اراک (مکان): تفاوت میان نسخه‌ها
(اصلاح املا، اصلاح فاصلهٔ مجازی، ابرابزار) |
جز (جایگزینی متن - 'http://phz.hajj.ir/422' به 'http://hzrc.ac.ir/post') |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
برپایه گزارش‌های تاریخی، مشرکان [[قریش]] در روزگار [[جاهلیت]] به رغم اینکه [[وقوف در عرفات|وقوف]] در [[عرفات|عَرَفات]] از [[مناسک حج]] [[ابراهیم(ع)]] به شمار می‌آمد،<ref>اتحاف الوری، ج۱، ص۶۳.</ref> برخلاف دیگر [[حاجی|حج‌گزاران]] وقوف را در سرزمین اراک به جا می‌آوردند. | برپایه گزارش‌های تاریخی، مشرکان [[قریش]] در روزگار [[جاهلیت]] به رغم اینکه [[وقوف در عرفات|وقوف]] در [[عرفات|عَرَفات]] از [[مناسک حج]] [[ابراهیم(ع)]] به شمار می‌آمد،<ref>اتحاف الوری، ج۱، ص۶۳.</ref> برخلاف دیگر [[حاجی|حج‌گزاران]] وقوف را در سرزمین اراک به جا می‌آوردند. | ||
بر پایه‌گزارش‌های تاریخی، سپاه اسلام در سال هشتم قمری برای فتح «[[آمد|آمِد]]» در سرزمین اراک استقرار یافتند. در همین مکان، به دستور [[پیامبر(ص)]] هر یک از مسلمانان آتشی برافروخت و بدین سان ده هزار شعله آتش برافروخته شد. [[ابوسفیان]] و [[حکیم بن حزام]] که برای گفت‌وگو با پیامبر (ص) آمده بودند، در سرزمین اراک سپاهی بزرگ و آتشی گسترده را نگریستند که تا آن شب چنان سپاه و آتشی ندیده بودند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۱۴–۸۱۶؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۵۲.</ref> | بر پایه‌گزارش‌های تاریخی، سپاه اسلام در سال هشتم قمری برای فتح «[[آمد|آمِد]]» در سرزمین اراک استقرار یافتند. در همین مکان، به دستور [[پیامبر(ص)]] هر یک از مسلمانان آتشی برافروخت و بدین سان ده هزار شعله آتش برافروخته شد. [[ابوسفیان]] و [[حکیم بن حزام]] که برای گفت‌وگو با پیامبر(ص) آمده بودند، در سرزمین اراک سپاهی بزرگ و آتشی گسترده را نگریستند که تا آن شب چنان سپاه و آتشی ندیده بودند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۱۴–۸۱۶؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۵۲.</ref> | ||
== حکم شرعی وقوف در اراک == | == حکم شرعی وقوف در اراک == | ||
بر پایه [[حدیث|روایات]]<ref>سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۵؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۰.</ref> و طبق [[فتوا|فتوای]] فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>التهذیب، ج۵، ص۱۸۰؛ تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۰۷؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۷۴.</ref> و ا[[هل سنت]]،<ref>المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۷–۴۲۸؛ الحاوی الکبیر، ج۱۴، ص۱۸۴؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۲۵.</ref> همه سرزمین [[عرفات|عَرَفات]]، [[موقف|مَوقِف]] محسوب می‌شود و [[وقوف در عرفات|وقوف]] در آن‌جایز است؛ اما وقوف در بیرون از عرفات روا نیست.<ref>المبسوط، ج۱، ص۳۶۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۲۲۱.</ref> بر پایه روایتی از [[پیامبر(ص)]] و نیز [[امام صادق(ع)]] کسانی که در سرزمین اراک وقوف کنند، [[حج|حجی]] برایشان نیست.<ref>الکافی، ج۴، ص۴۶۳؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۵۳۳.</ref> | بر پایه [[حدیث|روایات]]<ref>سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۵؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۰.</ref> و طبق [[فتوا|فتوای]] فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>التهذیب، ج۵، ص۱۸۰؛ تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۰۷؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۷۴.</ref> و ا[[هل سنت]]،<ref>المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۷–۴۲۸؛ الحاوی الکبیر، ج۱۴، ص۱۸۴؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۲۵.</ref> همه سرزمین [[عرفات|عَرَفات]]، [[موقف|مَوقِف]] محسوب می‌شود و [[وقوف در عرفات|وقوف]] در آن‌جایز است؛ اما وقوف در بیرون از عرفات روا نیست.<ref>المبسوط، ج۱، ص۳۶۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۲۲۱.</ref> بر پایه روایتی از [[پیامبر(ص)]] و نیز [[امام صادق(ع)]] کسانی که در سرزمین اراک وقوف کنند، [[حج|حجی]] برایشان نیست.<ref>الکافی، ج۴، ص۴۶۳؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۵۳۳.</ref> | ||
