موقوفات امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (added Category:مقاله‌های تکمیل‌شده using HotCat) |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[وقف]] به | '''موقوفات امام علی(ع)''' اماکنی است که [[علی بن ابی طالب]] برای استفاده دیگران وقف کرد. سنت اسلامی [[وقف]] به معنای حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران است. [[امام علی(ع)]] موقوفات زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این موقوفات مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از [[خلافت]] است. | ||
این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می‌باشد. یکی از منابع و اسنادی که موقوفات امام علی(ع) در آن یاد شده، وقف‌نامه ای عمومی از آن حضرت است که در روایتی از [[امام موسی کاظم (ع)]] نقل شده است. | |||
این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می‌باشد. | |||
==در ینبُع== | ==در ینبُع== | ||
[[ینبع]] نام | [[ینبع]] نام منطقه‌ای در 165 کیلومتری غرب [[مدینه]]، شهری بین [[مکه]] و [[مدینه]] و در ساحل دریای سرخ است.<ref>معجم البلدان، ج1، ص658</ref> | ||
اقامت [[علی(ع)]] در [[ینبع]] ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان [[خلافت]] آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت [[امام علی(ع)]] چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 <ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>تا 170 <ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>حلقه ذکر شده را حفر و [[وقف]] نمود. | اقامت [[علی(ع)]] در [[ینبع]] ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان [[خلافت]] آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت [[امام علی(ع)]] چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 <ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>تا 170 <ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>حلقه ذکر شده را حفر و [[وقف]] نمود. | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۵: | ||
موقوفه بَُغَیبِغات شامل چاه و مزرعه می‌شد. | موقوفه بَُغَیبِغات شامل چاه و مزرعه می‌شد. | ||
چاه بُغَیبِغه اولین چاهی است [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] کرد<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220</ref> و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: [[خیف الأراک|خیِف الأراک]]، [[خیف لیلی|خِیف لَیلی]] و [[خیف بسطاس|خَِیف بَسطاس]] <ref>وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277</ref>و | چاه بُغَیبِغه اولین چاهی است [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] کرد<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220</ref> و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: [[خیف الأراک|خیِف الأراک]]، [[خیف لیلی|خِیف لَیلی]] و [[خیف بسطاس|خَِیف بَسطاس]] <ref>وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277</ref>و وقف بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود.<ref>وفاالوفءباخباردارالمصطفی، ج4، ص1150</ref> | ||
مزرعه [[بغیبغه]]، زمینی پرمحصول که [[ینبع النخل|ینبُع النَخل]] نیز نامیده شده است و | مزرعه [[بغیبغه]]، زمینی پرمحصول که [[ینبع النخل|ینبُع النَخل]] نیز نامیده شده است و وقف مسلمانان تهی‌دست بود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص196، وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج2، ص263</ref> | ||
====العِینُ أبی نَیزَر==== | ====العِینُ أبی نَیزَر==== | ||
این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده | این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده امام علی(ع) نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی [[بغیبغه]] قرارداشت.<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج1، ص127</ref> | ||
====العِینُ البُحَیر==== | ====العِینُ البُحَیر==== | ||
از چشمه های | از چشمه های وقفی امام در [[ینبع|ینبُع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref> | ||
====العِینُ نُولاَ==== | ====العِینُ نُولاَ==== | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۲: | ||
====العِینُ الحَدَث==== | ====العِینُ الحَدَث==== | ||
از چشمه های | از چشمه های وقفی [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref> | ||
====العِینُ العُصَیبِه==== | ====العِینُ العُصَیبِه==== | ||
از چشمه‌های | از چشمه‌های وقفی [[ینبع|ینبُع]] که شامل باریکه هایی از اراضی [[موات]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref> | ||
