کاربر:Kamran/صفحه تمرین۲
مسجدهای مدینه
مسجدالنبی
مسجدالنبی در مرکز شهر مدینه قرار دارد و پس از مسجدالحرام مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین مسجد نزد مسلمانان است. در گوشه سمت جنوب شرق آن مرقد حضرت محمد(ص) و خانه حضرت زهرا(س) قرار گرفته است. این مسجد شامل روضه شریفه، محراب پیامبر، منبر پیامبر و ستون‌های مقدس و تاریخی است.
پیامبر(ص) در روایتی نماز در این مسجد را برابر با ده‌هزار نماز در مساجد دیگر، غیر از مسجدالحرام، دانسته است.[۱] بر اساس روایات شیعه[۲] و اهل سنت[۳] ایستادن به نماز و عبادت در محدوده روضه ثواب و فضیلت بیشتری دارد.
مسجدالنبی به فرمان پیامبر در ربیع‌الاول سال اول هجری (622ق.) در مساحتی به طول 70 ذراع و عرض 60 ذراع (حدود 35 در 30 متر) ساخته شد و در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی شد و محدوده بنای آن گسترش پیدا کرد. مسجدالنبی در حال حاضر بیش از 98 هزار متر مربع مساحت دارد.[۴]
مسجد ابی‌ذر
مسجد ابی‌ذر در شمال شرق مسجدالنبی در تقاطع شارع ابوذر با شارع مطار و در فاصله حدود 900 متری از مسجدالنبی واقع شده است.[۵] روایت شده که پیامبر در مسیر غزوه احد وقتی از این منطقه گذشتند، در محلی که بعدا این مسجد ساخته شده، نماز گزاردند. یکی از سجده‌های پیامبر به دلیل نزول جبرئیل بر آن حضرت بسیار طولانی شد به قدری که اصحاب تصور کردند پیامبر وفات کرده است.[۶]
مسجد بنی‌انیف
مسجد بنی‌اُنیف یکی از مساجد تاریخی مدینه در حاشیه طریق الهجرة بود که در حال حاضر اثری از آن نیست. این مسجد در فاصله چند صد متری جنوب مسجد قبا[۷] بر اساس روایتی پیامبر(ص) در هنگام هجرتش به مدینه[۸] یا در هنگام استقبالش از امام علی(ع) (در هنگامی که پس از پیامبر از مکه به مدینه هجرت نمود) در میان بنی‌انیف در محل این مسجد نماز صبح گزارد.[۹]
مسجد بنی بیاضه
از مساجد تاریخی مدینه که در حال حاضر اثری از آن برجای نمانده است.[۱۰] این مسجد در سمت غرب مسجد قباء در حرة غربی (حره بنی‌بیاضه) بین مسجد توبه و مسجد بنی‌سالم (مسجد جمعه) قرار داشته است.[۱۱]
مسجد بنی حبلی
از مسجد بنی‌حُبلی نیز در حال حاضر اثری نیست.[۱۲] این مسجد در جنوب مدینه میان طایفه بنی‌حبلی (تیره‌ای از خزرج) قرار داشته است.[۱۳] برخی محل تقریبی آن را در منطقه قربآن یا نزدیکی آن یعنی بین خیابان قربان (طریق الامیر عبدالمحسن) و خیابان عوالی، حول و حوض مستشفی الزهراء یا پشت آن دانسته‌اند.[۱۴] گویند رسول خدا(ص) در آنجا نماز خوانده است.[۱۵]
مسجد بنی دینار
مسجد بنی‌دینار(که به آن مُغَیسَله نیز می‌گویند[۱۶]) از مساجد تاریخی مدینه است که در فاصله ۱۰۲۰ متری[۱۷] در جنوب غرب مسجدالنبی در محله بنی‌دینار[۱۸] قرار دارد. گفته شده که به درخواست اهالی محله بنی‌دینار، پیامبر در محل این مسجد که کنار غسّالخانه بود، نماز خوانده است.[۱۹] اخیرا دولت سعودی مسجد مذکور را تخریب کرد و به فاصله اندکی در جنوب آن مسجد دیگری ساخت که به نام مسجد مُغَیسله نامیده شد ولی سپس به مسجد مالحه تغییر نام یافت.[۲۰]
مسجد بنی ظفر
