در حال ویرایش کعبه

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =کعبه
| تصویر            =
| اندازه تصویر     =
| توضیح تصویر      =
| بنيانگذار        =
| تأسیس            = دوره [[حضرت آدم(ع)]]
| کاربری           = [[قبله]] مسلمانان
| مکان             = [[مکه]]، [[مسجد الحرام]]
| نام‌های دیگر      = 
| وقایع مرتبط      =
| تخریب            =
| ظرفیت            =
| وضعیت            =
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
}}
'''کعبه''' بنایی مکعب شکل که در درون [[مسجد الحرام]] در [[مکه]] قرار دارد و [[قبله]] مسلمانان و کانون مناسک [[حج]] و [[عمره]] است.

در روایات اسلامی بنای کعبه به پیش از فرود [[حضرت آدم(ع)]] از بهشت نسبت داده شده است. این بنا را پس از این که در طوفان [[حضرت نوح|نوح]] تخریب شد، [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم]] و [[حضرت اسماعیل|اسماعیل]] بازسازی کردند و مناسک حج را گرد آن به جا آوردند. کعبه پیش از اسلام و پس از آن در عهد اسلامی چند بار [[بازسازی کعبه|بازسازی]] شده است.  

اجزای ساختمان کعبه مانند گوشه‌های آن که به [[ارکان کعبه]] معروف‌اند و نیز [[حجر الاسود]]، [[ناودان کعبه|ناودان]]، [[شاذروان]] و [[باب الکعبه|در کعبه]] هر یک جایگاهی خاص در باورها و آیین‌های مسمانان دارند.  
{{کعبه عمودی}}

==توصیف بنا و اجزای آن==
کعبه مستطیلی نامنظم است. به طور تقریبی ۱۲ متر طول، ۱۰ متر عرض و ۱۵ متر ارتفاع دارد. 
===گوشه‌های کعبه===
{{بیشتر|ارکان کعبه}}
چهار گوشه کعبه تقریبا هم جهت با جهت‌های جغرافیایی است. گوشه شمالی را رکن عراقی،‌ گوشه جنوبی را رکن یمانی، گوشه شرقی را رکن حجر الاسود و گوشه غربی را رکن شامی می‌نامند.

