ابورغال

ابورِغال، راهنمای اصحاب فیل هنگام حمله به مکه؛ از اهالی طائف که بنابر درخواست ابرهه، به عنوان راهنما، اصحاب فیل را همراهی کرد.

قبری در مُغَمَّس به وی نسبت داده شده که مردم به آن سنگ می‌زنند. همچنین بنابر روایتی، پیامبر(ص) خبر داد که داخل قبر ابورغال، شمش طلا وجود دارد لذا مسلمانان قبر وی را شکافتند و آن را بیرون آوردند.

شخص دیگری نیز به اسم ابورغال در تاریخ وجود دارد که از بزرگان قوم ثمود بود و با توقف در حرم الهی، از عذاب آسمانی بر قوم ثمود، در امان ماند.

شخصیت ویرایش

از نام و زندگی ابورِغال آگاهی چنداني در دست نیست. بنابر گزارشی، آن‌گاه که ابرهه ۴۰ سال پیش از بعثت یا ۵۵ روز پیش از ولادت پیامبر گرامی(ص) برای ویران‌ کردن کعبه به مکه لشکر کشید، در مسير مکه، به طائف رسید و از اهالی آن شهر خواست تا راهنمایی در اختیار او بگذارند و آنان ابورِغال، از غلامان طائف را در اختیار او نهادند.^[۱] گویند: او در همین سفر در مُغَمَّس، دو میلی غُمیر، جایی میان ذات عِرقْ یعنی میقات عراقیان، و بستان^[۲] درگذشت.^[۳] قبری که مردم در مُغَمَّس بدان سنگ می‌زنند، قبر اوست.^[۴] سنگ زدن به قبر او به صورت سنت درآمده^[۵] و در اشعار^[۶] و امثال عرب شهرت یافته است.^[۷] ابن‌ اسحاق بی‌آن‌که از ابورِغال یاد کند، نام راهنمای ابرهه را نفیل دانسته است.^[۸]

ناسازگاری گزارش‌ها درباره ابورغال موجب شده تا برخی محققان در وجود او تردید کرده، وی را شخصیتی افسانه‌ای بدانند.^[۹] بنابر نقل ابن کثیر، تشابه اسمی میان ابورِغال راهنمای اصحاب فیل با ابورغال پیش از او موجب شده تا مردم قبر هر دو را سنگباران کنند!^[۱۰]

ابورغال دیگر ویرایش

در برخی منابع از فردی با کنیه ابورغال یاد شده که فاصله زمانی بسیاری با راهنمای اصحاب فیل داشته است. او را از بزرگان قوم ثمود دانسته‌اند^[۱۱] که هنگام نزول عذاب بر ثمود، در حرم الهی بود و بدین روی از عذاب آسمانی در امان ماند. اما آن‌گاه که حرم الهی را ترک کرد، عذاب بر او نازل و کشته شد.^[۱۲] برخی این ابورغال را کُنیه زید بن مِخلف^[۱۳]، قُسِی بن مُنَبّه بن نبیت، جد اعلای ثقیف^[۱۴] یا قسی برده ابورِغال^[۱۵] دانسته‌اند. گویند: آن‌گاه که پیامبر گرامی(ص) پس از فتح مکه در سال 8ق. به طائف رفت، به مردم خبر داد که در قبر ابورغال زید بن مِخْلَف شمشی طلا هست؛ مردم قبر او را شکافتند و آن را بیرون آوردند. فقیهان اهل‌ سنت این رخداد را دلیلی بر جواز نبش قبر کافران برای به‌ دست آوردن مال دانسته‌اند.^[۱۶]