مسجد بنی ظفر از مسجدهای تاریخی مدینه بود که در شرق قبرستان بقیع قرار داشت.[۲۱] این مسجد را مسجد البغلة هم گفته‌اند زیرا نقشی از اثر پای استر پیامبر در صخره‌ای در کنار مسجد وجود داشته است. این مسجد امروزه از میان رفته اما بنابر گزارشی در نیمه قرن چهاردم قمری این مسجد اتاق مربعی کوچکی به طول و عرض ۳ متر و ۷۰ سانتیمتر بوده است.[۲۲]
مسجد بنی عبدالاشهل
مسجد بنی عبدالاشهل در شمال شرق مسجدالنبی قرار داشت و مسجد واقم نیز نامیده می‌شد. این مسجد در محل سکومت طایفه بنی عبدالاشهل قرار داشت و بنابر گزارش‌هایی پیامبر بارها در آن نماز خواند.[۲۳] این مسجد بعدها از میان رفت.[۲۴]
مسجد بنی عدی و مسجد دارالنابغه
هر دو این مساجد در خانه نابغه (دار النابغه) در زقاق الطوال (زقاق آمنه) مقابل باب السلام مسجدالنبی قرار داشت.[۲۵] نابغه مردی از بنوی عدی بن نجار (یکی از تیره‌های خزرج) بود که عبدالله پدر پیامبر در خانه او دفن شد.[۲۶] این مسجد امروزه از میان رفته و محل آن در داخل حیاط مقابل مسجدالنبی است.
مسجد بنی قریظه
پیامبر(ص) در هنگام محاصره یهود بنی‌قریظه در این مکان نماز خواند.[۲۷] مسجد مذکور در شرق مسجد فضیخ و جنوب مشربه ام ابراهیم قرار دارد[۲۸]این مسجد در دوران ملک فهد بازسازی و ترمیم شده ولی در سال ۱۴۲۲ تخریب گردید و امروزه اثری از آن نیست.[۲۹]
مسجد جمعه
مسجد جمعه در هفتصد متری شمال مسجد قبا و سمت راست کسی است که از مسجد قبا به سوی مرکز شهر مدینه می‌رود.[۳۰] پیامبر اسلام(ص) پس از هجرت به مدینه و توقف چند روزه در قباء در روز جمعه دوازدهم ربیع الاول از قبا به سمت مرکز شهر حرکت کرد[۳۱]و ظهر هنگام در محله بنو سالم بن عوف در بطن وادی رانوناء نخستین نماز جمعه را در مکانی که اکنون مسجد جمعه است برگزار کرد.[۳۲]
مسجد ابوبکر در مناخه
مسجد ابوبکر یکی از مجموعه مساجد سه‌گانه مصلای پیامبر(ص)[۳۳] در منطقه مَناخه در غرب مدینه است.[۳۴] گفته شده پیامبر در این مکان برای فوت نجاشی نماز خواند.[۳۵] ابوبکر در دوران خلافتش در این مکان نماز عید خواند و از همین رو این مکان، مسجد ابوبکر نام گرفته‌است.[۳۶]برخی برآنند که نخستین بار در زمان عمر بن عبدالعزیز مسجدهایی در مکان نمازهای عید پیامبر در این منطقه ساخته شد.[۳۷]پیشینه بنای فعلی مسجد به زمان سلطان محمود عثمانی بازمی‌گردد.[۳۸]
مسجد ابوبکر در منطقه خندق
در دامنه کوه سلع، مساجدی وجود دارد که آن ها را مساجد خندق می‌نامند. يکى از آنها، مسجد ابوبکر است. مَطَری در گزارش خود به سه مسجد در محدوده خندق اشاره کرده که سومین آنها تخریب شده‌است.[۳۹]سمهودی مسجد مخروبه را مسجد ابوبکر دانسته است.[۴۰] در سال‌های اخیر، نام مسجد ابوبکر و علی(ع)، جابجا شده است.[۴۱]
مسجد ابی بن کعب
از مسجدهای قدیمی شهر مدینه است که در محل نمازگزاری پیامبر(ص) ساخته شده بود[۴۲] این مسجد در غرب قبور امهات مومنین و قبر عقیل در بقیع قرار داشته است.[۴۳] این مسجد در قرن هشتم و نهم قمری دارای بنایی نبوده[۴۴] و در حکومت عثمانی(سده 14ق.) بنای آن احیا شده است.[۴۵]امروزه مسجد ابی بن کعب خراب شده و اثری از آن نیست.[۴۶]
مسجد الاجابه
در شمال شرق بقیع و با فاصله ۵۸۰ متر از مسجدالنبی قرار دارد.[۴۷] گویا این مسجد از زمان پیامبر(ص) ساخته شده بود[۴۸] و پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده و دعا کرده است.[۴۹] بنای مسجد یک گنبد هشت ضلعی و یک گلدسته دارد.[۵۰]