بر پایه روایتی دیگر، پیامبر (ص) به کسانی که در مکانی دورتر از موقف عرفات وقوف کرده بودند، فرمان داد که در [[مشاعر|مَشاعِر]] مخصوص، عرفات و [[مُزدَلَفه|مزدلفه]]، وقوف کنند.<ref>سنن ابی داود، ج۱، ص۴۲۸؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱.</ref> بر پایه روایتی از امام صادق (ع) اگر حج‌گزار پیش از ظهر در اراک منزل کند و پس از ظهر در عرفات وقوف نماید، اشکالی ندارد.<ref>التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷.</ref> سرزمین اراک همچون [[نمره|نَمِرَه]]، [[عرنه|عُرَنَه]]، [[ثویه|ثَویّه]] و [[ذی المجاز|ذِی الْمَجاز]] از مرزهای عرفات دانسته شده<ref>النهایه، ص۲۵۰؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۷۳.</ref> و [[فقیها|فقیهان]] شیعه به عدم جواز و بطلان وقوف در سرزمین اراک [[فتوا]] داده و بر آن ادعای [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>النهایه، ص۲۵۰؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۸.</ref> | بر پایه روایتی دیگر، پیامبر(ص) به کسانی که در مکانی دورتر از موقف عرفات وقوف کرده بودند، فرمان داد که در [[مشاعر|مَشاعِر]] مخصوص، عرفات و [[مُزدَلَفه|مزدلفه]]، وقوف کنند.<ref>سنن ابی داود، ج۱، ص۴۲۸؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱.</ref> بر پایه روایتی از امام صادق(ع) اگر حج‌گزار پیش از ظهر در اراک منزل کند و پس از ظهر در عرفات وقوف نماید، اشکالی ندارد.<ref>التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷.</ref> سرزمین اراک همچون [[نمره|نَمِرَه]]، [[عرنه|عُرَنَه]]، [[ثویه|ثَویّه]] و [[ذی المجاز|ذِی الْمَجاز]] از مرزهای عرفات دانسته شده<ref>النهایه، ص۲۵۰؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۷۳.</ref> و [[فقیها|فقیهان]] شیعه به عدم جواز و بطلان وقوف در سرزمین اراک [[فتوا]] داده و بر آن ادعای [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>النهایه، ص۲۵۰؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۸.</ref> | ||
فقیهان [[اهل سنت]] نیز وقوف در وادی عُرَنَه را جایز نمی‌دانند<ref>المحلی، ج۷، ص۱۸۸؛ المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۳۶.</ref> و بر عدم جواز آن ادعای اجماع کرده‌اند؛ اما از [[مالک بن انس]] نقل شده که حج وقوف‌کننده در وادی عُرنه صحیح است.<ref>المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸.</ref> | فقیهان [[اهل سنت]] نیز وقوف در وادی عُرَنَه را جایز نمی‌دانند<ref>المحلی، ج۷، ص۱۸۸؛ المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۳۶.</ref> و بر عدم جواز آن ادعای اجماع کرده‌اند؛ اما از [[مالک بن انس]] نقل شده که حج وقوف‌کننده در وادی عُرنه صحیح است.<ref>المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸.</ref> | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http:// | | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9181 | ||
| عنوان = اراک | | عنوان = اراک | ||
| نویسنده = لطف‌الله خراسانی | | نویسنده = لطف‌الله خراسانی | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
* ''' تاج العروس''': الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. | * ''' تاج العروس''': الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. | ||
* ''' تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | * ''' تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | ||
* ''' تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، ۱۴۲۰ق. | * ''' تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق. | ||
* ''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل البیت (ع)، ۱۴۱۴ق. | * ''' تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۴ق. | ||
* ''' تهذیب الاحکام''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش. | * ''' تهذیب الاحکام''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش. | ||