==در وادی القُرَی== | ==در وادی القُرَی== | ||
[[وادی القری|وادی القُرَی]] از توابع [[خیبر]] و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.<ref>معجم البلدان، ج6،ص 348</ref> [[امام علی(ع)]] در زمان حیات [[پیامبراسلام|پیامبر]] مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان [[عمربن خطاب|عمر]] به فاتحان [[وادی القری|وادی القُرَی]] تعلق گرفت که بخشی نیز سهم | [[وادی القری|وادی القُرَی]] از توابع [[خیبر]] و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.<ref>معجم البلدان، ج6،ص 348</ref> [[امام علی(ع)]] در زمان حیات [[پیامبراسلام|پیامبر]] مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان [[عمربن خطاب|عمر]] به فاتحان [[وادی القری|وادی القُرَی]] تعلق گرفت که بخشی نیز سهم امام علی(ع) بود.<ref>وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج1، ص327، تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref> | ||
===العِینُ المَواَت=== | ====العِینُ المَواَت==== | ||
از چشمه های | از چشمه های وقفی [[امام علی(ع)]] در [[وادی القری|وادی القُرَی]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref> | ||
===العِینُ الناَقَة=== | ====العِینُ الناَقَة==== | ||
[[العین الناقة|العین الناَقَة]] که به آن [[العین الحسن]] نیز گفته‌اند در بیره از سرزمین عُلا واقع بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref> | [[العین الناقة|العین الناَقَة]] که به آن [[العین الحسن]] نیز گفته‌اند در بیره از سرزمین عُلا واقع بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۲: | ||
==در وادی تُرعه== | ==در وادی تُرعه== | ||
صحرایی در حدود [[فدک]] با نخلستان و آبشاری کوچک.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225</ref> | وادی ترعه صحرایی در حدود [[فدک]] با نخلستان و آبشاری کوچک است.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225</ref> | ||
===الاَسحَن=== | ====الاَسحَن==== | ||
دره ای به نام [[الاسحن|الاَسحَن]] در [[وادی ترعه|وادی تُرعه]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref> | دره ای به نام [[الاسحن|الاَسحَن]] در [[وادی ترعه|وادی تُرعه]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref> | ||
===القُصَیبَه=== | ====القُصَیبَه==== | ||
نام دره ای بین [[مدینه]] و [[خیبر]] <ref>معجم البلدان، ج10، ص1220</ref>و مشتمل بر باغی حوالی [[فدک]]، که از | نام دره ای بین [[مدینه]] و [[خیبر]] <ref>معجم البلدان، ج10، ص1220</ref>و مشتمل بر باغی حوالی [[فدک]]، که از موقوفات [[امام علی(ع)]] در وادی تُرعه است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref> | ||
==اُذَینَه== | ==اُذَینَه== | ||
| خط ۷۰: | خط ۶۸: | ||
==فَقیر(فَقرَین)== | ==فَقیر(فَقرَین)== | ||
[[فقیر|فَقیر]] یا [[فقرین|فَقرَین]] اسم دو | [[فقیر|فَقیر]] یا [[فقرین|فَقرَین]] اسم دو مکان است در عالیه و نزدیک [[مدینه]]. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] به [[امام علی(ع)]] بخشید.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص226</ref> این اراضی توسط [[امام علی(ع)]] [[وقف]] شدند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225، اختیار معرفةالرجال(خلاصه رجال کشی)، ج9، ص146</ref> | ||
==حَرّة الرَجلاء(حُرة رَجلی)== | ==حَرّة الرَجلاء(حُرة رَجلی)== | ||
[[حرة الرجلاء|حَرّة ُالرَجلاء]] زمینی بود صاف و | [[حرة الرجلاء|حَرّة ُالرَجلاء]] زمینی بود صاف و پر از سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین [[مدینه]] و [[شام]].<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج2، ص288</ref> | ||
===ذاتُ کَمات=== | ====ذاتُ کَمات==== | ||
[[ذات کمات|ذاتُ کَمات]] شامل چهار چاه به نام های: [[ذوات العشرا]]، [[قعین]]، [[معید]]، [[رعوان]] از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در منطقه [[حرةالرجلا]] | [[ذات کمات|ذاتُ کَمات]] شامل چهار چاه به نام های: [[ذوات العشرا]]، [[قعین]]، [[معید]]، [[رعوان]] از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در منطقه [[حرةالرجلا]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص222</ref> | ||
===الأحمَر=== | ====الأحمَر==== | ||
[[وادی الاحمر]] بخشی از آن | [[وادی الاحمر]] بخشی از آن موقوفه بود و بخشی دیگر نیز با بخشش [[امام علی(ع)]] به [[آل مناع]] از طایفه [[بنی عدی]] تعلق یافت.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref> | ||
===البَیضاء=== | ====البَیضاء==== | ||
