در حال ویرایش کوه ابوقبیس

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات بنا
[[پرونده:کوه ابوقبیس.jpg|بندانگشتی|نمایی از موقعیت کنونی کوه ابوقبیس]]
| عنوان = کوه ابوقبیس
'''کوه ابوقُبَیس''' کوه مقدسی برای مسلمانان در شمال شرقی [[مسجدالحرام]] و در شهر [[مکه]]. امروزه آن را تراشیده‌اند و شکل نخستین آن که گنبدی‌شکل بوده، تغییر یافته است. نقل شده است که وقتی [[حجرالاسود]] از بهشت نازل شد، مدتی در این کوه به ودیعه گذاشته شد. همچنین [[حضرت ابراهیم(ع)]] با رفتن بر بالای این کوه مردم را به انجام [[مناسک حج]] می‌خواند. مسجد ابراهیم، مسجد شق القمر و کاروانسرای ملامحمد یزیدی ازجمله بناهایی بوده که بر فراز این کوه ساخته شده بود. اکنون عمده این کوه تبدیل به کاخ و مهمانسرای حکومتی شده است.
| تصویر = کوه ابوقبیس.jpg
| اندازه تصویر =
| پیوند تصویر =
| توضیح تصویر =
| نام‌های دیگر =
| مکان = مكه
| کاربری = كوه مقدس
| بزرگداشت نزد =
| وابسته به دین/مذهب = اسلام
| باورها =
| آیین‌ها =
| احکام =
| زیارت کنندگان =
| بازدیدکنندگان =
| زمان پایه‌گذاری =
| بنیانگذار =
| رویدادها =
| بازسازی‌ها =
| بازسازی کنندگان =
| بخش‌های از میان رفته =
| ویژگی‌های تاریخی =
| متولیان =
| مساحت =
| طول =
| عرض =
| ارتفاع =
| وضعیت بنا =
| گنجایش =
| امکانات =
| بخش‌های بنا =
| معمار =
| سبک =
| ویژگی‌ها =
| گنبدها =
| مناره‌ها =
| درها =
| رواق‌ها =
| صحن‌ها =
| ایوان‌ها =
| گرداننده =
| نهاد وابسته =
| نهاد نگهدارنده =
| مدیر =
| روحانی =
| نهادهای زیر مجموعه =
| ثبت در =
| شماره ثبت =
| تاریخ ثبت =
| وبگاه =
| عرض جغرافیایی =21.429949951348185
| طول جغرافیایی = 39.822059900000006
|‌ توضیح نقشه =
}}
'''کوه ابوقُبَیس''' کوه مقدسی برای مسلمانان در شمال شرقی [[مسجدالحرام]] و در شهر [[مکه]] است. امروزه آن را تراشیده‌اند و شکل نخستین آن که گنبدی‌شکل بوده، تغییر یافته است. نقل شده است که وقتی [[حجرالاسود]] از بهشت نازل شد، مدتی در این کوه به ودیعه گذاشته شد. همچنین [[حضرت ابراهیم(ع)]] با رفتن بر بالای این کوه مبردم را به برگزاری [[حج]] فرا می‌خواند. [[مسجد ابراهیم]] و کاروانسرای ملامحمد یزیدی ازجمله بناهایی بوده که بر فراز این کوه ساخته شده بود.  


