قبر حضرت خدیجه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
سفرنامه‌ها از اواخر قرن هشتم از وجود قبر خدیجه(س) در [[جنة المعلاة|جَنَّة المَعلاة]] خبر داده‌اند.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> برخی پژوهشگران در درستی انتساب این قبر با توجه به نبود اطلاعات قدیمی‌تر، تردید کرده‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/644624/%d8%ae%d8%b1%d8%a7%d9%81%d9%87-%d9%82%d8%a8%d9%87-%d8%a7%d9%84%db%8c%d9%87%d9%88%d8%af%db%8c%d9%87?q=%d9%82%d8%a8%d8%a9%20%d8%a7%d9%84%db%8c%d9%87%d9%88%d8%af%db%8c%d9%87&score=23.0&rownumber=1 العرب السنة العاشرة، رمضان و شوال 1395 - الجزء 3 و 4، ص 278-279]</ref> | سفرنامه‌ها از اواخر قرن هشتم از وجود قبر خدیجه(س) در [[جنة المعلاة|جَنَّة المَعلاة]] خبر داده‌اند.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> برخی پژوهشگران در درستی انتساب این قبر با توجه به نبود اطلاعات قدیمی‌تر، تردید کرده‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/644624/%d8%ae%d8%b1%d8%a7%d9%81%d9%87-%d9%82%d8%a8%d9%87-%d8%a7%d9%84%db%8c%d9%87%d9%88%d8%af%db%8c%d9%87?q=%d9%82%d8%a8%d8%a9%20%d8%a7%d9%84%db%8c%d9%87%d9%88%d8%af%db%8c%d9%87&score=23.0&rownumber=1 العرب السنة العاشرة، رمضان و شوال 1395 - الجزء 3 و 4، ص 278-279]</ref> | ||
تجیبی که در سال 696 از مکه دیدن کرده است، اشاره می‌کند که مردم مکه می‌گویند قبر خدیجه(س) در شعبی است که در طرف معلاة قرار دارد اما در آنجا قبری دیده نمی‌شود. | تجیبی که در سال 696 از مکه دیدن کرده است، اشاره می‌کند که مردم مکه می‌گویند قبر خدیجه(س) در شعبی است که در طرف معلاة قرار دارد اما در آنجا قبری دیده نمی‌شود.<ref>مستفاد الرحله، ص 340-341</ref> فاسی(م.832ق.)، تاریخ‌نگاری مشهور مکه، درباره درستی انتساب این قبر به خدیجه تردید کرده و برآن است که در معلاة کسی از صحابه پیامبر نیز دفن نشده است. | ||
عبدالملک مرجانی، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، با استناد به خواب شخصی که از او نام نبرده، قبر خدیجه را در قبرستان ابوطالب در کنار قبر فضیل بن عیاض دانسته است.<ref>بهجة النفوس، ج2، ص1016</ref> گزارشی که بعدا باعت تردیدهایی درباره محل دفن خدیجه(س) شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص376.</ref> نه تنها در هیچ‌یک از منابع هم‌عصر با مرجانی چنین گزارشی نیامده، بلکه معاصران وی از معروف بودن قبر خدیجه سخن گفته‌اند.<ref>نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> | عبدالملک مرجانی، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، با استناد به خواب شخصی که از او نام نبرده، قبر خدیجه را در قبرستان ابوطالب در کنار قبر فضیل بن عیاض دانسته است.<ref>بهجة النفوس، ج2، ص1016</ref> گزارشی که بعدا باعت تردیدهایی درباره محل دفن خدیجه(س) شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص376.</ref> نه تنها در هیچ‌یک از منابع هم‌عصر با مرجانی چنین گزارشی نیامده، بلکه معاصران وی از معروف بودن قبر خدیجه سخن گفته‌اند.<ref>نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۴۷
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Kamran در تاریخ ۲۵ دی ۱۴۰۲ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
.jpg) مزار حضرت خدیجه (مربع سمت راست) و فرزندش قاسم (مربع سمت چپ) | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مزار |
| مکان | قبرستان جنة المعلاة (ابو طالب) |
| وقایع مرتبط | تخریب قبرستان جنة المعلاة |
| تخریب | سال‌های ۱۲۱۸ و ۱۳۴۳ق |
قبر حضرت خدیجه، آرامگاه خَدیجه دختر خُوَیلَد و همسر حضرت محمد(ص) که در قبرستان ابوطالب در مکه قرار دارد. قبر خدیجه را در نزدیکی قبر عبدالمطلب و ابوطالب ذکر کرده‌اند و از جمله قبوری بود که شیعه و سنی به زیارت آن می‌رفتند. در سال 950ق حاکم عثمانی مصر بارگاهی از سنگ برای قبر ساخت و آن را با پارچه مزین کرد و خادمی برای آن قراردارد. در سفرنامه‌های حج دوره قاجار نیز اشاراتی به قبر حضرت خدیجه شده است؛ از سنگ‌کاری و کاشی‌کاری فاخر این بقعه تا مورد اقبال بودن آن از سوی شیعه و سنی.