[[وادی البیضاء|وادی البَیضاء]] مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در [[حرةالرجلا|حَرةالرَجلا]] | [[وادی البیضاء|وادی البَیضاء]] مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در [[حرةالرجلا|حَرةالرَجلا]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref> | ||
==عُبّادان== | ==عُبّادان== | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۰: | ||
عُبّادان در سمت غربی [[دجله]] و شمال [[بصره]] به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.<ref>معجم البلدان، ج1، ص166</ref> [[امام علی(ع)]] چاهی در این منطقه حفر و [[وقف]] نمود.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref> | عُبّادان در سمت غربی [[دجله]] و شمال [[بصره]] به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.<ref>معجم البلدان، ج1، ص166</ref> [[امام علی(ع)]] چاهی در این منطقه حفر و [[وقف]] نمود.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref> | ||
== | ==أدبِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِیه== | ||
[[ادبیه]] واقع در [[صحرای إضم]] در اطراف [[مدینه]]، شامل [[وقف|موقوفاتی]] از [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref> | [[ادبیه|ادبِیه]] واقع در [[صحرای إضم]] در اطراف [[مدینه]]، شامل [[وقف|موقوفاتی]] از [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref> | ||
== | ==بِئر المَلک== | ||
بِئر المَلک چاهی است در شمال [[مدینه]] در [[وادی قناة]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می رود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref> | |||
== | ==عِینُ السُکر== | ||
[[امام علی(ع)]] مزرعه ای را در [[عین السکر]] | [[امام علی(ع)]] مزرعه ای را در [[عین السکر|عِینُ السُکر]] وقف کرد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref> | ||
== | ==عَقیقُ الاَکبَر== | ||
[[وادی عقیق]] در [[مدینه]] به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.<ref>معجم البلدان، ج4، ص139</ref> عقیق اکبر که به [[بئر علی]] و [[آبار علی]] نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که [[امام علی(ع)]] آن ها را [[وقف]] نمود. تعداد این چا | [[وادی عقیق]] در [[مدینه]] به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.<ref>معجم البلدان، ج4، ص139</ref> عقیق اکبر که به [[بئر علی]] و [[آبار علی]] نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که [[امام علی(ع)]] آن ها را [[وقف]] نمود. تعداد این چا ه‌ها 23 حلقه ذکر شده است که کنار [[مسجد شجره (حدیبیه)|مسجد شجره]] قرار داشتند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 403</ref> | ||
== | ==جُحفِه== | ||
{{اصلی|جحفه}} | {{اصلی|جحفه}} | ||
[[جحفه]]، قریه ای بین راه [[مدینه]] و [[مکه]] که [[میقات]] اهل [[مصر]] و [[شام]] بود. این روستا که پیشتر | [[جحفه]]، قریه ای بین راه [[مدینه]] و [[مکه]] که [[میقات]] اهل [[مصر]] و [[شام]] بود. این روستا که پیشتر مَهَیعَه نامیده می شد از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی]] بشمار می رود.<ref>معجم البلدان، ج2، ص111 و مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)،ج2، ص115</ref> | ||
== | ==سُوَیعه(سُوَیقه)== | ||
مکانی در نزدیکی [[مدینه]] که | مکانی در نزدیکی [[مدینه]] که آل علی(ع) در آن سکونت داشتند و از موقوفات [[امام علی(ع)]] بشمار می‌آمد. چاه‌ها و چشمه های زیادی در [[سویعه|سُویَعه]] توسط [[امام علی(ع]]) حفر و [[وقف]] شد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص 386</ref> | ||
==چاه هایی دیگر== | ==چاه هایی دیگر== | ||
چا ه‌هایی در راه [[مکه]]، چاهی در [[مدینه]] نزدیک [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]]، چاهی در راه [[مدینه]]، چاهی در [[کوفه]] و چاهی در [[بصره]]، از دیگر [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] | چا ه‌هایی در راه [[مکه]]، چاهی در [[مدینه]] نزدیک [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]]، چاهی در راه [[مدینه]]، چاهی در [[کوفه]] و چاهی در [[بصره]]، از دیگر [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می آیند.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص 132</ref> | ||
==مساجد وقفی امام علی(ع)== | ==مساجد وقفی امام علی(ع)== | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۳: | ||
[[امام علی(ع)]] علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، شش باب مسجد بنا و [[وقف]] نمود. | [[امام علی(ع)]] علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، شش باب مسجد بنا و [[وقف]] نمود. | ||