پیوند به بیرون ویرایش

پانویس ویرایش

↑ تاریخ طبری، ج۱، ص۵۵۲؛ معجم البلدان، ج۵، ص۱۶۱؛ سبل الهدی، ج۱، ص۲۱۷.
↑ معجم البلدان، ج۴، ص۲۱۳؛ المفصل، ج۷، ص۳۴۳؛ المعالم الاثیره، ص۲۲۲.
↑ جامع البیان، ج۳۰، ص۳۸۷.
↑ جامع البیان، ج۳۰، ص۳۸۷؛ تفسیر سمعانی، ج۶، ص۲۸۳.
↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱؛ الاغانی، ج۴، ص۲۹۹.
↑ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۱۳؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۶۱.
↑ مسند احمد، ج۲، ص۱۴؛ المحلی، ج۹، ص۳۵۱.
↑ سیره ابن اسحاق، ج۱، ص۳۸.
↑ دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱، ص۳۴۰.
↑ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۱۳.
↑ صحیح ابن حبان، ج۱۴، ص۷۸؛ معجم البلدان، ج۳، ص۵۳؛ البدایة و النهایه، ج۱، ص۱۵۷-۱۵۸؛ ج۴، ص۳۹۷.
↑ تاریخ طبری، ج۱، ص۱۶۲؛ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲؛ السیرة الحلبیه، ج۳، ص۷۶-۷۷.
↑ معجم البلدان، ج۳، ص۵۳؛ المفصل، ج۴، ص۱۴۹.
↑ الاغانی، ج۴، ص۲۹۸.
↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱.
↑ سنن ابی داود، ج۲، ص۵۴؛ کشاف القناع، ج۲، ص۱۶۸؛ فقه السنه، ج۱، ص۵۶۰.

منابع ویرایش

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابورغال.

الاغانی: ابوالفرج الاصفهانی (م.۳۵۶ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه
انساب الاشراف: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق
البدایة و النهایه: ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق
تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م.۸۰۸ق.)، بیروت، مؤسسة اعلمی، ۱۳۹۱ق
تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م.۳۱۰)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق
تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن): منصور السمعانی (م.۴۸۹ق.)، به کوشش یاسر ابراهیم و دیگران، ریاض، دار الوطن، ۱۴۱۸ق
جامع البیان: الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش خلیل المیس و دیگران، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق
دائرة المعارف الاسلامیه: مترجم: احمد شنتاوی و دیگران، تهران، جهان، ۱۹۳۳م
سبل الهدی و الرشاد: محمد بن یوسف الصالحی (م.۹۴۲ق.)، به کوشش احمد عادل و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق
سنن ابی‌داود: السجستانی (م.۲۷۵ق.)، به کوشش سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق
سیره ابن اسحاق (السیرو المغازی): ابن اسحاق (م.۱۵۱ق.)، به کوشش محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث
السیرة الحلبیه: الحلبی (م.۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق
السیرة النبویه: ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۹۶ق
صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان: علی بن بلبان الفارسی (م.۷۳۹ق.)، به کوشش الارنؤوط، الرساله، ۱۴۱۴ق
فقه السنه: سید سابق، بیروت، دار الکتاب العربی
کشاف القناع: منصور البهوتی (م.۱۰۵۲ق.)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
المحلی بالآثار: ابن حزم الاندلسی (م.۴۵۶ق.)، به کوشش احمد شاکر، بیروت، دار الفکر
مسند احمد: احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق
المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق
معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق
المفصل: جواد علی، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۷۶م.

[1] تاریخ طبری، ج۱، ص۵۵۲؛ معجم البلدان، ج۵، ص۱۶۱؛ سبل الهدی، ج۱، ص۲۱۷.

[2] معجم البلدان، ج۴، ص۲۱۳؛ المفصل، ج۷، ص۳۴۳؛ المعالم الاثیره، ص۲۲۲.

[3] جامع البیان، ج۳۰، ص۳۸۷.

[4] جامع البیان، ج۳۰، ص۳۸۷؛ تفسیر سمعانی، ج۶، ص۲۸۳.

[5] انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱؛ الاغانی، ج۴، ص۲۹۹.

[6] البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۱۳؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۶۱.

[7] مسند احمد، ج۲، ص۱۴؛ المحلی، ج۹، ص۳۵۱.

[8] سیره ابن اسحاق، ج۱، ص۳۸.

[9] دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱، ص۳۴۰.

[10] البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۱۳.

[11] صحیح ابن حبان، ج۱۴، ص۷۸؛ معجم البلدان، ج۳، ص۵۳؛ البدایة و النهایه، ج۱، ص۱۵۷-۱۵۸؛ ج۴، ص۳۹۷.

[12] تاریخ طبری، ج۱، ص۱۶۲؛ السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲؛ السیرة الحلبیه، ج۳، ص۷۶-۷۷.

[13] معجم البلدان، ج۳، ص۵۳؛ المفصل، ج۴، ص۱۴۹.

[14] الاغانی، ج۴، ص۲۹۸.

[15] انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱.

[16] سنن ابی داود، ج۲، ص۵۴؛ کشاف القناع، ج۲، ص۱۶۸؛ فقه السنه، ج۱، ص۵۶۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]