بقعه‌ای که برای قبر خدیجه ساخته شده بود در 1218ق با تسلط وهابیان بر مکه تخریب شد اما مجدد به دست عثمانیان بازسازی شد؛ اما در نهایت با تشکیل حکومت آل سعود، این بقعه همراه با سایر بقعه ها در سال 1343قمری تخریب شد. امروزه زائران تنها در روزها و ساعاتی اجازه دارند از پشت نرده‌های فلزی، بخش قدیمی را زیارت کنند.
مکان قبر
سفرنامه‌ها از اواخر قرن هشتم از وجود قبر خدیجه(س) در جَنَّة المَعلاة خبر داده‌اند.[۱] برخی پژوهشگران در درستی انتساب این قبر با توجه به نبود اطلاعات قدیمی‌تر، تردید کرده‌اند.[۲]
تجیبی که در سال 696 از مکه دیدن کرده است، اشاره می‌کند که مردم مکه می‌گویند قبر خدیجه(س) در شعبی است که در طرف معلاة قرار دارد اما در آنجا قبری دیده نمی‌شود.[۳] فاسی(م.832ق.)، تاریخ‌نگاری مشهور مکه، درباره درستی انتساب این قبر به خدیجه تردید کرده و برآن است که در معلاة کسی از صحابه پیامبر نیز دفن نشده است.
عبدالملک مرجانی، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، با استناد به خواب شخصی که از او نام نبرده، قبر خدیجه را در قبرستان ابوطالب در کنار قبر فضیل بن عیاض دانسته است.[۴] گزارشی که بعدا باعت تردیدهایی درباره محل دفن خدیجه(س) شد.[۵] نه تنها در هیچ‌یک از منابع هم‌عصر با مرجانی چنین گزارشی نیامده، بلکه معاصران وی از معروف بودن قبر خدیجه سخن گفته‌اند.[۶]
حضرت خدیجه(س)
خدیجه(س) دختر خُوَیْلد بن اسد، از خاندان قریش[۷] و فاطمه بنت زائده بود.[۸] ابن سعد، تاریخ‌نگار قرن سوم قمری، سال تولد او را پانزده سال قبل از عام الفیل می‌داند.[۹] اطلاع چندانی درباره شخصیت خدیجه(س)، در دوران پیش از اسلام در دست نیست. او ثروتمند بود و سرمایه خود را برای تجارت، به کار می‌گرفت.[۱۰]
ازدواج با پیامبر
خدیجه اولین همسر پیامبر(ص) بود.[۱۱] پیامبر اکرم(ص) در ۲۵ سالگی با خدیجه ازدواج کرد[۱۲] که حاصل این ازدواج شش فرزند بود؛ دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله و چهار دختر به نام‌های زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه(س).[۱۳]در روایتی حضرت محمد(ص)، سرورِ زنان جهان را خدیجه(س)، فاطمه(س)، مریم و آسیه معرفی می‌کند.[۱۴]
درگذشت
خدیجه حدود ۲۵ سال با حضرت محمد(ص) زندگی کرد. وی در ۱۰ رمضان سال ۱۰ بعثت در مدینه درگذشت.[۱۵]
قرارگرفتن گنبد و ضریح بر قبر
یکی از بناهای ساخته شده در قبرستان ابوطالب، گنبد و بارگاه قبر خدیجه(س) بود. مرجانی در سال ۷۲۹ق سنگی با عبارت «ان هذا قبر السیدة خدیجه» دیده است.[۱۶] بعدها صندوقی چوبی بر روی قبر او ساخته شد.[۱۷]
در سال ۹۵۰ق محمد بن سلیمان از صاحب منصبان مصر در حکومت داود پاشا والی مصر، بر روی قبر، بارگاه و گنبدی از سنگ ساخت.[۱۸] بر روی قبر نیز صندوقی تازه گذاشت و پارچه‌ای فاخر بر روی آن قرار داد و برای بارگاه خادمی مشخص کرد.[۱۹]
این بارگاه پس از تخریب بدست آل سعود، در سال۱۲۴۲ق تجدید بنا شد[۲۰] و تا سده چهاردهم قمری باقی ماند. گزارش‌ها از ارسال پارچه‌هایی از سوی حاکمان عثمانی مصر، برای استفاده بر روی صندوق این بارگاه و نیز قبر منسوب به آمنه در دهه ۱۲۶۰ق حکایت دارند.[۲۱]
اشاره سفرنامه‌نویسان به گنبد آرامگاه
در سفرنامه‌های دوره قاجاری نیز گزارش‌هایی از بارگاه و ضریح خدیجه ارائه شده است.[۲۲] برخی از این گزارش‌ها عبارتند از:
- نویسنده‌ای ناشناس، در سال 1299ق از وجود بقعه برای قبر حضرت خدیجه اشاره کرده و این مقبره را به همراه مقبره حضرت آمنه از مکان‌های زیارتی اهل سنت در قبرستان ابوطالب ذکر کرده‌است.[۲۳]
- میرزا محمد حسین فراهانی در سفر حج خود به سال ۱۳۰۲ق از وجود ضریح چوبی در این بارگاه و نیز پارچه مخمل گلابتون دوزی شده بر قبر سخن گفته و به حضور متولی و خادم و نیز زیارتنامه‌خوان اشاره کرده است.[۲۴]
- ابراهیم رفعت پاشا نیز از وجود گنبد بلندی بر روی قبر حضرت خدیجه در سال 1318ق خبر داده و تصویر آن را در کتابش به چاپ رسانده است.[۲۵]
- سید فخرالدین جزائری در سال 1330ق[۲۶] و نیز سیداحمد هدایتی در سال 1338ق از وجود کاشی‌های زیبا روی بقعه حضرت خدیجه خبر داده‌اند.[۲۷]
تخریب ضریح
با تسلط وهابیت بر مکه و پایه‌گذاری نخستین دولت سعودی، همه بناها و گنبدهای موجود در جنة المعلاة، در روز چهارشنبه ۲۹ ربیع الثانی ۱۲۱۸ق ویران شد و قبرهای این قبرستان با زمین هم‌سطح شد.[۲۸] پس از انقراض این دولت بدست نیروهای عثمانی، بار دیگر گنبدی بر قبر و بارگاه حضرت خدیجه ساخته شد؛ ولی این بنا نیز در سال ۱۳۴۳ قمری و به دنبال تشکیل دولت سوم سعودی تخریب شد.[۲۹]
پانویس
- ↑ رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.