=== | ===مَسجِدُ الفَتح=== | ||
{{اصلی|مسجد فتح}} | {{اصلی|مسجد فتح}} | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۲۹: | ||
[[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]] در [[مدینه]] و در مکانی که دعای [[پیامبراسلام|پیامبر]] برای پیروزی مسلمانان در [[غزوه احزاب|جنگ خندق]] به اجابت رسید، احداث شد.<ref>معجم البلدان، ج9، ص 120</ref> | [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]] در [[مدینه]] و در مکانی که دعای [[پیامبراسلام|پیامبر]] برای پیروزی مسلمانان در [[غزوه احزاب|جنگ خندق]] به اجابت رسید، احداث شد.<ref>معجم البلدان، ج9، ص 120</ref> | ||
از دیگر مساجد وقفی آن حضرت موارد زیر را برشمرده‌اند: | |||
* '''مَسجِدُالجامِع البَصرَه'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref> | |||
* '''مسجدی در منطقه احد:''' این مسجد مقابل قبر [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]]، عموی [[پیامبراسلام|پیامبر]] قرار داشت.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص211</ref> | |||
* '''مسجدی در میقات حج'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref> | |||
* '''مسجدی در کوفه'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref> | |||
* '''مسجدی در عُبّادان'''<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص135</ref> | |||
==املاک و خانه های موقوفه امام علی(ع)== | ==املاک و خانه های موقوفه امام علی(ع)== | ||
===خانه ای در محله بنی | ====خانه ای در محله بنی زُرَیق==== | ||
[[امام علی(ع)]] خانه ای در محله [[بنی زریق]] را به خاله های خود [[وقف]] نمود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص 187</ref> | [[امام علی(ع)]] خانه ای در محله [[بنی زریق|بنی زُرَیق]] را به خاله های خود [[وقف]] نمود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص 187</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==فهرست منابع== | |||
{{برگرفتگی | |||
| پیش از لینک = مقاله | |||
| منبع = بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی(ع) | |||
| لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1090472/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?q=%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%20%D8%B9%D9%84%DB%8C&score=24.0&rownumber=1 | |||
| توضیحات منبع = عفت خشنودی و اصغر منتظر قائم، فصلنامه شیعه شناسی، شماره ۴۸ | |||
}} | |||
{{منابع}} | |||
* ابن شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، قم، المطبعه العلمیه،1404، ج2 | |||
* | |||
* ابن شبه نمیری بصری، تاریخ المدینه المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، بیروت، دارالتراث،1410 | |||
* | |||
* حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409 | |||
* | |||
* سمهودی، علی بن عبدالله حسنی شافعی، وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، تحقیق عبدالحمید، محمد محیی الدین، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1403 | |||
* | |||
* قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، 1386 | |||
* | |||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، یسروت، مؤسسه الوفاء، 1403 | |||
* یاقوت حموی، شهاب الدین یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1399 | |||
{{پایان}} | |||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۵۳
موقوفات امام علی(ع) اماکنی است که علی بن ابی طالب برای استفاده دیگران وقف کرد. سنت اسلامی وقف به معنای حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران است. امام علی(ع) موقوفات زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این موقوفات مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از خلافت است.
این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می‌باشد. یکی از منابع و اسنادی که موقوفات امام علی(ع) در آن یاد شده، وقف‌نامه ای عمومی از آن حضرت است که در روایتی از امام موسی کاظم (ع) نقل شده است.
در ینبُع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ینبع نام منطقه‌ای در 165 کیلومتری غرب مدینه، شهری بین مکه و مدینه و در ساحل دریای سرخ است.[۱]
اقامت علی(ع) در ینبع ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان خلافت آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت امام علی(ع) چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 [۲]تا 170 [۳]حلقه ذکر شده را حفر و وقف نمود.
