عمر بن فهد: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-عمر بن فهد مکی، از نویسندگان بنام تاریخ محلی مکه در سده نهم بود. اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب [[اتحاف الوری باخبار ام القری]] است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند.
+'''عمر بن فهد مکی''' (م۸۸۵ق) از نویسندگان بنام [[تاریخ محلی مکه]] در سده نهم بود. وی از خاندان مشهور [[بنی‌فهد]] است.<ref>الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۹.</ref> اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب [[اتحاف الوری باخبار ام القری]] است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند.
 ==زندگی==
-بر پایه سخن خود وی، نسب او به [[محمد بن حنفیه]] می‌رسد و از این رو، به او و دیگر اعضای خاندانش نسبت‌های علوی، قُرَشی و هاشمی داده‌اند. گزارشی دیگر، نسب او را به عتبة بن ابیلهب می‌رساند. در سده‌های ۸-۱۰ق. عالمان برجسته‌ای در خاندان ابن فهد ظهور یافتند و در طلب علم به جاهای دور و نزدیک همانند شام، مصر و یمن سفر کردند. اعضای این خاندان بیشتر در علم حدیث و تاریخ محلی مکه مشهور بودند.
+نام ابن فهد، محمد بوده؛ ولی بیشتر وی را عمر می‌گفته‌اند. لقب او نجم ‌الدین و کنیه‌اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref>
+بر پایه سخن خود وی، نسب او به [[محمد بن حنفیه]] می‌رسد و از این رو، به او و دیگر اعضای خاندانش نسبت‌های [[[[آل علی|علوی]]]]، [[قبیله قریش|قُرَشی]] و [[بنی هاشم|هاشمی]] داده‌اند. گزارشی دیگر، نسب او را به [[عتبة بن ابی‌لهب]] می‌رساند.<ref>نظم العقیان، ص۱۷۰-۱۷۱.</ref> در سده‌های ۸-۱۰ق. عالمان برجسته‌ای در خاندان ابن فهد ظهور یافتند و در طلب علم به جاهای دور و نزدیک همانند [[شام]]، [[مصر]] و [[یمن]] سفر کردند.<ref>نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۲۷، «ابن ‌فهد».</ref> اعضای این خاندان بیشتر در علم حدیث و تاریخ محلی مکه مشهور بودند.<ref>الدر الکمین، ج۱، ص۳۹۵.</ref>
+ابن فهد زیر نظر پدرش، تقی الدین ابوالفضل محمد (م.۸۷۱ق.)<ref>نک: تهذیب الکمال، ج۱، ص۷۰؛ الضوء اللامع، ج۹، ص۲۸۱.</ref> مقدمات [[فقه]] و [[حدیث]] و [[قرآن]] را آموخت. آموختن فقه را با [[مذهب حنبلی]] آغاز کرد؛ ولی همراه پدر تغییر مذهب داد و فراگیری فقه [[مذهب شافعی|شافعی]] را در پیش گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> او از استادان اهل [[مکه]] همانند [[ابوعبدالله فاسی]]<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> و استادانی که به این شهر رفت و آمد می‌کردند مانند عبدالرحمن زرندی و ابوبکر مراغی دانش آموخت و اجازه گزارش حدیث گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> سپس برای کسب علم چند بار به سرزمین‌های گوناگون همچون مصر و شام سفر کرد..