- ↑ العرب السنة العاشرة، رمضان و شوال 1395 - الجزء 3 و 4، ص 278-279
- ↑ مستفاد الرحله، ص 340-341
- ↑ بهجة النفوس، ج2، ص1016
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص376.
- ↑ نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۷۸.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷-۱۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۱۳، شماره ۴۰۹۶.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۳؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۳.
- ↑ سیره ابن اسحاق، ص۲۴۵؛ المناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۱۴۹؛ تاریخ تحلیلی اسلام، ص۳۹-۴۰.
- ↑ تاریخ تحلیلی اسلام، ص۳۹-۴۰.
- ↑ الاعلام، ج۲، ص۳۰۲.
- ↑ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۹.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۴؛ سیره ابن هشام، ج۱، ص۴۱۶.
- ↑ تحصیل المرام، ج2، ص646.
- ↑ تحصیل المرام، ص647.
- ↑ تحصیل المرام، ص647.
- ↑ تحصیل المرام، ص647؛ افادة الانام، ج2، ص150.
- ↑ افادة الانام، ج2، ص151.
- ↑ افادة الانام، ج2، ص170.
- ↑ سفرنامه فرهاد میرزا، ص206؛ سفرنامه میرزا داوود، ص144.
- ↑ سفرنامه‌های حج قاجار، ج4، ص 775
- ↑ سفرنامه فراهانی، ص202.
- ↑ مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج1، ص 30
- ↑ سفرنامه‌های حج قاجار، ج8، ص 207
- ↑ سفرنامه های حج قاجار، ج8، ص 667-668
- ↑ منائح الکرم، ج4، ص422؛ کشف الارتیاب، ص27.
- ↑ نک: افادة الانام، ج2، ص151.
منابع
- اسد الغابه فی معرفة الصحابه: علی بن محمد ابن اثیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق.
- الاستیعاب فی معرفةالأصحاب، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، شهید اول، قم، موسسه النشر الاسلامیه لتابعه لجماعه المدرسین، چاپ دوم، 1417ق
- بهجة النفوس و الاسرار، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، اصغر قائدان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش.
- تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و ال‍م‍ش‍اع‍ر ال‍ع‍ظام و مکه و الحرم و ولات‍ه‍ا ال‍ف‍خ‍ام، محمد بن احمد الصباغ (۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۲۴ق.
- رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاس‍ف‍ار)، ابن بطوطه (۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق.
- سفرنامه فرهاد میرزا (ه‍دای‍ه ال‍س‍ب‍ی‍ل و ک‍ف‍ای‍ه ال‍دل‍ی‍ل)، فرهاد میرزا معتمد الدوله، تصحیح غلام رضا طباطبایی، تهران، علمی، ۱۳۶۶ش.
- سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف، میرزا داود وزیر وظایف (۱۳۲۷ق)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش.
- سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی، محمد حسین فراهانی (قرن ۱۴)، به کوشش گلزاری، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲.
- سفرنامه های حج قاجار(پنجاه سفرنامه)، رسول جعفریان، 8 جلد، تهران، نشرعلم، چاپ اول، 1389ش.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقی الفاسی (۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
- کشف الارتیاب، سید محسن الامین (۱۳۷۱ق)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا (۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
- منائح الکرم فی اخبار مکه و البیت و ولاه الحرم، علی بن تاج الدین السنجاری (۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق.
- منزل و مقبره حضرت خدیجه علیها السلام براساس سفرنامه های حج، محمدرضا خادمیان، همایش صدف کوثر، دوره اول، 1395/10/2، ص 267تا 275.