داستان باریافتگان (کتاب)
سفرنامه میر سید احمد هدایتی به کوشش سید علی قاضی عسکر تدوین شده است. میرسید احمد هدایتی متولی آستان حضرت عبدالعظیم بود و در سال ۱۲۹۹ه.ش راهی سفر حج شد.این زمان مقارن جنگ جهانی اول است. وی در مسیر حجگزاری خود با گذر از مناطق مختلف ایران که تحت اشغال متفقین قرار داشت و نیز عراق و هند که مستعمره انگلیس بود، ضمن پرداختن به شهرهای مسیر و شرح زیارات، گزارشی از مناطق مسلمان نشین در زمان جنگ جهانی اول نیز ارائه میدهد.
پدید آورندگان | |
---|---|
نویسنده | سید احمد هدایتی |
به کوشش | سید علی قاضی عسکر |
نشر | |
تعداد صفحات | ۲۹۶ |
ناشر | مشعر |
محل نشر | تهران |
تاریخ نشر | پاییز ۱۴۰۰ |
خاندان و نسب ویرایش
میر سید احمد هدایتی، فرزند میر سید هدایت الله هدایتی و جد وی سید ابوالحسن مشهور به آقامیر، داماد فتحعلی شاه قاجار و متولی آثار حضرت عبدالعظیم بوده است.۱۳ جد اعلای این دودمان «میرسیدحسین خاتم المجتهدین» از علمای جبلعامل و داماد علامه کرکی است.[۱]
سید هدایت الله هدایتی در سال ۱۲۹۴ از سوی مظفرالدین شاه به تولیت آستان حضرت عبدالعظیم منصوب شد.[۲] و در سال ۱۲۹۸ به سبب کهولت سن سید هدایت الله، سید احمد پسرش عهدار تولیت عبدالعظیم شد.[۳]
مسیرحج گزاری ویرایش
میرسیداحمد هدایتی، در شرایطی سفر خود را آغاز نمود که به واسطه جنگ جهانی اول ۵ سال راه حج مسدود بود. [۴]او سفر خود را از تهران شروع کرد و پس از عبور از شهرهای مناطق مرکزی و غربی به مرز عراق رسیده و در آن جا پس از زیارت عتبات با کشتی سفر را آغاز نموده و بعد از توقف در کراچی سرانجام با طی طریق از مسیر دریا به جده و سرزمین حجاز رسید.
در ایران ویرایش
کرج، کردان،شریف آباد، شاهزاده حسین ، قزوین، نهاوند، آب گرم، آوج، همدان، مقبره بوعلی سینا، زیارتگاه یهودیان، اسدآباد، کنگاور، صحنه، بیستون، کرمانشاهان، کتیبه بیستون،طاق کسری، سرپل ذهاب، قصرشیرین، شهرها و مناطقی است که میرسید احمد هدایتی در مسیر سفر خود از آنها نام برده و درباره آب و هواو محصولات و آداب مردم هر منطقه اطلاعاتی داده است.[۵] حضور قشون انگلیس در قزوین از دیگر مطالب ذکر شده میباشد.[۶]
در عراق ویرایش
بغداد، کاظمین: مقبره شیخ کلینی، مرقد عثمان بن عمروی، سامره:سرداب مطهر، مرقد شیخ مفید، مقبره سید مرتضی و سیدرضی، مزارطفلان مسلم، کربلا: زیارت مرقد امام حسین(ع)، مرقد حضرت ابوالفضل(ع)، مزار حربن یزید ریاحی، مزار ابن فهد حلی، نجف: زیارت مرقد امام علی(ع)، مسجدکوفه، وادی السلام. ایوان مدائن، مدفن سلمان، شهر کوت، شهر عشار، بصره: مسجد بصره، قبر زبیربن عوام شهرها و اماکنی است سیداحمد هدایتی از آنها نام برده است.[۷]
آثار بمباران هوایی انگلیسیها بر مسجد و خانههای کوفه، خان شور و مسیب و کربلا و نیز پرواز هواپیماهای انگلیسی بر فراز شهر کربلا در آن وقت از دیگر مشاهدات سیداحمد هدایتی در عراق است.[۸] مطلع شدن از سقوط کابینه وثوق الدله در این هنگام و بازتاب آن در سفرنامه از دیگر موارد است.[۹]
در هند ویرایش
سیداحمد هدایتی در بصره سوار کشتی شده و این کشتی در کراچی پهلو میگیرد. بازدید از باغ وحش و بتکده، حضور زائرین کابلی، شورش استقلال طلبان هندوستان، آبله کوبی برای دریافت بلیط کشتی از مطالبی است که در زمان حضور در کراچی بیان شده است.[۱۰]
پرشدن ظرفیت کشتی که قصد عزیمت به جده را داشت و جاماندن سید احمد و جمعی از زائرین، مسأله ای است که به آن اشاره شده است. سید احمد از دیدار با حاکم انگلیسی کراچی درباره این موضوع مینویسد و در نهایت راهی شدن با کشتی دیگر از بمبئی به سمت جده به همراه دیگر بازماندگان.[۱۱]
در مکه ویرایش
سید احمد هدایتی در جده پس از زیارت حضرت حوا با کرایه شتر و همراهی حمله داران به سمت مکه حرکت میکند. وی از عبدالرحمان مطوف مسئول حج شیعیان در مکه سخن میگوید و مناسک حج مانند وقوف در عرفات و منا را ذکر میکند. عید قربان و شلیک توپ در این شب به فرمان ملک حسین ، رفتن به قبرستان ابوطالب، از دیگر موارد ذکر شده است.[۱۲]
کتابخانههای مسجدالحرام و کتاب فروشیهای مکه نیز در مشاهدات سیداحمد ذکر شده است.[۱۳]
سید احمد به دعوت پادشاه عربستان شریف حسین از بزرگان حجاج میپردازد. همچنین به اعلام استقلال حجاز از سوی شریف حسین و تأسیس حکوت الهاشمیه العربیه از سوی او اشاره میکند.[۱۴]. در این جلسه ملک شریف نا امن بودن مسیر مراجعت از طریق شام را تحت سلطه فرانسویان قرارداشت را بیان میکند و راه رابغ تا ینبع را پیشنهاد میدهد.[۱۵] همچنین سید احمد به این نکته اشاره میکند که به دلیل تسلط فرانسویان بر شام و جنگ ملیون و احرار شام با آنان و ملتهب بودن اوضاع شام هیچ زائری در آن سال به حج نرفته بوده است.[۱۶]
