آبار علی

آبار علی منطقه و نخلستانی در جنوب مدینه دارای چاه‌های آب، منسوب به امام علی‌(ع). این مکان اکنون میان راه قدیم مدینه به مکه و بزرگراه جدید مدینه به مکه قرار دارد. آبار علی یا بئر علی نام دیگر منطقه ذوالحلیفه است و مسجد شجره که میقات اهل مدینه است نیز از سده‌های پیش به این نام خوانده می‌شده است.

آبار علی

اطلاعات اوليه
مکان	مدینه ذوالحلیفه
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.414233225993286,39.54542658465621","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0622\u0628\u0627\u0631 \u0639\u0644\u06cc\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0622\u0628\u0627\u0631 \u0639\u0644\u06cc\n","link":"","lat":24.414233225993286,"lon":39.54542658465621,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مکان

آبار و اَبیار جمع بِئْر و به معنای چاه‌ها است. آبار علی نام منطقه‌ای است در ۷ یا ۹ کیلومتری جنوب شهر مدینه، در وادی عقیق و دامنه غربی کوه عیر که نزدیک ذوالحلیفه و بر سر راه مکه قرار دارد و دارای چاه‌های آب و نخلستان‌های فراوان است. این منطقه همان منطقه ذو الحلیفه است که مسجد شجره که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است.

امروزه در یکی مزارعی که در غرب مسجد شجره در جوار وادی عقیق قرار دارد، چاه‌های آب متعدد و کهنی باقی مانده است.بنابر گزارش‌هایی زائران همین چاه‌ها را چاه‌های منسوب به امام علی می‌دانند در حالی که یه گفته کعکی آن چاه‌ها در راه حج قرار داشته و امروزه از میان رفته و جایش معلوم نیست.

علت نامگذاری

کاربرد نام آبار علی یا بئر علی برای این منطقه سابقه‌ای کهن دارد. سمهودی در اواخر قرن نهم بئر علی را نام رایج مسجد شجره می‌داند و فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال 1292 قمری اشاره می‌کند که مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند. نویسندگان اهل‌سنت از قرن نهم هجری به بعد، آبارعلی و ذوالحلیفه و مسجد شجره را نام یک مکان و میقات مردم مدینه دانسته‌اند.

بنابر گزارش منابع، این چاه‌ها را امام علی(ع) در این منطقه حفر کرده و برای استفاده حج‌گزاران و سایر مردم وقف کرده است و از این رو این منطقه به آبار علی مشهور شده است.

همچنین درباره این مکان، داستانی بین مردم رواج داشته، که بر اساس آن این چاه‌ها پیش از هجرت پیامبر(ص) به مدینه وجود داشته است و امام علی(ع) در کنار آن‌ها با قبایلی از جن‌ها جنگیده است. در صحت این داستان تردید شده است

نویسنده‌ای مصری، بدون ذکر منبع، آبار علی را به علی بن دینار، سلطان دارفور در جنوب سودان، منسوب کرده است که به گفته وی در سال ۱۸۹۸م/۱۳۱۵ق چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی كرد و از آن پس این منطقه به نام او آبار علی خوانده شد؛ اما از آنجا که نام آبار علی از سده‌ها پیش رایج بوده است چنین دیدگاهی پذیرفتنی نیست.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل آبار علی.

• اعانة الطالبین: السید البکری الدمیاطی (م.۱۳۱۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق
• اعمال الحرمین: علی بن منصور المرهون، دار الهدی، ۱۴۲۲ق
• البحر الرائق: ابونجیم المصری (م.۹۷۰ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
• تاج العروس: الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق
• تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّة النمیری (م.۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق
• تحفة الاحوذی: المبارک فوری (م.۱۳۵۳ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق
• تهذیب الاحکام: الطوسی(م.۴۶۰ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش
• چهارده نور پاک: عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، ۱۳۸۱ش
• الحج والعمرة فی الکتاب والسنه: الری شهری، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۶ش
• خلاصة الوفاء: السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد الامین
• الدرالمختار: الحصکفی (م.۱۰۸۸ق.)، به کوشش مکتب البحوث، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق
• سبل السلام: الکحلانی (م.۱۱۸۲ق.)، مصطفی البابی، مصر، ۱۳۷۹ق
• السنن الکبری: البیهقی (م.۴۵۸ق.)، بیروت، دار الفکر
• شرح عمدة فی الفقه: ابن تیمیة (م.۷۲۸ق.)، به کوشش العطیشان، الریاض، مکتبة العبیکان، ۱۴۱۳ق
• شرح مسند ابی‌حنیفه: ملاعلی القاری (م.۱۰۱۴ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه
• صراط النجاة: میرزا جواد التبریزی، برگزیده، ۱۴۱۶ق
• عمدة القاری: العینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
• عون المعبود: العظیم آبادی (م.۱۳۲۹ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
• العهود المحمدیه: عبدالوهاب الشعرانی (م.۹۷۳ق.)، مصطفی البابی، مصر، ۱۳۹۳ق
• العین: خلیل (م.۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق
• فتاوی اللجنة الدائمه: احمد بن عبدالرزاق الدویش، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة و الافتاء
• فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه
• فتوح البلدان: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش صلاح الدین المنجد، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م
• کشف الخفاء: اسماعیل العجلونی (م.۱۱۶۲ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق
• کلمة التقوی (فتاوی): محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق
• لسان العرب: ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق
• المصنّف: عبدالرزاق الصنعانی (م.۲۱۱ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی
• المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق
• معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
• معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق
• مکاتیب الرسول: احمدی میانجی، به کوشش مرکز تحقیقات حج، تهران، دار الحدیث، ۱۴۱۹ق
• مناسک حج و عمره: سید محمد علی ابطحی، ۱۴۱۸ق
• مناسک حج: لطف‌الله صافی، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۶ق
• مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق
• نیل الاوطار: الشوکانی (م.۱۲۵۵ق.)، بیروت، دار الجیل، ۱۹۷۳م.