===حجر الاسود===
{{اصلی|حجر الاسود}}
'''حجرالاسود''' سنگی در [[رکن حجرالاسود|گوشه شرقی کعبه]] است، که [[استلام|لمس]] آن مستحب است. بر اساس روایات، این سنگ در طوفان نوح بر [[کوه ابوقبیس]] در [[مکه]] قرار گرفت و توسط [[حضرت ابراهیم(ع)]] در رکن شرقی [[کعبه]] نصب شد.<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص62؛ اثاره الترغیب، ج1، ص99.</ref>
===ناودان کعبه===
{{اصلی|ناودان کعبه}}
ناودان کعبه مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] قرار دارد. این ناودان را نخستین بار [[قریش]] در بنای کعبه ساختند.<ref>اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.</ref>
===شاذروان===
{{اصلی|شاذروان}}
برآمدگى شيب‌دار كوتاهى است كه در قسمت پايين ديوار كعبه، به جز ضلع حِجْر اسماعيل و پایین درِ کعبه،‌ وجود دارد. شاذروان را بخشی از کعبهٔ ساخته شده به‌دست [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم(ع)]] دانسته‌اند، که قریش هنگام تجدید بنای کعبه،‌ از آن کاست.<ref>مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۲۶۷.</ref>
=== پرده کعبه ===
{{اصلی|پرده کعبه}}
پوششی پارچه‌ای که به نشانه احترام بر ساختمان کعبه کشیده می‌شود. این پارچه مشکی رنگ و تزیین شده است. در روایات پوشاندن کعبه به انبیای پیشین نسبت داده شده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص208.</ref> پوشش کعبه در عصر اسلامی تاریخی کهن و پر حادثه دارد. خلفا و پادشاهان تلاش داشتند با تهیه و ارسال پرده کعبه به این بنا ادای احترام کنند.
===در کعبه===
{{اصلی|باب کعبه}}
کعبه یک در دارد که در منتهی الیه شرقی دیوار شمال شرقی قرار دارد و حدود ۲ متر بالاتر از سطح زمین است. به این در با پله‌های متحرکی که به آنجا حمل می‌شود می‌توان دسترسی داشت اما عبادت بیرون کعبه و دور آن صورت می‌گیرد. ورود به داخل کعبه واجب نیست و دسترسی به درون آن محدود است. 
===حجر اسماعیل===
{{اصلی|حجر اسماعیل}}
مجاور دیوار شمال غربی منطقه‌ای نیم‌دایره‌ای است که به حجر معروف است و با دیوار کوتاهی که گاهی به آن [[حطیم]] گفته می‌شود، مشخص گشته است. گفته شده که این قسمت بخشی از بنای کعبه بوده که در بازسازی قریش پیش از اسلام، از آن خارج شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=573 التاریخ القویم، ج2، ص573.]</ref> 
==درون کعبه==
{{اصلی|درون کعبه}}
فضای درونی کعبه است و شامل ستون‌ها، آویزه‌ها، پرده و پلکان می‌شود. درون کعبه به دلیل وجود پلکان، فضایی شش ضلعی دارد و سقف آن توسط سه ستون چوبی، که در یک ردیف قرار گرفته‌اند نگه داشته می‌شود. محل منتسب به مکان نماز خواندن پیامبر(ص) پس از [[فتح مکه]]، درون کعبه و نزدیک [[رکن شامی]] مشخص شده است.
===ستون‌های کعبه===
{{اصلی|ستون‌های کعبه}}
کعبه تا پیش از بازسازی زمان [[قریش]]، سقف نداشت. در این بازسازی برای آن سقفی ساخته شده که بر ستون‌هایی استوار بود. در بازسازی [[عبدالله بن زبیر]] تعداد ستون‌ها سه ستون بود و تا امروز هم سه ستون در داخل کعبه وجود دارد.<ref name=":0">الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.</ref>  
===آویزه‌های کعبه===
{{اصلی|آویزه‌های کعبه}}
اشیای قیمتی و اسناد مهم آویخته بر بیرون و درون کعبه بود، که در طول تاریخ بسیاری از آنها از میان رفت و برخی از آنها میان ستون‌های درون کعبه آویزان است
==کعبه و حج==
{{بیشتر|حج}}
کعبه کانون حج و عمره است از این جهت که هر یک با مناسک [[طواف]] آغاز می‌شود و خاتمه می‌یابد. اما حج متضمن انجام دادن مناسکی دور از کعبه، بیرون از خود مکه است،‌ و در شرع برای برخی از این مناسک مثل [[وقوف در عرفات]] و قربانی کردن حیوانات در [[منا]] اهمیتی بیشتر از طواف کعبه قائل شده‌اند. 
==قبله==
{{اصلی|قبله}}
کعبه قبله مسلمانان است، جهت مقدسی که اسلام را از ادیان توحیدی دیگر  متمایز می‌کند. مسلمانان باید هنگام اقامه [[نمازهای واجب]] و برخی مناسک دیگر مثل قربانی کردن حیوانات برای مصرف یا نذرهای دینی، رو به کعبه باشند. مردگان رو به سوی آن دفن می‌شوند.
==در قرآن==
{{بیشتر|بیت الحرام| بیت العتیق| بیت المعمور}}
تعبیر الکعبة تنها دو بار در قرآن آمده است. در آیه ۹۵ و ۹۷ سوره مائده. افزون بر این بسیاری از آیات دیگر وجود دارد که در آن‌ها اصطلاح «البیت» گاه همراه با صفت‌هایی مثل «حرام»، «عتیق»، یا «معمور»<ref> سوره طور،‌آیه ۴</ref> به کار رفته است.
==پیدایش==
در برخی روایات [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، از وجود کعبه پیش از [[حضرت آدم(ع)]] یاد شده<ref>مسند الشافعی، ص۱۱۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۵۰.</ref> و گزارش حج [[فرشته|فرشتگان]] پیش از آدم که در برخی روایات آمده، همین سخن را تأیید می‌کند.<ref>الکافی، ج۴، ص۱۹۴؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۰؛ الدر المنثور، ج۱، ص۱۳۰.</ref>برخی روایت‌ها هم تصریح می‌کنند که کعبه به دست آدم ساخته شده است.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۶؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۹۰-۲۹۱؛ کنز الدقائق، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹.</ref>شماری فراوان از محدثان و مفسران به استناد روایاتی، [[حضرت ابراهیم(ع)]] را نخستین بنیان‌گذار کعبه شمرده<ref>صحیح البخاری، ج۴، ص۱۱۶؛ جامع البیان، ج۱، ص۷۶۳؛ تفسیر ابن کثیر، ج۳، ص۲۲۶.</ref>، هیچ نقشی برای آدم در این زمینه برنمی‌شمرند. آلوسی برای جمع میان این دیدگاه‌ها، بر این باور است که نخستین بار فرشتگان پیش از هبوط آدم کعبه را بنا کردند. سپس آدم و پس از او [[شیث]] و سرانجام ابراهیم آن را احیا و بازسازی نمودند.<ref>روح المعانی، ج۴، ص۵.</ref> 

