274ق.)، به کوشش حسینی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1326ش؛
| |
| | |
| * '''المحیط فی اللغه''': صاحب بن عباد (م. 385ق.)، به کوشش آل یاسین، بیروت، عالم الکتاب، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م. 1009ق.)، قم، آل البیت، 1410ق؛
| |
| | |
| * '''المدونة الکبری''': مالک بن انس (م. 179ق.)، مصر، مطبعة السعاده؛
| |
| | |
| * '''المزار الکبیر''': محمد بن المشهدی (م. 610ق.)، به کوشش القیّومی، قم، النشر الاسلامی، 1419ق؛
| |
| | |
| * '''المزار''': المفید (م. 413ق.)، به کوشش ابطحی، بیروت، دار المفید، 1414ق؛
| |
| | |
| * '''مسالک الافهام الی آیات الاحکام''': فاضل الجواد الکاظمی (م. 1065ق.)، به کوشش شریف‌زاده، تهران، مرتضوی، 1365ش؛
| |
| | |
| * '''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (م. 965ق.)، قم، معارف اسلامی، 1416ق؛
| |
| | |
| * '''مسائل علی بن جعفر''': علی بن جعفر العریضی (م. قرن2ق.)، قم، آل البیت، 1409ق؛
| |
| | |
| * '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. 405ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
| |
| | |
| * '''مستند الشیعه''': احمد النراقی (م. 1245ق.)، قم، آل البیت، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. 241ق.)، بیروت، دار صادر؛
| |
| | |
| * '''مصباح المتهجد''': الطوسی (م. 460ق.)، بیروت، فقه الشیعه، 1411ق؛
| |
| | |
| * '''المصباح''': الکفعمی (م. 905ق.)، بیروت، اعلمی، 1403ق؛
| |
| | |
| * '''المصنّف''': ابن‌‌ابی‌شیبه (م. 235ق.)، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، 1409ق؛
| |
| | |
| * '''المصنّف''': عبدالرزاق الصنعانی (م. 211ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی؛
| |
| | |
| * '''معانی الاخبار''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، انتشارات اسلامی، 1361ش؛
| |
| | |
| * '''المعجم الکبیر''': الطبرانی (م. 360ق.)، به کوشش حمدی عبدالمجید، دار احیاء التراث العربی، 1405ق؛
| |
| | |
| * '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق؛
| |
| | |
| * '''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق؛
| |
| | |
| * '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
| |
| | |
| * '''المقنع''': الصدوق (م. 381ق.)، قم، مؤسسة الامام الهادی7، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''المقنعه''': المفید (م. 413ق.)، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛
| |
| | |
| * '''مکارم الاخلاق''': الطبرسی (م. 548ق.)، بیروت، اعلمی، 1392ق؛
| |
| | |
| * '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق؛
| |
| | |
| * '''من وحی القرآن''': سید محمد حسین فضل الله، بیروت، دار الملاک، 1419ق؛
| |
| | |
| * '''منار السبیل فی شرح الدلیل''': ابراهیم بن ضویان (م. 1353ق.)، به کوشش الشاویش، المکتب الاسلامی، 1409ق؛
| |
| | |
| * '''مناسک حج و عمره''': بهجت، قم، شفق، 1424ق؛
| |
| | |
| * '''المنتظم''': ابن‌‌الجوزی (م. 597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق؛
| |
| | |
| * '''منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، مشهد، آستان قدس رضوی، 1412ق؛
| |
| | |
| * '''المواعظ و الاعتبار''': المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش خلیل المنصور، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
| |
| | |
| * '''مواهب الجلیل''': الحطاب الرعینی (م. 954ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق؛
| |
| | |
| * '''مواهب علیّه (تفسیر حسینی) ''': حسینی کاشفی (م. 910ق.)، به کوشش جلالی، تهران، اقبال؛
| |
| | |
| * '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق؛
| |
| | |
| * '''الموطا''': مالک بن انس (م. 179ق.)، به کوشش الندوی، دمشق، دار القلم، 1413ق؛
| |
| | |
| * '''مهذب الاحکام''': السید عبدالاعلی السبزواری (م. 1414ق.)، قم، المنار، 1413ق؛
| |
| | |
| * '''المهذب''': القاضی ابن‌‌البراج (م. 481ق.)، قم، نشر اسلامی، 1406ق؛
| |
| | |
| * '''المیزان''': الطباطبائی (م. 1402ق.)، بیروت، اعلمی، 1393ق؛