البُغَیبِغات(بَُغَیبِغه)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
موقوفه بَُغَیبِغات شامل چاه و مزرعه می‌شد.
چاه بُغَیبِغه اولین چاهی است امام علی(ع) در ینبُع کرد[۴] و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: خیِف الأراک، خِیف لَیلی و خَِیف بَسطاس [۵]و وقف بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود.[۶]
مزرعه بغیبغه، زمینی پرمحصول که ینبُع النَخل نیز نامیده شده است و وقف مسلمانان تهی‌دست بود.[۷]
العِینُ أبی نَیزَر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده امام علی(ع) نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی بغیبغه قرارداشت.[۸]
العِینُ البُحَیر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از چشمه های وقفی امام در ینبُع است.[۹]
العِینُ نُولاَ[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به این چشمه عَدَر نیز گفته‌اند. این چشمه در نزدیکی مسجدی است که پیامبر در راه ذی العشیره و به هنگام عزیمت برای رویارویی با کاروان قریش، در آن نمازگزارد.[۱۰]
العِینُ الحَدَث[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از چشمه های وقفی امام علی(ع) در ینبُع است.[۱۱]
العِینُ العُصَیبِه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از چشمه‌های وقفی ینبُع که شامل باریکه هایی از اراضی موات بود.[۱۲]
در وادی القُرَی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وادی القُرَی از توابع خیبر و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.[۱۳] امام علی(ع) در زمان حیات پیامبر مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان عمر به فاتحان وادی القُرَی تعلق گرفت که بخشی نیز سهم امام علی(ع) بود.[۱۴]
العِینُ المَواَت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از چشمه های وقفی امام علی(ع) در وادی القُرَی بود.[۱۵]
العِینُ الناَقَة[ویرایش | ویرایش مبدأ]
العین الناَقَة که به آن العین الحسن نیز گفته‌اند در بیره از سرزمین عُلا واقع بود.[۱۶]
در وادی تُرعه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وادی ترعه صحرایی در حدود فدک با نخلستان و آبشاری کوچک است.[۱۷]
الاَسحَن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دره ای به نام الاَسحَن در وادی تُرعه که از موقوفات امام علی(ع) است.[۱۸]
القُصَیبَه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
نام دره ای بین مدینه و خیبر [۱۹]و مشتمل بر باغی حوالی فدک، که از موقوفات امام علی(ع) در وادی تُرعه است.[۲۰]
اُذَینَه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یکی از وادی های قبلیه اطراف مدینه است[۲۱] که املاک و بردگان آن وقف شده‌اند.[۲۲]
فَقیر(فَقرَین)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
فَقیر یا فَقرَین اسم دو مکان است در عالیه و نزدیک مدینه. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که پیامبر به امام علی(ع) بخشید.[۲۳] این اراضی توسط امام علی(ع) وقف شدند.[۲۴]
حَرّة الرَجلاء(حُرة رَجلی)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حَرّة ُالرَجلاء زمینی بود صاف و پر از سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین مدینه و شام.[۲۵]
ذاتُ کَمات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ذاتُ کَمات شامل چهار چاه به نام های: ذوات العشرا، قعین، معید، رعوان از موقوفات امام علی(ع) در منطقه حرةالرجلا است.[۲۶]
الأحمَر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وادی الاحمر بخشی از آن موقوفه بود و بخشی دیگر نیز با بخشش امام علی(ع) به آل مناع از طایفه بنی عدی تعلق یافت.[۲۷]
البَیضاء[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وادی البَیضاء مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از موقوفات امام علی(ع) در حَرةالرَجلا است.[۲۸]
عُبّادان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عُبّادان در سمت غربی دجله و شمال بصره به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.[۲۹] امام علی(ع) چاهی در این منطقه حفر و وقف نمود.[۳۰]
أدبِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ادبِیه واقع در صحرای إضم در اطراف مدینه، شامل موقوفاتی از امام علی(ع) است.[۳۱]
بِئر المَلک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بِئر المَلک چاهی است در شمال مدینه در وادی قناة که از موقوفات امام علی(ع) بشمار می رود.[۳۲]
عِینُ السُکر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امام علی(ع) مزرعه ای را در عِینُ السُکر وقف کرد.[۳۳]
عَقیقُ الاَکبَر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وادی عقیق در مدینه به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.[۳۴] عقیق اکبر که به بئر علی و آبار علی نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که امام علی(ع) آن ها را وقف نمود. تعداد این چا ه‌ها 23 حلقه ذکر شده است که کنار مسجد شجره قرار داشتند.[۳۵]