<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> از استادان وی، دانشمند نام‌آور، [[ابن حجر عسقلانی]] است که به او بسیار ارج می‌نهاد و ابن فهد در سفر [[قاهره]] در خانه او ساکن شد.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷؛ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۱-۱۲، «مقدمه»؛ التاریخ و المورخون، ص۱۴۸.</ref> [[شمس‌الدین سخاوی]] نیز رابطه علمی و دوستی نزدیک با ابن فهد داشته<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۳۱.</ref> و در آثارش از او با تعبیر «صاحبنا» و «مفیدنا» یاد کرده است.<ref>نک: الاعلان بالتوبیخ، ص۷۱، ۱۹۶-۱۹۷؛ الضوء اللامع، ج۴، ص۲۲۴، ۲۸۴؛ ج۵، ص۱۷۴؛ ج۶، ص۹۴، ۱۲۶، ۱۲۹.</ref>
+==روش ابن فهد در نگارش==
+از مهم‌ترین و سودمندترین دلبستگی‌های ابن فهد، مرتب‌سازی و تنظیم موضوعات منابع شرح حال‌نگاری و حدیثی موجود به ترتیب الفبایی و تبویب، تخریج و مستندسازی آن‌ها بود. او با این ابتکار کوشید تا دسترسی به مباحث این منابع را برای محققان آسان سازد.<ref>نک: الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹؛ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۵، «مقدمه».</ref> تنظیم گزارش‌های [[مکه]] برای نخستین بار به‌گونه سال‌شمار در اتحاف الوری نیز در شمار چنین کوشش‌هایی است.<ref>بلوغ القری، ج۱، ص۷۹.</ref>
+روش سال‌شمار ابن فهد سرمشق برخی از نویسندگان پس از او شد؛ همانند فرزندش [[عبدالعزیز بن عمر بن فهد|عبدالعزیز]] (درگذشت ۹۲۰ق.) که در کتاب [[بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری|بلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری بأخبار ام القُری]] رویدادهای سال ۸۸۵ تا ۹۲۲ق. را ثبت کرد و به روش پدر تفصیل بیشتر داد و مطالب را به ترتیب ماهانه آورد.<ref>نک: بلوغ القری، ج۱، ص۷۹.</ref> نیز نوه ابن فهد، جارالله [[محمد بن عبدالعزیز بن فهد|محمد بن عبدالعزیز]] (م.۹۵۴ق.) در کتاب [[نیل المنی بذیل بلوغ القری|نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری]] همین شیوه را پی گرفت.
-ابن فهد زیر نظر پدرش، تقی الدین ابوالفضل محمد (م.۸۷۱ق.) مقدمات فقه و حدیث و قرآن را آموخت. آموختن فقه را با مذهب حنبلی آغاز کرد؛ ولی همراه پدر تغییر مذهب داد و فراگیری فقه شافعی را در پیش گرفت. او از استادان اهل مکه همانند ابوعبدالله فاسی و استادانی که به این شهر رفت و آمد می‌کردند مانند عبدالرحمن زرندی و ابوبکر مراغی دانش آموخت و اجازه گزارش حدیث گرفت. سپس برای کسب علم چند بار به سرزمین‌های گوناگون همچون مصر و شام سفر کرد. از استادان وی، دانشمند نام‌آور، ابن حجر عسقلانی است که به او بسیار ارج می‌نهاد و ابن فهد در سفر قاهره در خانه او ساکن شد. [[شمس‌الدین سخاوی]] نیز رابطه علمی و دوستی نزدیک با ابن فهد داشته و در آثارش از او با تعبیر «صاحبنا» و «مفیدنا» یاد کرده است.