==مکان‌شناسی==
==مکان‌شناسی==
کوه ابوقبیس در شمال ‌شرقی [[مسجدالحرام]] و مشرف بر آن است<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۶۶.</ref> و [[شعب ابی‌طالب]] از آن‌جا آغاز می‌شود. ارتفاع آن را از سطح دریا ۴۲۰ متر و از سطح دامنه ۱۲۰ متر دانسته‌اند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه، ص۹۵.</ref> به گفته [[ناصرخسرو]]، این کوه گنبدی شکل بوده است؛<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص۱۱۹.</ref> در سال‌های اخیر، بخشی گسترده از روی کوه مسطح گشته و بر آن، کاخ و مهمانسرای حکومتی ساخته شده است.<ref>سرزمین یادها و نشانه‌ها، ص۸۹.</ref>
کوه ابوقبیس در شمال ‌شرقی [[مسجدالحرام]] و مشرف بر آن است<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۶۶.</ref> و [[شعب ابی‌طالب]] از آن‌جا آغاز می‌شود. '''(تصویر شماره ۱۱)''' ارتفاع آن را از سطح دریا ۴۲۰ متر و از سطح دامنه ۱۲۰ متر دانسته‌اند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه، ص۹۵.</ref> به گفته [[ناصرخسرو]]، این کوه گنبدی شکل بوده است<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص۱۱۹.</ref> ؛ ولی امروزه آن را تراشیده‌اند. ابوقبیس را نخستین<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۳۲.</ref> و برترین<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۵.</ref> کوه زمین خوانده‌اند.
 
==نام‌ها==
نام این کوه برگرفته از اسم شخصی از [[قبیله مذحج|قبیله مَذْحِج]]<ref>الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> یا اِیاد<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=267 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۷.]</ref> است که برای نخستین بار بر دامنه آن خانه‌ای ساخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=265 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵، ۲۶۷؛] معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> به گفته برخی چون ابوقبیس بن شالح از [[قبیله جرهم|قبیله جُرهُم]] بر اثر اختلاف با خویشاوندان خود به این کوه پناه برد و دیگر خبری از او بازنیامد، آن کوه به این نام شهره شد.<ref>الروض الانف، ج۳، ص۹۰.</ref> برخی نیز با توجه به مناسبت معنایی ابوقبیس با «قَبَس» (قطعه‌ای از آتش) گفته‌اند که [[حضرت آدم(ع)]] از این کوه آتش برگرفت.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref> نام‌های ابوقابوس و شیخ الجبال نیز بر ابوقبیس اطلاق شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref>
 
==جایگاه تاریخی و مذهبی==
ابوقبیس کوهی مقدس و پیش و پس از [[اسلام]]، محترم بوده است و در روایات اسلامی به برخی از وقایع تاریخی مرتبط به پیامبران مرتبط شده است. همچنین آن را محل استجابت دعا دانسته‌اند.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۴.</ref> برخی روایات ابوقبیس را نخستین<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=32 اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۳۲.]</ref> و برترین<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۵.</ref> کوه زمین خوانده‌اند.


==== پیامبران پیشین ====
==علت نام‌گذاری==
گفته‌اند که قبر [[آدم (پیامبر)|آدم]]، [[شیث بن آدم]] و [[حوا]] همسر آدم در [[غار کنز]] این کوه واقع شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰.</ref> آورده‌اند که چون [[حجرالاسود]] از [[بهشت]] فرود آمد، در این کوه به ودیعت گذاشته شد. سپس [[حضرت ابراهیم(ع)]] آن را در ساخت [[کعبه]] به کار برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۶-۲۷.</ref> در [[طوفان نوح]] نیز حجرالاسود در این کوه به امانت نهاده شد از این رو در دوران [[جاهلیت]] این کوه را «امین» می‌خواندند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=266 اخبارمکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۶؛] معجم البلدان، ج۱، ص۸۰.</ref>  
نام این کوه برگرفته از اسم شخصی از [[قبیله مذحج|قبیله مَذْحِج]]<ref>الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> یا اِیاد<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۷.</ref> است که برای نخستین بار بر دامنه آن خانه‌ای ساخت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵، ۲۶۷؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> به گفته برخی چون ابوقبیس بن شالح از [[قبیله جرهم|قبیله جُرهُم]] بر اثر اختلاف با خویشاوندان خود به این کوه پناه برد و دیگر خبری از او بازنیامد، آن کوه به این نام شهره شد.<ref>الروض الانف، ج۳، ص۹۰.</ref> برخی نیز با توجه به مناسبت معنایی ابوقبیس با «قَبَس» (قطعه‌ای از آتش) گفته‌اند که [[حضرت آدم(ع)]] از این کوه آتش برگرفت.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref> نام‌های ابوقابوس و شیخ الجبال نیز بر ابوقبیس اطلاق شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref>  