مسجد الدرع
مسجد الدِّرْع یکی از مساجد قدیمی شهر مدینه است که در جهت جنوب مسجد بنوحارثه و کوه احد قرار دارد[۵۱]این مسجد جزو یادگارهای غزوه احد دانسته شده[۵۲] و بر اساس نقل‌های کهن، رسول خدا(ص) در این مسجد نماز گزاردند و شب را تا به صبح در آنجا سپری کردند[۵۳]
مسجد الرایه
مسجد الرایَة، در شمال غرب مسجد نبوی[۵۴] و بر فراز کوه کوچک ذباب است.[۵۵]در جریان جنگ احزاب و هنگام کندن خندق، پیامبر(ص) در آنجا نماز می‌خواند.[۵۶]مسجد ظاهری ساده داشته و مأذنه و آیات برجسته یا نقوشی در خود ندارد.[۵۷]
مسجد العصبة
در منابع کهن تاریخی آمده است که حضرت محمد (ص) در مسجد التوبه در عُصْبَة و در نزدیکی چاه هُجَیم نماز خوانده است[۵۸]امروزه بنای مسجد عبارت است از مربعی بدون سقف با طول و عرض نزدیک به ۱۱ متر و با دیوارهایی سنگی به ارتفاع یک متر که آثار سفیدکاری در آن دیده می‌شود.[۵۹]
مسجد امام علی (مناخه)
مسجد امام علی (ع) در محل مصلای پیامبر(ص)، ساخته شده است. مصلی، مکانی باز بود که پیامبر در آن نماز عید را می‌خواندند. این مسجد در غرب مسجد النبی قرار دارد.[۶۰] اين مکان در ابتدا مسجد نبوده؛ بلکه فضایى باز بوده و بعدها به مسجد تبدیل شده است.[۶۱]
مسجد امام علی در خندق
مسجد امام علی(ع) جزو مساجد قدیمی و دارای پیشینه تاریخی مربوط به غزوه احزاب است و یکی از مساجد هفتگانه فتح محسوب می‌شود.[۶۲]مکان مسجد در جنوبی‌ترین بخش منطقه خندق در بلندی کوه سلع است[۶۳] و در فاصله 43 متری شرق آن، مسجد حضرت زهرا(س) قرار دارد.[۶۴]
مسجد بنوحرام
در حاشیه غربی کوه سلع، [۶۵] مسجد بنی حرام ۱.۶۸ کیلومتر با مسجد النبی فاصله دارد.[۶۶]
پانویس
- ↑ الکافی، ج4، ص 556
- ↑ الکافی، ج4، ص 553-555
- ↑ صحیح مسلم، ج4، ص 123
- ↑ المساجدالاثریه، ص 18-24
- ↑ المساجدالاثریه، ص 93
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج1، ص 344
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص ۷۱
- ↑ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص۲۶۱
- ↑ المساجد و الاماکن الاثریهُ ص ۸۴-۸۶
- ↑ مساجد متبرک، ص ۱۶۷
- ↑ عمدة الاخبار، ص۲۰۸
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۳، ص ۴۴۷
- ↑ ر.ک: وفاء الوفاء، ج۳، ص ۶۸
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۴۰۹ و ۴۱۰
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص ۶۴
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۶۲
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۷۲
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۶۳
- ↑ المغانم المطابة، ج۲، ص ۵۳۳
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۴۶ و ۳۶۵
- ↑ المساجد الاثریه، ص ۵۸
- ↑ آثار المدینه المنوره، ص ۱۳۴
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص ۶۷
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص۲۲۸
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۱، ص ۵۸۲-۵۹۰
- ↑ الطبقات الکبری، ج۱، ۷۹
- ↑ تاریخ مکه المشرفه و المسجد الحرام و المدینة الشریفه، ج۱، ۳۰۱
- ↑ المساجد الاثریه، ص ۱۷۳-۱۷۴
- ↑ تاریخ المدینة المنورة المصور، ص ۱۰۴