* ''' جامع المقاصد''': الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل البیت (ع)، ۱۴۱۱ق. | * ''' جامع المقاصد''': الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۱ق. | ||
* ''' جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | * ''' جواهر الکلام''': النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | ||
* ''' الحاوی الکبیر''': الماوردی (درگذشت ۴۵۰ق)، بیروت، دار الفکر. | * ''' الحاوی الکبیر''': الماوردی (درگذشت ۴۵۰ق)، بیروت، دار الفکر. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
* ''' من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق. | * ''' من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق. | ||
* ''' النهایه''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آقا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق. | * ''' النهایه''': الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آقا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق. | ||
* ''' وسائل الشیعه''': الحر العاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت (ع)، ۱۴۱۲ق. | * ''' وسائل الشیعه''': الحر العاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۲ق. | ||
[[رده:حجاز]] | [[رده:حجاز]] | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۰:۲۴
اَراک، مکانی نزدیک نَمِرَه در مرز عَرَفات. از آن رو که در این محل، درخت اراک می‌روید، به آن اراک می‌گویند. این سرزمین محل وقوف مشرکان قریش در روزگار جاهلیت بوده است. پیامبر اسلام(ص) و سپاه اسلام، در فتح آمِد، در این مکان مستقر شدند و ده هزار شعله آتش روشن کردند. بنابر روایات، وقوف باید در عرفات صورت گیرد و وقوف در سرزمین اراک جایز نیست.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اَراک مکانی در سرزمین عَرَفات به طرف شام و نزدیک نَمِرَه است.[۱] گفته‌اند اراک منزلگاهی در عرفات از ناحیه شام است، چنان‌که نمره منزلگاهی از ناحیه یمن است.[۲] برخی نیز گفته‌اند که بخشی از اراک در جهت شام و بخش دیگر آن در جهت یمن است.[۳] سرزمین اراک از مکان‌هایی است که در آن درخت اراک می‌روید[۴] و از این رو، به آن وادی اراک گفته‌اند.[۵]
رویدادها[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برپایه گزارش‌های تاریخی، مشرکان قریش در روزگار جاهلیت به رغم اینکه وقوف در عَرَفات از مناسک حج ابراهیم(ع) به شمار می‌آمد،[۶] برخلاف دیگر حج‌گزاران وقوف را در سرزمین اراک به جا می‌آوردند.
بر پایه‌گزارش‌های تاریخی، سپاه اسلام در سال هشتم قمری برای فتح «آمِد» در سرزمین اراک استقرار یافتند. در همین مکان، به دستور پیامبر(ص) هر یک از مسلمانان آتشی برافروخت و بدین سان ده هزار شعله آتش برافروخته شد. ابوسفیان و حکیم بن حزام که برای گفت‌وگو با پیامبر(ص) آمده بودند، در سرزمین اراک سپاهی بزرگ و آتشی گسترده را نگریستند که تا آن شب چنان سپاه و آتشی ندیده بودند.[۷]
حکم شرعی وقوف در اراک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بر پایه روایات[۸] و طبق فتوای فقیهان شیعه[۹] و اهل سنت،[۱۰] همه سرزمین عَرَفات، مَوقِف محسوب می‌شود و وقوف در آن‌جایز است؛ اما وقوف در بیرون از عرفات روا نیست.[۱۱] بر پایه روایتی از پیامبر(ص) و نیز امام صادق(ع) کسانی که در سرزمین اراک وقوف کنند، حجی برایشان نیست.[۱۲]
بر پایه روایتی دیگر، پیامبر(ص) به کسانی که در مکانی دورتر از موقف عرفات وقوف کرده بودند، فرمان داد که در مَشاعِر مخصوص، عرفات و مزدلفه، وقوف کنند.[۱۳] بر پایه روایتی از امام صادق(ع) اگر حج‌گزار پیش از ظهر در اراک منزل کند و پس از ظهر در عرفات وقوف نماید، اشکالی ندارد.[۱۴] سرزمین اراک همچون نَمِرَه، عُرَنَه، ثَویّه و ذِی الْمَجاز از مرزهای عرفات دانسته شده[۱۵] و فقیهان شیعه به عدم جواز و بطلان وقوف در سرزمین اراک فتوا داده و بر آن ادعای اجماع کرده‌اند.[۱۶]
فقیهان اهل سنت نیز وقوف در وادی عُرَنَه را جایز نمی‌دانند[۱۷] و بر عدم جواز آن ادعای اجماع کرده‌اند؛ اما از مالک بن انس نقل شده که حج وقوف‌کننده در وادی عُرنه صحیح است.[۱۸]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ المصباح، ج۱، ص۱۷؛ القاموس المحیط، ج۳، ص۲۹۲؛ تاج العروس، ج۱۳، ص۵۰۴، «ارک».