| |
| | |
| * '''النتف فی الفتاوی''': علی بن الحسین السغدی (م. 461ق.)، صلاح الدین، عمان، دار الفرقان، 1404ق؛
| |
| | |
| * '''النجوم الزاهره''': یوسف بن تغری بردی (م. 874ق.)، قاهره، به کوشش شلتوت و دیگران، وزارة الثقافة و الارشاد القومی، 1392ق؛
| |
| | |
| * '''نزهة الناظر''': یحیی بن سعید حلی (م. 689ق.)، به کوشش حسینی و واعظی، النجف، مطبعة الآداب، 1386ق؛
| |
| | |
| * '''نهایة الاحکام''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، به کوشش رجایی، قم، اسماعیلیان، 1410ق؛
| |
| | |
| * '''النهایه''': الطوسی (م. 460ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق؛
| |
| | |
| * '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، قم، آل البیت، 1412ق؛
| |
| | |
| * '''الوسیلة الی نیل الفضیله''': ابن‌‌حمزه (م. 560ق.)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، 1408ق؛
| |
| | |
| * '''هدایة الامة الی احکام الائمه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق؛
| |
| | |
| * '''الهدایة شرح بدایة المبتدی''': علی بن ابی‌بکر المرغینانی (م. 593ق.)، به کوشش طلال یوسف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق؛
| |
| | |
| * '''الهدایه''': الصدوق (م. 381ق.)، قم، مؤسسة الامام الهادی7، 1418ق.
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| {{اعمال حج}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| == منابع ==
| |
| {{منابع}}
| |
| {{برگرفتگی
| |
| |پیش از لینک = کتاب
| |
| |منبع = بررسی تاریخی امیران شیعی حرمین شریفین از آغاز تا حکومت آل سعود، نوشته سید محمود سامانی
| |
| |پس از لینک =
| |
| | لینک =
| |
| }}
| |
| * قرآن کریم
| |
| * '''الاستیعاب في معرفة الأصحاب'''، یوسف بن عبدالله النمری، به تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق.
| |
| * '''اوائل المقالات'''، محمد بن محمد شیخ مفید، با تصحیح و تنظیم: فضل‌الله زنجانی، ابراهیم انصاری زنجانی و عباسقلی چ‍رن‍داب‍ی، قم، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
| |
| * '''بررسی تاریخی امیران شیعی حرمین شریفین از آغاز تاحکومت آل سعود'''، سیدمحمود سامانی، تهران، مشعر، ۱۳۹۷ش.
| |
| * '''الصحاح تاج اللغة و صحاح العربية'''، أبو نصر الجوهری، به تحقیق: احمد عبدالغفور، بیروت، دار العلم للملايين، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
| |
| * '''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)'''، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، زیرنظر: سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۵ش.
| |
| * '''کتاب العین'''، خلیل بن احمد فراهیدی، با گردآوری: محسن آل‌عصفور، به تصحیح: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۰۹ق.
| |
| * '''کشف المحجة لثمرة المهجه'''، علی بن موسی سید بن طاووس، نجف، منشورات المطبعة الحيدرية، ۱۳۷۰ق.
| |
| * '''لسان العرب'''، جمال الدين ابن منظور، بيروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''المغازی'''، محمد بن عمر واقدی، به تحقیق مارزدن جونز، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
| |
| * '''مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین'''، ابو الحسن اشعری، ویسبادن، انتشارات فرانس شتاینر، چاپ سوم، 1400 ق.
| |
| * '''الملل و النحل'''، محمد بن عبد الکریم شهرستانی، به تحقیق: محمد بدران، قم، الشریف الرضی، چاپ سوم، 1364ش.
| |
| | |
| {{پایان}}
| |
| | |
| | |
| {{پایان}}
| |
| {{اماکن مکه}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| ==منابع ==
| |
| {{منابع}}
| |
| | |
| {{برگرفتگی
| |
| | |
| |پیش از لینک = کتاب
| |
| | |
| |منبع = آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان.
| |
| | |
| |پس از لینک = بخش «مسجد جن»، ج1، ص137-138،
| |
| | |
| | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077
| |
| }}
| |
| | |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ///////////////////////////////////
| |
| | |
| | |
| | |
| {{پایان}}
| |