گفته‌اند که ابوقبیس یکی از شش کوهی است که سنگ‌های کعبه از آن فراهم شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۱۷۹.</ref>ابراهیم(ع) بر این کوه می‌ایستاد و مردم را به انجام [[مناسک حج]] فرامی‌خواند.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۷۲؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=203 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۳؛] بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۱.</ref>  
==فضیلت==
در فضیلت این کوه آورده‌اند که چون [[حجرالاسود]] از [[بهشت]] فرود آمد، در این کوه به ودیعت گذاشته شد. سپس [[حضرت ابراهیم(ع)]] آن را در ساخت [[کعبه]] به کار برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۶-۲۷.</ref> در [[طوفان نوح]] نیز حجرالاسود در این کوه به امانت نهاده شد. در دوران [[جاهلیت]] این کوه را «امین» می‌خواندند.<ref>اخبارمکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۶؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰.</ref> نیز آن را محل استجابت دعا دانسته<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۴.</ref> و گفته‌اند که یکی از شش کوهی است که سنگ‌های کعبه از آن فراهم شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۱۷۹.</ref>  


==== پیامبر اسلام ====
ابوقبیس کوهی مقدس و پیش و پس از [[اسلام]]، محترم بوده است. ابراهیم(ع) بر این کوه می‌ایستاد و مردم را به انجام [[مناسک حج]] فرامی‌خواند.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۷۲؛ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۳؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۱.</ref> بر پایه گزارشی، در یکی از سال‌های پیش از [[هجرت پیامبر(ص) به مدینه|هجرت]]، [[پیامبر(ص)]] با [[معجزه]] خویش ماه را [[شق القمر|دو نیم]] کرد؛ نیمی از آن بر [[کوه قعیقعان]] و نیم دیگر بر فراز کوه ابوقبیس بود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref> گفته‌اند که قبر آدم، [[شیث بن آدم]] و [[حوا]] همسر آدم در غار کنز این کوه واقع شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰.</ref> اِشراف این کوه بر مسجدالحرام موجب می‌شد تا گاه برای آگاه‌کردن مکیان از فراز این کوه به آنان خطاب کنند. از فریاد دادخواهی مردی زبیدی که به [[حلف الفضول]] انجامید<ref>المنمق، ص۵۲؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۷۹؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.</ref> و نیز دعوت عمومی پیامبر(ص) از [[قبیله قریش|قریش]] برای پذیرش اسلام، بر فراز همین کوه خبر داده‌اند.<ref>امتاع الاسماع، ج۳، ص۲۱۹؛ سبل الهدی، ج۲، ص۳۴۳.</ref>
بر پایه گزارشی، در یکی از سال‌های پیش از [[هجرت پیامبر(ص) به مدینه|هجرت]]، [[پیامبر(ص)]] با [[شق‌ القمر|معجزه]] خویش ماه را دو نیم کرد؛ نیمی از آن بر [[کوه قعیقعان]] و نیم دیگر بر فراز کوه ابوقبیس بود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref>