- ↑ معجم ما استعجم، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۳۵؛ تاج العروس، ج۱۳، ص۵۰۴.
- ↑ شرح الازهار، ج۲، ص۱۱۴؛ حجاز در صدر اسلام، ص۱۴۴.
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۳۵؛ حجاز در صدر اسلام، ص۱۳۴.
- ↑ اتحاف الوری، ج۱، ص۶۳.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۸۱۴–۸۱۶؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۵۲.
- ↑ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۵؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۰.
- ↑ التهذیب، ج۵، ص۱۸۰؛ تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۰۷؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۷۴.
- ↑ المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۷–۴۲۸؛ الحاوی الکبیر، ج۱۴، ص۱۸۴؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ المبسوط، ج۱، ص۳۶۶؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۲۲۱.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۴۶۳؛ التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۵۳۳.
- ↑ سنن ابی داود، ج۱، ص۴۲۸؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۰۱.
- ↑ التهذیب، ج۵، ص۱۸۱؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷.
- ↑ النهایه، ص۲۵۰؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۸؛ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۷۳.
- ↑ النهایه، ص۲۵۰؛ السرائر، ج۱، ص۵۸۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۸.
- ↑ المحلی، ج۷، ص۱۸۸؛ المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۳۶.
- ↑ المغنی و الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۲۸.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل اراک.
- اتحاف الوری: عمر بن محمد فهد (درگذشت ۸۸۵ق)، به کوشش شلتوت، ام القری.
- بدائع الصنائع: علاء الدین الکاسانی (درگذشت ۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
- تاج العروس: الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
- تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- تحریر الاحکام الشرعیه: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
- تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۴ق.
- تهذیب الاحکام: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- جامع المقاصد: الکرکی (درگذشت ۹۴۰ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۱ق.
- جواهر الکلام: النجفی (درگذشت ۱۲۶۶ق)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- الحاوی الکبیر: الماوردی (درگذشت ۴۵۰ق)، بیروت، دار الفکر.
- حجاز در صدر اسلام: صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
- السرائر: ابن ادریس (درگذشت ۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- سنن ابن ماجه: ابن ماجه (درگذشت ۲۷۵ق)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۵ق.
- سنن ابی‌داود: السجستانی (درگذشت ۲۷۵ق)، به کوشش سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- شرائع الاسلام: المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
- شرح الازهار: احمد المرتضی (درگذشت ۸۴۰ق)، صنعا، مکتبة غمضان، ۱۴۰۰ق.
- القاموس المحیط: محمد الفیروزآبادی (درگذشت ۸۱۷ق)، بیروت، دار العلم.
- الکافی: الکلینی (درگذشت ۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
- المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
- المحلی بالآثار: ابن حزم الاندلسی (درگذشت ۴۵۶ق)، به کوشش احمد شاکر، بیروت، دار الفکر.
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام: الشهید الثانی (درگذشت ۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- المصباح المنیر: الفیومی (درگذشت ۷۷۰ق)، قم، دار الهجره، ۱۴۰۵ق.
- معجم البلدان: یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- معجم ما استعجم: عبدالله البکری (درگذشت ۴۸۷ق)، به کوشش مصطفی السقاء، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق.
- المغازی: الواقدی (درگذشت ۲۰۷ق)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
- المغنی و الشرح الکبیر: عبدالله بن قدامه (درگذشت ۶۲۰ق) و عبدالرحمن بن قدامه (درگذشت ۶۸۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- من لا یحضره الفقیه: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
- النهایه: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش آقا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
- وسائل الشیعه: الحر العاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۲ق.