 ==آثار نویسنده==
 ابن فهد، جز اتحاف الوری، آثار بسیار دیگر دارد که برخی از آن‌ها ‌اکنون در دست نیستند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
 {{ستون-شروع|۴}}
-*الالحاقات یا مسلسلات
+*الالحاقات یا مسلسلات<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۲۹، «ابن ‌فهد».</ref>
-*بذل الجهد فی من سُمّی بفهد و ابن فهد
+*بذل الجهد فی من سُمّی بفهد و ابن فهد<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۳۶۰؛ الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref>
-*بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام
+*بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام<ref>التاریخ و المورخون، ص۱۵۰.</ref>
-*التبیین للطبریین
+*التبیین للطبریین<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۲۴.</ref>
-*تذکرة الاناسی بأولاد ابی‌عبدالله الفاسی
+*تذکرة الاناسی بأولاد ابی‌عبدالله الفاسی<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref>
-*السرّ الظهیری بأولاد احمد النوَیری
+*السرّ الظهیری بأولاد احمد النوَیری<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref>
-*الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین
+*الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۷۱، ۲۸۲؛ غایة المرام، ج۱، ص۴.</ref>
-*غایة الامانی فی تراجم اولاد القسطلانی
+*غایة الامانی فی تراجم اولاد القسطلانی<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref>
-*الفهرست
+*الفهرست<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref>
-*اللباب فی الالقاب
+*اللباب فی الالقاب<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref>
-*المخضرمین
+*المخضرمین<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref>
-*المشارق المنیرة فی ذکر بنی‌ظهیره
+*المشارق المنیرة فی ذکر بنی‌ظهیره<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref>
-*معجم الشیوخ یا المعجم
+*معجم الشیوخ یا المعجم<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref>
-*المغیر اسمهم
+*المغیر اسمهم<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref>
-*المؤاخاة بینهم
+*المؤاخاة بینهم<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref>
-*المدلّسین
+*المدلّسین<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref>
-*نور العیون بما تفرق من الفنون
+*نور العیون بما تفرق من الفنون<ref>ایضاح المکنون، ج۲، ص۶۸۵.</ref>
+{{پایان}}
+همچنین وی آثاری دارد که در آن‌ها شرح حال و آثار مشایخ خود و دیگران را نگاشته است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref>
+==پانویس==
+{{پانویس}}
+==منابع==
+{{منابع}}
+{{دانشنامه
+ | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9335
+ | عنوان = اتحاف الوری
+ | نویسنده = ابراهیم احمدیان
+}}
+* '''اتحاف الوری باخبار ام القری''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش شلتوت و عبدالکریم، مکه، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، ۱۴۰۴ق
+* '''الإعلام بأعلام بیت الله الحرام''': محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۲۰۰۴م
+* '''الاعلان بالتوبیخ''': شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانز روز، بیروت،‌دار الکتب العلمیه
+* '''ایضاح المکنون''': اسماعیل باشا بغدادی (م.۱۳۳۹ق.)، به کوشش رفعت بیگله، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی
+* '''البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع''': محمد بن علی شوکانی (م.۱۲۵۰ق.)، به کوشش خلیل منصور، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۸م
+* '''بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری باخبار ام القری''': عبدالعزیز بن النجم بن فهد (م.۹۲۲ق.)، به کوشش صلاح الدین بن خلیل ابراهیم و دیگران، قاهره،‌دار القاهره، ۲۰۰۵م
+* '''التاریخ و المورخون''': محمد الحبیب الهیله، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۹۹۴م
+* '''تهذیب الکمال''': المزی (م.۷۴۲ق.)، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۹۸۵م
+* '''دائرة المعارف بزرگ اسلامی''': موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ق
+* '''الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالملک بن دهیش، بیروت،‌دار خضاعه، ۲۰۰۰م
+* '''الضوء اللامع''': شمس الدین السخاوی (م.۹۲۰ق.)، قاهره،‌دار الکتاب الاسلامی
+* '''غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام''': عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش فهیم شلتوت، جده،‌دار المدنی، ۱۹۸۶م
+* '''نظم العقیان فی اعیان الاعیان''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش فیلیپ حتی، نیویورک، ۱۹۲۷م.
 {{پایان}}
+<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | جعبه اطلاعات =
+ | عنوان‌بندی = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی = شد
+ | عکس =
+ | جعبه نقل قول =
+ | پیوند به بیرون =
+ | مطالعه بیشتر =
+ | پانویس و منابع = شد
+ | ناوبری =
+ | رده = شد
+ | تغییر مسیر =
+}}<onlyinclude>
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
+[[رده:نویسندگان سده نهم هجری قمری]]
+[[رده:نویسندگان تاریخ و جغرافیای مکه]]