آیه ۱۵۸ سوره بقره: تفاوت میان نسخه‌ها

| متن = إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ

| ترجمه = در حقيقت صفا و مروه از شعاير خداست [كه يادآور اوست]، پس هر كه خانه [خدا] را حج كند يا عمره گزارد، بر او گناهى نيست كه ميان آن دو سعى به جاى آورد و هر كه افزون بر فريضه كار نيكى كند خدا حق شناس و داناست.

در آیه ۱۵۸ سوره بقره، [[صفا و مروه]] از شعائر الهی دانسته شده است.  

درباره چیستی شعائر الهی در این آیه دو وجه بیان شده؛ يكى اين كه خود صفا و مروه جزء شعائر است، دوم اين كه صفا و مروه محل شعائر است.<ref>مجمع البيان، ج١، ص٢۴٠؛ تفسيركبير، ج۴، ص١٧٧.</ref> به باور برخی، معناى اول با ظاهر آيه سازش بيشترى دارد؛ زيرا نيازى به تقدير ندارد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۹۵.</ref>

بر اساس برخی تفاسیر، بنا بر معناى اول، شعائر الله علامت‌هايى است كه خاطره‌اى از خاطرات مقدس را یادآوری می‌کند. حضور و عبادت در صفا و مروه یادآور حوادثی مانند امتحان [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهيم]]، تشنگی [[حضرت اسماعیل(ع)|اسماعیل]] و یافتن آب،<ref>تفسير نمونه، ج١، ص ۵۴١.</ref> و نیز خاطره هبوط [[حضرت آدم(ع)]] به زمین<ref group="یادداشت">بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، حضرت آدم بر کوه صفا و حوا بر کوه مروه هبوط کردند. (مجمع البيان، ج١، ص٢۴٠.)</ref> است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۹۶.</ref> بنا بر معناى دوم، خدا صفا و مروه را براى عبادت بندگان قرار داده است، تا به وسیله به‌جا آوردن اعمال به عبادت خدا بپردازند.<ref>جامع البيان، ج٢، ص۶١. الجامع لأحكام القرآن، ج٢، ص١٨٠.</ref>

به باور [[علامه طباطبایی]]، مفسر [[شیعه]]، منظور از نشانه و شعائر بودن صفا و مروه، نشانه تكوينى نيست، بلكه علامتى تشريعى است كه خدا در مقام تشريع عمل سعى، آن را قرار داده است.<ref>الميزان، ج١، ص ٣٨۵.</ref>

در دیگر آیات قرآن، اموری مانند حرمت [[صید]] در حال [[احرام]]،<ref>سوره مائده، آیه ۲.</ref> [[حج]]، [[قربانی|قربانى]]، [[نذر]] و [[طواف]]<ref>سوره حج، آیه ۳۲.</ref> از شعائر الهی شمرده شده است.

=== منسك سعى ===

در عبارت {{آیه|فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاٰ جُنٰاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمٰا

}} از آیه ۱۵۷ سوره بقره، به تشريع عمل [[سعی|سعى]] در حج و عمره پرداخته شده است.  

درباره اینکه تعبیر {{آیه|فَلاٰ جُنٰاح

}} بيانگر وجوب است يا استحباب اختلاف نظر وجود دارد. علامه طباطبايى، مفسر شیعه، معتقد است آيه در صدد تشريع اصلِ سعى بوده و مفيد معناى استحباب نیست.<ref>تفسير الميزان، ج١، ص ٣٨۶.</ref> در برابر، به باور برخی، اصل تشريع سعى با استحباب آن نيز سازش دارد. به اعتقاد وی، آيه متكفل تشريع اصل سعى و بيان جواز مطلق آن مى‌باشد، و وجوب آن را بايد از قرائن درون آيه، مانند شأن نزول، و از قرینه‌های بیرون آيه، مانند روایات به دست آورد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۹۷.</ref> مانند روایتی از امام صادق(ع) که سعی میان صفا و مروه را فریضه (واجب) دانسته است.<ref>وسائل الشيع، ج٩، ص۵١١، باب١ از ابواب سعى، ح١. و تمام احاديث اين باب به استثناى ح٧ و ١٠. و برخى از احاديث باب‌هاى ديگر.</ref>

به گفته علامه طباطبایی، با توجه به عبارت {{آیه|مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللّٰهَ شٰاكِرٌ عَلِيم

}} اوامر الهى و عبادت‌ها، خواه واجب يا مستحب (كه همه جزء خيرات است)، بايد از روى طوع و پذيرش باشد نه از روی اكراه.<ref>تفسير الميزان، ج١، ص ٣٨۶.</ref> به باور برخی، این تعبیر بيانگر يك قاعده كلى است، كه هر عملى از روى طوع و رغبت انجام شود، و بدون چشم‌داشت از انسان صورت گيرد، خداوند آن را مى‌پذيرد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۱۰۰.</ref>

قرطبی، مفسر اهل سنت، به نقل از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] و [[انس بن مالک]]، تطوع در این آیه را به معنای سعی مستحبی دانسته است.<ref>الجامع لاحكام القرآن، ج٢، ص ١٨٣.</ref> برخی دیگر معتقدند مراد، حج و عمره مستحبی است و عده‌ای دیگر، معتقدند همه خیرات و طاعات را شامل می‌شود.<ref>مجمع البيان، ج١، ص٢۴٠.</ref>

بر اساس روایتی از امام صادق(ع)، مسلمانان پنداشتند صفا و مروه از بدعت‌های جاهلیت است؛ بنابراین، این آیه نازل شد.<ref>مجمع البيان، ج١، ص٢۴٠.</ref> بر پایه روایتی دیگر، پس از امر به طواف خانه خدا، برخی به دلیل نیامدن دستوری درباره سعی، این عمل را دارای اشکال می‌دانستند؛ تا اینکه این آیه نازل شد.<ref>الجامع لاحكام القرآن، ج٢، ص١٨٣. وسائل الشيعه، ج٩، ص۵١١.</ref>

==پانویس==

==منابع==

 

}}'''تاريخ و آثار اسلامى مكه و مدينه'''،علی‌اصغر قائدان.

 

'''التحقيق فى كلمات القرآن'''، حسن مصطفوى، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ١٣۶٠ش.

 

'''جامع البيان عن تأويل آيات القرآن'''، محمد بن جرير طبرى، دارالفكر، ١۴١۵ق.

 

'''المصباح المنير'''، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.