جُحفِه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
جحفه، قریه ای بین راه مدینه و مکه که میقات اهل مصر و شام بود. این روستا که پیشتر مَهَیعَه نامیده می شد از موقوفات امام علی بشمار می رود.[۳۶]
سُوَیعه(سُوَیقه)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مکانی در نزدیکی مدینه که آل علی(ع) در آن سکونت داشتند و از موقوفات امام علی(ع) بشمار می‌آمد. چاه‌ها و چشمه های زیادی در سُویَعه توسط امام علی(ع) حفر و وقف شد.[۳۷]
چاه هایی دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
چا ه‌هایی در راه مکه، چاهی در مدینه نزدیک مسجد فتح، چاهی در راه مدینه، چاهی در کوفه و چاهی در بصره، از دیگر موقوفات امام علی(ع) بشمار می آیند.[۳۸]
مساجد وقفی امام علی(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امام علی(ع) علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند مسجدالنبی، شش باب مسجد بنا و وقف نمود.
مَسجِدُ الفَتح[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد فتح در مدینه و در مکانی که دعای پیامبر برای پیروزی مسلمانان در جنگ خندق به اجابت رسید، احداث شد.[۳۹]
از دیگر مساجد وقفی آن حضرت موارد زیر را برشمرده‌اند:
- مَسجِدُالجامِع البَصرَه[۴۰]
- مسجدی در منطقه احد: این مسجد مقابل قبر حمزه، عموی پیامبر قرار داشت.[۴۱]
- مسجدی در میقات حج[۴۲]
- مسجدی در کوفه[۴۳]
- مسجدی در عُبّادان[۴۴]
املاک و خانه های موقوفه امام علی(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
خانه ای در محله بنی زُرَیق[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امام علی(ع) خانه ای در محله بنی زُرَیق را به خاله های خود وقف نمود.[۴۵]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ معجم البلدان، ج1، ص658
- ↑ مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132
- ↑ بحارالانوار، ج41، ص32
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220
- ↑ وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277
- ↑ وفاالوفءباخباردارالمصطفی، ج4، ص1150
- ↑ وسائل الشیعه، ج19، ص196، وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج2، ص263
- ↑ وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج1، ص127
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222
- ↑ معجم البلدان، ج6،ص 348
- ↑ وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج1، ص327، تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224
- ↑ تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225
- ↑ معجم البلدان، ج10، ص1220
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225
- ↑ معجم البلدان، ج4، ص320
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص226
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225، اختیار معرفةالرجال(خلاصه رجال کشی)، ج9، ص146
- ↑ وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج2، ص288
- ↑ تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص222
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222
- ↑ معجم البلدان، ج1، ص166
- ↑ مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223
- ↑ معجم البلدان، ج4، ص139
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 403
- ↑ معجم البلدان، ج2، ص111 و مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)،ج2، ص115
- ↑ معجم البلدان، ج3، ص 386
- ↑ مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص 132
- ↑ معجم البلدان، ج9، ص 120
- ↑ بحارالانوار، ج41، ص32
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص211
- ↑ بحارالانوار، ج41، ص32
- ↑ بحارالانوار، ج41، ص32
- ↑ مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص135
- ↑ وسائل الشیعه، ج19، ص 187
فهرست منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقاله برگرفته از مقاله بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی(ع) عفت خشنودی و اصغر منتظر قائم، فصلنامه شیعه شناسی، شماره ۴۸ است.
- ابن شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، قم، المطبعه العلمیه،1404، ج2
- ابن شبه نمیری بصری، تاریخ المدینه المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، بیروت، دارالتراث،1410
- حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409
- سمهودی، علی بن عبدالله حسنی شافعی، وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، تحقیق عبدالحمید، محمد محیی الدین، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1403
- قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، 1386
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، یسروت، مؤسسه الوفاء، 1403
- یاقوت حموی، شهاب الدین یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1399