طواف

کعبه و طواف به دور آن.

طواف، هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام است، که یکی از اعمال عمره مفرده و تمتع دانسته شده است. این هفت دور، از روبه‌روی حجرالاسود آغاز شده و به همان‌جا پایان می‌پذیرد. طواف‌کننده باید دارای شرایطی مانند طهارت بوده و طواف را به قصد اطاعت از دستور خدا انجام دهد. محدوده طواف به فتوای بیشتر مراجع تقلید، تا جایی است که عرفاً بگويند دور كعبه مى‌گردد؛ ولی به‌نظر برخى ديگر از مراجع، طواف بايد در محدوده میان كعبه و مقام ابراهيم باشد.

مفهوم‌شناسی

طواف، هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام است، که یکی از اعمال عمره مفرده و تمتع دانسته شده است.

شرایط

طواف‌کننده باید شرایطی داشته باشد، که چنین است:

طهارت بدن و لباس

طواف‌کننده باید بدن و لباسش پاک باشد؛ افزون بر این، لباس او باید شرایط لباس نمازگزار مانند غصبی نبودن را هم داشته باشد.

طهارت از حدث

طواف‌کننده باید با وضو باشد و غسلی برعهده او نباشد و چنانچه نتواند وضو بگيرد يا غسل كند بايد تيمم كند.

طواف عمره بدون طهارت صحيح نيست، زنانی كه در ايام عادت ماهيانه به‌سر مى‌برند بايد صبر كنند و پس از پاك شدن، غسل بجاى آورند و طواف كنند.

پوشش بدن

طواف‌كننده بايد در حال طواف به مقدارى كه در نماز لازم است بدن خود را بپوشاند.

ختنه

پسرها و مردها بايد ختنه شده باشند و بدون آن طواف صحيح نيست.

نيّت

طواف و دیگر اعمال عمره، از عبادات است و بايد با نيت باشد؛ يعنى گشتن به دور كعبه بايد به‌قصد طواف و براى اطاعت دستور خداوند باشد.

واجبات

شروع از حجرالاسود

طواف بايد از گوشه‌اى از كعبه كه حجرالاسود در آن قرار دارد آغاز شود؛ همان گوشه‌اى كه نزديك درِ كعبه است.

پایان دادن به حجرالاسود

نقطه آغاز و پايان طواف، حجرالاسود است؛ يعنى هفت دورِ طواف، مقابل حجرالأسود به‌پايان مى‌رسد و طواف، كمتر يا بيشتر از اين مقدار صحيح نيست؛ ولی دقت در اين امر لازم نيست و همين مقدار كه عرفاً بگويند روبه‌روى حجرالاسود است كافى است.

ايستادن مقابل حَجر در آغاز طواف و در پايان آن و در پايان هر شوط از طواف لازم نيست، ولى مستحب است با دست خود به سمت حجرالاسود اشاره كند و دست خود را ببوسد.

هفت دور طواف كردن

طواف كعبه هفت دور است نه كمتر نه زيادتر و به هر دورِ آن «شوط» گفته مى‌شود.

كعبه را در طرف چپ خود قرار دادن

طواف‌كننده بايد همان‌گونه كه همه مسلمانان طواف مى‌كنند به دور كعبه بگردد؛ يعنى عقب‌عقب نرود، برخلاف مسير طواف‌كنندگان نچرخد، و در حال طواف رو به كعبه نباشد؛ ولى نگاه به سمت راست يا چپ، حتى پشت سر، اگر بدن را نگرداند اشكال ندارد.

محدوده

به فتواى بیشتر مراجع تقليد، طواف كعبه در مسجدالحرام تا جايى كه مردم طواف مى‌كنند و عرفاً بگويند دور كعبه مى‌گردد صحيح است.

به‌نظر برخى ديگر از مراجع تقليد، طواف بايد در محدوده فاصله میان كعبه و مقام ابراهيم كه حدود ١٣ متر است باشد. با این همه، براى مقلدين اين مراجع نيز اگر طواف در آن محدوده مشكل باشد يا ممكن نباشد، و نتوانند صبر كنند تا در وقت خلوت طواف كنند، در فاصله دورتر نيز اشكال ندارد.

طواف‌كننده بايد به‌دور حجر اسماعيل هم بگردد؛ يعنى در حال طواف، داخلِ حجر اسماعیل نرود.

مستحبات

برخی از مستحبات طواف چنین است:

• تلاوت قرآن؛
• ذكر گفتن؛
• خواندن دعاهاى واردشده؛
• به آرامى و آرامش طواف كردن؛
• استلام حجرالاسود.

مکروهات

برخی از مکروهات طواف چنین است:

• خنديدن؛
• سخن گفتن؛
• شعر خواندن؛
• خوردن و آشاميدن؛
• دست كشيدن به ديوار حجر اسماعيل(ع)؛ (دست كشيدن به ديوار حجر اسماعيل(ع) به فتواى برخى از فقیهان جايز نيست؛ ولى بسيارى از آنها آن را مكروه مى‌دانند.)

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه مناسک حج، محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۳۳-۳۸ است.