مسجد سعد بن خیثمه
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | دار سعد بن خیثمه |
| مکان | عربستان * مدینه * در نزدیکی مسجد قبا |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | قرن اول هجری |
| ویژگی‌های تاریخی | محل اسکان پیامبر(ص) هنگام ساخت مسجد قبا |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | مفقود |
| ویژگی‌ها | مکان نماز پبامبر(ص) |
|
| |
مسجد سَعْد بن خَیْثَمه در مدینه قرار دارد. این مسجد در ابتدا خانه سعد بن خیثمه بود و با توجه به تردد و نماز خواندن رسول خدا(ص) در این خانه، در مکان آن مسجدی بنا کردند. همچنین مسلمانان اولین نماز جمعه خود را در مسجد سعد خواندند.
سعد از اصحاب بیعت عقبه دوم و از جمله حاضران در جنگ‌های احد و بدر بود.
مسجد سعد بن خیثمه در حال حاضر پس از توسعه های صعودی، در ذیل مسجد قبا قرار گرفته و موقعیت آن در ضلع جنوب غربی داخل مسجد قبا می‌باشد.
معرفی سعد بن خیثمه
سَعْد بن خَیْثمة بن الحارث، از قبیله اوس و از جمله دوازده نفر بزرگ مدینه بود که به نمایندگی در بیعت عقبه دوم حضور داشتند. وی در غزوه احد حضور داشته و در غزوه بدر شهید شده است.[۱]
خانه سعد در جنوب غربی مسجد قبا قرار داشته و با توجه به تردد و نماز خواندن رسول خدا(ص) در این خانه، در مکان آن مسجدی بنا کردند.[۲]
میزبانی از پیامبر در مدینه
گفته شده پس از کلثوم بن هدم، بزرگ قبیله بنی عَمْرو، سعد بن خیثمه دومین میزبان حضرت محمد (ص) در مدینه بود.[۳] پیامبر اسلام(ص) در جریان هجرت به مدینه[۴] و ورود به منطقه قبا، خانه ابن هدم را محل استراحت، و خانه سعد بن خیثمه را محل ملاقات با مردم قرار داد؛[۵] اما با مرگ ناگهانی کلثوم بن هدم، با دعوت سعد بن خیثمه، پیامبر به همراه علی بن ابی‌طالب(ع) در خانه او ساکن شدند.[۶]
تأسیس مسجد
الیاس عبدالغنی در مساجد الاثریه، زمان احتمالی تأسیس مسجد سعد بن خیثمه را در زمان عمر بن عبد العزیز(87-93ق) می‌داند و اینکه ابن زباله (درگذشت: بعد از 200ق)، نسب‌شناس و تاریخ‌نگار اهل مدینه، به این مکان، مسجد گفته را در تأیید نظر خود می‌آورد.[۲]
مسجد سعد بن خیثمه تا ابتدای قرن پانزدهم هجری موجود بوده و برای توسعه مسجد قبا در سال 1405 هجری از بین رفته است. این مسجد در حال حاضر در ذیل مسجد قبا قرار داشته و موقعیت آن در بخش جنوب غربی داخل مسجد قبا می‌باشد.[۲]
اولین نماز جمعه
گفته شده مسلمانان اولین نماز جمعه خود را در مسجد سعد بن خیثمه خوانده‌اند.[۲] پیش از حضور نبی مکرم اسلام در مدینه، مصعب بن عمیر با اجازه و راهنمایی پیامبر(ص)، از طریق روز شنبه یهودی‌ها، روز جمعه ای را شناسایی کرده و در خانه سعد بن خیثمه نماز جمعه را همراه با خطبه برپا میکند که اولین اجتماع برای نماز جمعه در اسلام شناخته می‌شود.[۷]
رسول خدا(ص) و خانه سعد
ابن زباله روایت کرده که رسول خدا(ص) از مهراسی[یادداشت ۱] که بر در خانه سعد بن خیثمه بوده وضو گرفته اند.
ابن شبه نیز روایاتی آورده مبنی بر اینکه پیامبر در خانه سعد دراز کشیدند و در روایت دیگر: جلوس فرمودند.[۸]
تاریخچه و سرگذشت مسجد
به نقل از مطری(متوفی741ه) خانه سعد یکی از خانه های اطراف مسجد قبا بوده که در زمان وی، مردم پس از زیارت مسجد قبا به مسجد سعد وارد شده و در آن نماز میخوانده‌اند و همچنین نقل میکند که مردم به آن مکان تبرک می‌جویند.(به واسطه حضور در این مکان - که اتصال تاریخی به پیامبر دارد- خود را متبرک می‌کنند)[۹]
نگارخانه
-
تصویر قدیمی از مسجد سعد و مسجد کوچک تر در مکان خانه کلثوم بن هدم بوده
-
محدوده خانه سعد در کنار خانه ابن الهدم
پانویس
- ↑ مساجد الاثریه، الیاس عبد الغنی، ص74
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ مساجد الاثریه، الیاس عبد الغنی، ص75.
- ↑ البلدان، ص152؛ تاریخ الامم و الملوک، ج2، ص382.
- ↑ السیرة النبویه، ج1، ص492.
- ↑ تاریخ الامم و الملوک، ج2، ص382؛ اعلام الوری باعلام الهدی، ج1، ص150.
- ↑ البلدان، ص152.
- ↑ طبقات الکبری، ابن سعد، ج3، ص118
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص75.
- ↑ التعریف بما انست الهجرة من معالم دار الهجرة، مطری، ص216.
- ↑ سنگی که درون آن را خالی کرده باشند و در آن چیز گذارند یا آب ریزند و بدان وضو گیرند. در معنای دیگر هاونی است که با آن گندم و مانند آن می کوبند
منابع
- البلدان، ابن الفقیه، احمد بن محمد بن اسحاق الهمذانی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1349ش.
- المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، تحقیق: عطا، مصطفی عبدالقادر، دار الکتب العلمیه، بیروت - لبنان.
- الطبقات الكبرى، ابن سعد، دار صادر - بيروت.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- السیرة النبویة، عبدالملک بن هشام الحمیری المعافری (م ٢١٨)، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- اعلام الوری باعلام الهدی، فضل بن حسن طبرسی، قم، آل البیت، ١4١٧ق.
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
- المجموعة المصورة لاشهر المعالم المدینة المنورة، عبدالعزیز الکعکی، مدینه، ١٩٩٩ م.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- آثار المدینة المنورة، عبدالقدوس الانصاری، المکتبة السلفیة بالمدینة المنورة، الطبعة الثالثة، 1393هجری.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، .
- الرحلة العیاشیة، ابوسالم عبدالله بن محمد عیاشی، دارالسویدی للنشر و التوزیع، طبعة الاولی، 2006.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.