به نا امنی و دزدی در مسیر حرکت حاجیان تا مدینه از دیگر موارد ذکر شده میباشد.[۱۷]
در مدینه ویرایش
در مسیر رفتن به مدینه، رسیدن به رابغ و انجام عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی در این محل را که مشهور به عداوت با روافض بودند ذکر میکند.[۱۸]۱۸۵ و این نکته را عنوان میکند که تا پیش از این اظهار تشیع در این محل امکان به سبب عداوت نسبت به شیعیان مقدور نبود ولی در آن زمان بلامانع بوده و آنان توانستهاند عزاداری را انجام دهند.[۱۹]
مسجد شجره و زیارت بقیع، زیارت شهدای احد، زیارت حرم نبوی از دیگر موارد است.[۲۰]
همچنین به مجادله با حمله دارها به سبب مدت اقامت در مدینه و جانب داری حاکم مدینه از ایشان اشاره میکند و از حضور به نزد حاکم مدینه و شکایت در این موردصحبت میکند.[۲۱]
کتابخانه مدینه، کتاب فروشیهای مدینه، راه آهن مدینه، برشمردن ویژگیهای شهری مدینه و نیز مسجدالنبی از دیگر موارد مطروحه میباشد.[۲۲]
مسیر بازگشت ویرایش
سید احمد هدایتی از ینبع با کشتی راهی جده شده و در مدت اقامت در جده کتاب تاریخ مکه تحت عنوان« العلام بأعلام بیت الله الحرام» خریداری نموده و قسمتی از آن را به صورت ترجمه در سفرنامه خود ذکر کرده است.[۲۳]از جده با کشتی راهی کراچی میشود و از عزاداری مسافرین به مناسبت ۲۹ صفر در کشتی سخن میگوید.[۲۴]گم کردن راه و فوت مسافرین در کشتی در دیگر موارد است.[۲۵]
مسافرین بعد از پیاده شدن در کراچی راهی بمبئی میشدند.در این شهر سید احمد با زدن تلگراف به تهران از حمله بلشویکها به رشت مطلع شده و این مسأله را در سفرنامه خود بازتاب داده است.[۲۶]
در بندر عشار مسافرین معاینه پزشکی میشدند. سرانجام پس از چندین توقف سیداحمد از کشتی پیاده و با ماشین راهی بغداد میشود. در عراق زیارت عتبات عالیات انجام شد. لیکن در مسیر رسیدن به کربلا از خانههای اعراب که توسط انگلیسیها آتش زده شده بود یاد میکند.[۲۷]
قصر شیرین، کرمانشاه، همدان از شهرهای در مسیر بازگشت بودند. سید احمد در همدان از کودتای سیدضیاالدین طباطبایی مطلع میشود.[۲۸]
در پایان سفر راهی قم شده [۲۹]و در نهایت سیزدهم رجب به حرم عبدالعظیم بازگشته است.[۳۰]
اطلاعات ناشر ویرایش
این کتاب در پاییز ۱۴۰۰ در موسسه فرهنگی هنری مشعر به چاپ رسیده است.
پانویس ویرایش
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص13
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص17
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 19
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص39
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 42-71
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 47
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص73 -113
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 92-93
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص96
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 119-125
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص126-136
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 155-164
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 175-177
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، 163
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص165
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص160
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 183-184
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 185
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 186
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 192-193 و 199
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 195-196
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 202-214
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 228
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص240
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 243
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 249
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 260
- ↑ باریافتگان، میرسید احمد هدایتی، ص 270
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص271
- ↑ باریافتگان، میر سید احمد هدایتی، ص 279