ابوسعد ورامینی

ابوسعد ورامینی

اطلاعات فردی
نام کامل	رضی‌‌الدین ورامینی
لقب	ابوسعد
تاریخ تولد	قرن پنجم
تاریخ وفات	قرن ششم
خویشاوندان سرشناس	فرزندش حسین
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	از معماران حرمین شریفین، تلاش برای آبادانی و مرمت حرم مکی و مدنی، بخشش به حاجیان و زائران

رضی‌‌الدین ورامینی ملقب به ابوسعد ورامینی از معماران حرمین شریفین در قرن پنجم و ششم که در آبادانی و مرمت حرم مکی و مدنی بسیار کوشید. ابوسعد و خاندانش در آبادانی شهر ورامین بسیار کوشیدند. عمده شهرت ابوسعد ورامینی - که شیعه‌مذهب بود - به مرمت و تعمیر اماکن مقدس در دو شهر مکه و مدینه مربوط می‌شود. در منابع مختلف از وی به عنوان مردی ثروتمند یاد شده که ثروتش را در آبادانی مسجدالحرام و مسجدالنبی خرج می‌کرد. فرزندش حسین نیز همانند پدر در آبادانی حرمین شریفین می‌کوشید و از وی به «عماد الحاج و الحرمین» یاد شده است.

شخصیت‌شناسی

رضی‌‌الدین ابوسعد (بوسعد) ورامینی در اواخر سده پنجم و نیمه نخست سده ششم ق. در ورامین می‌زیسته؛ اما از زمان تولد و مرگ او اطلاعی دقیق در دست نیست و منابع کمتر به او پرداخته‌اند. ورامین از سده چهارم در زمره شهرهای شیعه‌نشین بوده و خاندان‌های مشهور، از جمله خاندان ابوسعد ورامینی، از آن برخاسته‌اند. او از نام‌آوران شیعه ورامین بوده و به اعتقاد عبدالجلیل قزوینی، از همین رو، مورخان اهل‌ سنت کمتر بدو پرداخته‌اند. او و خاندانش برای رونق و آبادانی شهر خود بسیار کوشیده‌اند. بنای مسجد جامع، مدرسه رضویه و فتحیه در ورامین را می‌توان از کارهای آنان به شمار آورد.

آبادانی حرمین شریفین

شهرت ابوسعد و فرزندش حسین در جهان اسلام از این روست که در تعمیر و مرمت حرمین شریفین و احسان و بخشش به حاجیان و زائران فعال بوده‌اند. سمعانی (م.۵۶۲ق.) ذیل عنوان «ورامینی» ابوسعد را از معاصران خود دانسته و او را به بزرگی ستوده و یاد کرده که وی ثروتش را در راه آبادانی حرمین شریفین به کار گرفته است. سمعانی از فرزند ابوسعد، حسین، نیز یاد کرده و به کثرت حج‌گزاری وی و رغبتش به خیرات و صدقات اشاره و او را شیعه غالی (افراطی در شیعه‌گری) دانسته است. عبدالجلیل قزوینی در گزارشی، ابوسعد را در رتبه خواجگان و بزرگان و رؤسای با اعتبار یاد کرده و از او در شمار معماران بیت ‌الله الحرام و مسجدالنبی(ص) نام برده است. محدث ارموی با بهره‌گیری از سخنان عبدالجلیل، ابوسعد را در ردیف جواد اصفهانی (م.۵۵۸ق.) از بانیان برخی فعالیت‌های مذهبی و خیرخواهانه در مدینه دانسته است. کارهای ابوسعد مانند ساختن بناها و مشاهد ائمه(ع) موجب شد تا از سوی برخی سنّیان، به گورپرستی و رافضی بودن متهم شود. قزوینی از فرزندان وی نیز تمجید کرده و آنان را از خیرین و احسان کنندگان شمرده و به‌ ویژه از حسین با وصف عالم، زاهد و «عماد الحاج و الحرمین» یاد کرده است.

ابن‌ جبیر در گزارشی، مردی بزرگ و ثروتمند را از سرزمین پارسیان یاد می‌کند که ثروتش را در راه توسعه و آبادانی مسجدالحرام هزینه می‌کرد و بازسازی تنوره چاه زمزم و قبه آن را به او نسبت می‌دهد. بر پایه برخی قراین، مقصود ابن جبیر در این گزارش، ابوسعد است که این کارها را در زمان جد امیر مکثر، امیر مکه در سال‌های پس از ۵۱۸ق. هنگام حضورش در مراسم حج انجام داده است.

از کسانی که ابوسعد و فرزندش حسین را با شکوه فراوان یاد کرده، رازی، شاعر شیعه با تخلص «قوامی» است که ترجیع‌بندی مشتمل بر ۱۱۶ بیت در مدح او سروده است. نیز در ترجیع‌بندی دیگر با ۴۴ بیت که گویا هنگام حضور حسین فرزند ابوسعد در سفر حج سروده شده، وی را به سبب اهتمامش به کعبه ستوده و به بخشندگی و کرم وصف کرده است.

پیوند به بیرون

• خاندان ابوسعد ورامینی و تلاش برای آبادانی حرمین شریفین، مجله میقات حج، پاییز ۱۳۷۱ش، شماره ۱.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابوسعد ورامینی.

• اطلس شیعه: رسول جعفریان، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۷ش
• الانساب: عبدالکریم السمعانی (م.۵۶۲ق.)، بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق
• تعلیقات نقض: میرجلال الدین ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش
• دیوان شرف الشعراء: بدر الدین قوامی رازی، به کوشش حسینی ارموی، تهران، چاپخانه سپهر، ۱۳۳۴ش
• رحلة ابن جبیر: بیروت، دار صادر، ۱۴۰۰ق
• کلید نقض و تعلیقات آن: حسینی ارموی، تهران، ۱۳۵۸ش
• النقض: نصیر الدین ابورشید عبدالجلیل قزوینی رازی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش.