نیت احرام
نیت احرام به معنای قصد انجام دادن و به جا آوردن اعمال عمره تمتع یا حج یا عمره مفرده بوده و از واجبات احرام است. اگر کسی بدون نیت، محرم شود، احرامش باطل است؛ خواه به عمد صورت گیرد و خواه از روی اشتباه یا جهل. همچنین در نیت، افزون بر قصد قربت، باید جنس (حج یا عُمره بودن)، نوع (تَمَتُّع، قِران یا اِفراد بودن) و وصف آن (واجب یا مستحب بودن) تعیین شود.
| دسته | واجبات احرام |
|---|---|
| مربوط به آیین | احرام در عمره و حج |
| مکان | میقات، حرم مکی |
| زمان | هنگام احرام |
| مفاهیم فقهی وابسته | احرام |
| صفحه فتواهای مراجع | نیت احرام عمره تمتع (فتاوای مراجع)؛نیت احرام در حج تمتع |
| جستارهای وابسته | فیلم‌های آموزشی احکام عمره و حج |
| واجبات |
| شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه |
| محرمات احرام |
| مشترک بین زن و مرد |
| شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح |
| ویژه مردان |
| پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال |
| ویژه زنان |
| پوشاندن صورت • پوشاندن دست |
| دیگر احکام |
| مستحبات احرام |
| مکروهات احرام |
مفهوم‌شناسی
نیت در لغت به معنای «قصد»، «اراده»، «عزم» و «اندیشه» به کار رفته[۱] و در اصطلاح نیز به معنای قصد و اراده‌ای است که انسان را به چیزی وادار کند.[۲] به گفته خواجه نصیرالدین طوسی(۵۹۷-۶۷۲ق)، حکیم و متکلم شیعه، «نیت»، قصد انجام دادن فعل و واسطه بین علم و عمل است.[۳] برخی نیز نیت را به «انگیزه اختیاری و آگاهانه برای انجام دادن کارها»، تعریف کرده‌اند.[۴]
احرام
اِحرام نخستین عمل حج و عمره است که در آن فرد لباس احرام پوشیده و پس از نیت، لبیک می‌گوید.[۵] احرام را از آن رو به این نام می‌نامند که احرام‌گزار برخی کارهایی را که پیشتر بر وی حلال بوده[۶] یا کارهایی را که با اعمال حج و عُمره ناسازگار است، بر خود حرام می‌شمرَد.[۷] به فرد در حالت احرام «مُحْرِم» می‌گویند.[۸]
احکام
احکام مربوط به نیت احرام در فقه شیعه و اهل سنت عبارت است از:
- واجب بودن نیت در احرام: به باور فقیهان شیعه[۹] و فقیهان اهل‌سنت[۱۰] نیت از واجبات احرام است.
- قصد قربت و تعیین جنس، نوع و وصف نیت: در نیت، افزون بر قصد قربت، باید جنس (حج یا عُمره بودن)،[۱۱] نوع (تَمَتُّع، قِران یا اِفراد بودن) و وصف آن (واجب یا مستحب بودن) تعیین شود؛[۱۲] اما به نظر برخی فقها اگر احرام‌گزار، عملی خاص را قصد نکند، احرام او صحیح است، به این صورت که اگر در ماه‌های حج باشد، میان قصد عمره یا حج اختیار دارد و اگر در ماه‌های حج نباشد، احرامش خاص عمره خواهد بود.[۱۳]
- نیت نکردن و باطل شدن احرام: به نظر مراجع شیعه مانند امام خمینی[۱۴] و برخی از فقیهان اهل سنت، احرام بدون نیت و تنها با تَلبیه منعقد می‌شود.[۱۵] اما بعضی فقیهان شیعه مانند سید محمد موسوی عاملی (درگذشت: ۱۰۰۹ق)[۱۶] و فاضل هندی (درگذشت: ۱۱۳۱ق)[۱۷] و نیز برخی فقهای اهل‌سنت[۱۸] برآنند که اگر کسی بدون نیت محرم شود، احرامش باطل است؛ خواه به عمد صورت گیرد و خواه از روی اشتباه یا جهل.
پانوشت
- ↑ فرهنگ لغت دهخدا، ذیل واژه نیت.
- ↑ موسوی خمینی، آداب الصلواه، ۱۳۷۴ش، ص۵۶.
- ↑ مشکینی، درس‌های اخلاق، ترجمه علیرضا فیض، ۱۳۸۰ش، ص۶۴.
- ↑ مصباح یزدی، کلمة حول فلسفةالاخلاق، بی‌تا، ص۲۱؛ مصباح، «نقش نیت در ارزش اخلاقی»، ص۸۳.
- ↑ مناسک حج، ص۱۳۱ و ۴۴۱.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج۶، ص۳۶؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.
- ↑ المدونة الکبری، ج۱، ص۳۶۰؛ المقنعه، ص۴۳۱-۴۳۲.
- ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.
- ↑ المغنی، ج۳، ص۲۴۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴.
- ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۷۴-۶۷۵.
- ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.
- ↑ المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۱۶؛ المهذب، ج۱، ص۲۱۹؛ الوسیله، ص۱۶۱.
- ↑ مناسک حج، مسأله ۲۵۱.
- ↑ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۲؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸.
- ↑ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۵۹.
- ↑ کشف اللثام، ج۵، ص۲۵۵.
- ↑ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۷۸؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۴.
- ↑ المعتبر، ج۲، ص۷۸۱؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵؛ مناسک حج، مسأله ۲۵۱.
- ↑ المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۰۷؛ کشف اللثام، ج۵، ص۲۶۵-۲۶۶.
منابع
- آداب الصلواة: روح الله موسوی خمینی، تهران، موسسه چاپ و نشر آثار امام خمینی،۱۳۷۴ش.
- المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (درگذشت ۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
- المدونة الکبری: مالک بن انس (درگذشت ۱۷۹ق)، مصر، مطبعة السعاده.
- المعتبر: المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، مؤسسة سید الشهداء، ۱۳۶۳ش.
- المغنی: عبدالله بن قدامه (درگذشت ۶۲۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- المقنعه: المفید (درگذشت ۴۱۳ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (درگذشت ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- درس‌های اخلاق: علی مشکینی، ترجمه علیرضا فیض، قم، پارسیان، ۱۳۸۰ش.
- روضة الطالبین: النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- شرائع الاسلام: المحقق الحلی (درگذشت ۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
- فرهنگ لغت دهخدا: علی اکبر دهخدا، تهران، مؤسسه لغت نامه دهخدا، ۱۳۴۱ش.
- کشاف القناع: منصور البهوتی (درگذشت ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- کشف الرموز: الفاضل الآبی (درگذشت ۶۹۰ق)، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۸ق.
- کشف اللثام: الفاضل الهندی (درگذشت ۱۱۳۷ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- کلمة حول فلسفةالاخلاق: محمدتقی مصباح یزدی ، قم، انتشارات در راه حق، بی‌تا.
- مدارک الاحکام: سید محمد بن علی الموسوی العاملی (درگذشت ۱۰۰۹ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق.
- معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق.
- مغنی المحتاج: محمد الشربینی (درگذشت ۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
- مناسک حج: پژوهشکده حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
- منتهی المطلب: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، چاپ سنگی.
- «نقش نیت در ارزش اخلاقی»: مجتبی مصباح، در فصلنامه تخصصی اخلاق وحیانی، شماره ۲، زمستان ۱۳۹۱ش.