بعدها در زمان ابراهیم خداوند به او فرمان داد به مکه برود و آن را بازسازی کند.<ref>تفسیر قمی، ج۱، ص۶۱؛ الصافی، ج۱، ص۱۸۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۹.</ref> ابراهیم به کمک فرزندش کعبه را بازسازی کردند. وقتی دیوارها به حدی بلند شد که دیگر دست ابراهیم به آن نمی‌رسید او بر سنگی ایستاد که غالبا با «مقام ابراهیم» یکی دانسته می‌شود و در آیه ۱۲۵ سوره بقره به آن اشاره شده است.<ref>جامع البیان، ج۱، ص۷۴۶-۷۴۷؛ قس‌: التفسیر الکبیر، ج۴، ص۵۴.</ref> 
==پانویس==
{{پانویس}}

* '''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه‍. ق.
* '''مرآة الحرمین'''، رفعت‌پاشا، ابراهیم، ترجمه هادی انصاری، تهران، مشعر، ۱۳۷۷ش.
* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
*'''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر کردی (م. ۱۴۰۰ق) بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ ق.
*'''التاريخ القويم لمکه و بيت الله الکريم'''، محمد طاهر الکردي، تصحيح عبدالملک بن عبدالله بن ‌دهيش، بيروت، دار خضر، 1420ق.

==منابع==
* '''الکافی''': الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش
* '''تفسیر القمی''': القمی (م.۳۰۷ق.)، به کوشش الجزائری، قم،‌دار الکتاب، ۱۴۰۴ق
* '''جامع البیان''': الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۵ق
* '''روح المعانی''': الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی
* '''صحیح البخاری''': البخاری (م.۲۵۶ق.)، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۰۱ق
* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق
* '''مرآة الحرمین'''، رفعت‌پاشا، ابراهیم، ترجمه هادی انصاری، تهران، مشعر، ۱۳۷۷ش.
* '''مسند الشافعی''': الشافعی (م.۲۰۴ق.)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه
* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
*'''اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار'''، محمد بن عبدالله الازرقی (م. ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ق.
*'''التاريخ القويم لمکه و بيت الله الکريم'''، محمد طاهر الکردي، تصحيح عبدالملک بن عبدالله بن ‌دهيش، بيروت، دار خضر، 1420ق.
*'''مکه در بستر تاریخ'''،نعمت الله صفری فروشانی،نشر مرکز جهانی علوم اسلامی،1386

==مقاله‌های مرتبط==
{{کعبه}}