- ↑ المدینه بن الماضی و الحاضر، ص ۱۰۴
- ↑ العقد الثمین، ج۱، ص ۳۸۲
- ↑ الطبقات الکبری، ج۱، ص ۱۸۲
- ↑ مساجدالاثیر، ص223.
- ↑ مساجدالاثریه، ص223.
- ↑ معالم المدینه، ص402.
- ↑ التعریف، ص146؛ التعریف، ص147.
- ↑ وفاالوفا،ج3، ص 122- المدینه المنوره، ص 145
- ↑ المدینه المنوره، ص 147
- ↑ التعریف، ص 142
- ↑ وفاءالوفا،ج3،ص 189
- ↑ المدینه المنوره،ص 192
- ↑ تاریخ المدینه المنوره، ج۱ ، ص64.
- ↑ المعالم المدینه بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد2، ص 633
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص۲۱۱
- ↑ مرآة الحرمین، ج۱، ص ۴۲۰
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص ۲۰۳
- ↑ مساجد الاثریه، ص ۳۳؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص 187
- ↑ مساجد الاثریه، ص ۳۶
- ↑ مساجد الاثریه، ص 34-35
- ↑ مساجد الاثریه، ص۳۴؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۲۱۰
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص111.
- ↑ المغازی، ج١، ص٢١٩.
- ↑ تاریخ المدینة المنوره، ص٧٢.
- ↑ مساجد الاثریه، ص80
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص 160و164
- ↑ وفاء الوفا، ج۳، ص 201
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء۴، مجلد۲، ص172
- ↑ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص217.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص124.؛ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد ثالث، ص 229-230
- ↑ مساجد الاثریه، ص 223
- ↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 122
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص162.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص146.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، کعکی، جزء الرابع، المجلد الرابع، ص163و165.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص44.
- ↑ خبرگزاری ایکنا، کد خبر: ۴۱۸۳۸۲۴
منابع
- آثار اسلامی مکّه و مدینه: رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.
- التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ه
- المساجدالاثریه فی المدینه النبویه، محمدالیاس عبدالغنی، المدینه المنوره، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیة أثناءالنشر، الطبعة الثانیة، 1419ه/1999م
- المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی الطبعه الاولی 1432ه/2011م
- وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق و تقدیم الدکتور قاسم السامرائی، الجز الثالث، مؤسسه الفرقان للتراث الاسلامیه، الطبعة الاولی 1422ه/2004م
- تاریخ المدینة المنورة'، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق)، قم، دارالفکر، 1410.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، سید احمد یاسین خیاری، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ / ۱۹۹۹م.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، قاهره، دارالکتب المصریه، 1925.
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم بن علی العیاشی، مدینه، المکتبه العلمیه، ۱۹۷۲م.