اِشراف این کوه بر [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] موجب می‌شد تا گاه برای آگاه‌کردن مکیان از فراز این کوه به آنان خطاب کنند. از فریاد دادخواهی مردی زبیدی که به [[حلف الفضول]] انجامید<ref>المنمق، ص۵۲؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۷۹؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.</ref> و نیز دعوت عمومی پیامبر(ص) از [[قبیله قریش|قریش]] برای پذیرش [[اسلام]]، بر فراز همین کوه خبر داده‌اند.<ref>امتاع الاسماع، ج۳، ص۲۱۹؛ سبل الهدی، ج۲، ص۳۴۳.</ref>  
==مسجد بلال==
در سده‌های نخستین اسلامی، بر فراز این کوه، [[مسجد ابراهیم]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> را ساختند که بعدها به مسجد بلال شهرت یافت.<ref>قاموس الحرمین، ص۲۰۵.</ref> این مسجد یا منسوب به [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم خلیل(ع)]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> بوده یا ابراهیم قبیسی<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> یا تاجری [[هندوستان|هندی]] که در سال ۱۲۷۵ق آن را بنا نهاده است.<ref>تحصیل المرام، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳.</ref> از دیگر بناهای بر فراز این کوه، می‌توان به مسجد شق ‌القمر، کاروانسرای ملا محمد یزدی<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> و مأذنه‌ای اشاره کرد که به دست عبدالله بن مالک خزاعی در زمان [[هارون عباسی]] ساخته شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۸۷؛ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> در سال‌های اخیر، بخشی گسترده از روی کوه مسطح گشته و بر آن، کاخ و مهمانسرای حکومتی ساخته شده است.<ref>سرزمین یادها و نشانه‌ها، ص۸۹.</ref>  


==بناهای روی کوه==
==پیوند به بیرون==
 
* [http://www.shia-news.com/fa/news/95848/%D9%83%D9%88%D9%87%D9%8A-%D9%83%D9%87-%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D9%83%D8%B9%D8%A8%D9%87%E2%80%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF کوهی که سنگ‌های کعبه با آن ساخته شد]؛ پایگاه شیعه نیوز.
==== مسجد ابراهیم ====
* [http://ahlolbait.com/article/8251/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D9%88%D9%87-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%82%D8%A8%DB%8C%D8%B3 آشنایی با کوه ابوقبیس]؛ پایگاه اهل البیت(ع).
{{اصلی|مسجد بلال}}
* [http://lib.eshia.ir/23022/6/2500 مدخل ابوقبیس دایرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ پایگاه کتابخانه مدرسه فقاهت.
در سده‌های نخستین اسلامی، بر فراز این کوه، [[مسجد بلال بن رباح|مسجد ابراهیم]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> را ساختند که بعدها به مسجد بلال شهرت یافت.<ref>قاموس الحرمین، ص۲۰۵.</ref> این مسجد یا منسوب به [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم خلیل(ع)]] بوده یا ابراهیم قبیسی<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC2.pdf&page=202 اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.]</ref> یا تاجری [[هندوستان|هندی]] که در سال ۱۲۷۵ق آن را بنا نهاده است.<ref>تحصیل المرام، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳.</ref>
* [http://www.ashoora.ir/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D8%B9/article/191.html استجابت دعای امام صادق(ع) بر بالای کوه ابوقبیس]؛ پایگاه جامع عاشورا.
 
==== بناهای دیگر ====
از دیگر بناهای بر فراز این کوه، می‌توان به مسجد شق ‌القمر، کاروانسرای ملا محمد یزدی<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> و مأذنه‌ای اشاره کرد که به دست عبدالله بن مالک خزاعی در زمان [[هارون عباسی]] ساخته شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۸۷؛ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۹۰: خط ۲۸:
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9353
  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9353
  | عنوان = ابوقبیس، کوه
  | عنوان = ابوقبیس، کوه
  | نویسنده = مسلم ناصری
  | نویسنده = مسلم ناصری
خط ۱۱۷: خط ۵۵:
* '''موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره''': احمد زکی یمانی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
* '''موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره''': احمد زکی یمانی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{اماکن مکه}}
<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
  | شناسه = شد
  | شناسه = شد
خط ۱۳۸: خط ۷۳:
[[رده:کوه‌های مکه]]
[[رده:کوه‌های مکه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[en:Mount Abu Qubays]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)