تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع) (کتاب)

تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)،کتابی است به زبان عربی، نوشته سید عبدالجواد کلیدار، که به بررسی واژگانی و تاریخی حائر و تاریخچه ساخت حرم امام حسین(ع) از آغاز تا زمان تألیف (۱۳۶۸ق/۱۳۲۷-۱۳۲۸ش) پرداخته است. این کتاب بار نخست در بغداد، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۳۲۶ش) چاپ شده و دو بار به زبان فارسی برگردانده شده است.

تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع) (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید عبدالجواد الکلیدار
برگرداننده	محمد صدرهاشمی، مسلم صاحبی
تاریخ نگارش	۱۳۷۴ق. (۱۳۳۳-۱۳۳۴ش)
محتوا
موضوع	کربلا (عراق)، تاریخ، زیارت، آرامگاه، امام حسین(ع)
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
قطع	وزیری
ناشر	المعارف، المطبعة الحیدریة، مکتبة الحیدریة
محل نشر	بغداد، نجف، قم
ترجمه به	فارسی
رده‌بندی دیویی	ت ۶۶۴ ک ۷ / ۹۵۶
سایر مشخصات	مصور
نسخه الکترونیکی	تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)

نویسنده

سید عبدالجواد کلیدار آل طعمة(م.۱۳۷۹ق)، فرزند علی، متولد کربلا، از دانشگاه سوربن فرانسه دکترای علوم سیاسی و از دانشگاه بروکسل دکترای حقوق گرفته،‌ در سال ۱۹۳۲م. به عراق بازگشت و نشریه الاحرار را راه‌اندازی کرد. او چندین سال تولیت آستان امام حسین(ع) را برعهده داشت. برخی از آثار او معالم انساب الطالبین و مدینة الحسین أو مختصر تاریخ کربلا است.

ساختار و محتوا

نام کامل این کتاب، «تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع): و هو بحث واسع عن الحائر و تاریخه فی اللغه و التاریخ و الفقه و الحدیث و عمارته و هدمه من الصدر الاول الی العصر الحاضر» است.

کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، به موقعیت سرزمین کربلا پیش از شهادت امام حسین(ع)، نخستین ساخت وساز بر قبر وی، نام «حائر» و «حیر»، تغییر و تحولات منطقه و فراز و نشیب‌های آن از آغاز تا زمان تألیف کتاب (1368ق) پرداخته است. این کتاب، دارای ۶ باب و هر باب شامل چند فصل است. ۶ باب این کتاب عبارتند از:

• باب اول: حائر امام حسین(ع) و کربلا
• باب دوم: حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون آن‌ها
• باب سوم : حائر و اوضاع و احوال عمومی آن
• باب چهارم: دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز آن
• باب پنجم: حائر و دوران تخریب و ویرانی و غارت
• باب ششم: حائر و اصلاحات بعدی

فهرست

برگردان فارسی فهرست کتاب:

• دیباچه
  • تقریظ کریمانه امام عالی مقام، شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء دامت برکاته
  • تقریظ علامه بزرگوار شیخ عبدالحسین امینی، صاحب کتاب (الغدیر)
  • تعیین تاریخ و تقریظ جعفر نقدی، عضو دادگاه تجدید نظر شیعه
  • تقریظ استاد بزرگوار سید محمد رشید مرتضی
  • تقریظ علامه بزرگوار و نویسنده سرشناس، سید محمدمهدی اصفهانی کاظمی (دام فضله)
  • محمدمهدی موسوی اصفهانی کاظمی
  • معرفی کتاب و نویسنده آن
• اهدای کتاب
• پیش‌گفتار
• بخش اول: حائر امام حسین(ع) و کربلا
  • فصل اول: حائر و حرمت و قداست آن در دین مبین اسلام
  • فصل دوم: حائر در لغت و تاریخ
  • فصل سوم: کربلا و محل‌های دیگری که حائر نامیده شده است
  • فصل چهارم: حائر، حیر و حیره
  • فصل پنجم: حائر در فقه و حدیث
    • ١. حدود و مساحت حائر
      • حائر از نظر دلالت عرفی در تاریخ قدیم
    • ٢. حرم و حائر
    • ٣. حرم، حدود و اندازه ان
    • ۴. اختلاف نظر متاخرین در اندازه حائر
  • فصل ششم: منطقه‌های حرم و حائر و ترتیب قاعده فضیلت و شرف میان آن دو
• بخش دوم: حائر و حیر و تحقیق تاریخی پیرامون انها
  • فصل اول: تحقیق در مورد نام حائر و حیر به لحاظ تاریخی
  • فصل دوم: حائر و علت پیدایش این نام
  • فصل سوم: حائر و علت نام‌گذاری ان
  • فصل چهارم: حائر و حیر و کنکاش تاریخی در نام حیر
• بخش سوم : حائر و اوضاع و احوال عمومی ان
  • فصل اول: حائر و ویژگی‌های آن در دوران نخست
  • فصل دوم: حائر و جایگاه والای آن در دین مبین اسلام
  • فصل سوم: حائر مقدس و نقش آن در دنیای اسلام
  • فصل چهارم: حائر و اوضاع و احوال عمومی آن در دوران نخست
    • نقش عوامل معنوی و طبیعی در خطرپذیری در راه زیارت امام حسین(ع)
      • الف) ایمان کامل و عقیده نیرومند دینی به خاندان نبوت و رسالت
      • ب) تشویق شیعیان از سوی امامان معصوم: جهت زیارت حائر و دعا در انجا
      • ج) وجود نینوا و غاضریه در نزدیکی کربلا
  • فصل پنجم: حائر، زمین مبارک و تربت مقدس ان
    • فضیلت کربلا و قداست تربت آن در دین مبین اسلام
      • ١. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت تاریخی
        • الف) قداست تربت در اغاز ظهور اسلام
        • ب) تحول و دگرگونی این روش در دوره‌های میانی
      • ٢. بررسی قداست تربت در دین مبین اسلام از جهت دینی
        • الف) سبب اختلاف نظر شیعه با دیگران در سجده کردن
        • ب) سبب انتخاب مهر نماز از تربت کربلا
        • ج) سجده امامان معصوم(ع) بر تربت امام حسین(ع) و تشویق شیعیان بر این کار
        • د) راز سجده بر تربت امام حسین(ع)
        • ه) رد شبهه یاوه‌گویان و بیان تفاوت سجده بر چیزی و برای چیزی
  • فصل ششم: حائر، مراسم تشرف و آداب زیارت آن
  • فصل هفتم: حائر و اوقات زیارتی آن
    • ١. زیارت عاشورا
    • ٢. زیارت اربعین
    • ٣. زیارت اول ماه رجب
    • ۴. زیارت نیمه ماه رجب
    • ۵. زیارت نیمه ماه شعبان
    • ۶. زیارت امام حسین(ع) در شب‌های قدر
    • ٧. زیارت امام حسین(ع) در عید سعید فطر
    • ٨. زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه و عید قربان
  • فصل هشتم: حائر و نخستین سادات علوی ساکن در آن
• بخش چهارم: دوره‌های تاریخی حائر و ساخت و ساز آن
  • فصل اول: حائر و ساختمان استوار آن در این روزگار
  • فصل دوم: حائر و نخستین ساخت و ساز آن، بعد از واقعه عاشورا در قرن اول هجری
  • فصل سوم: حائر و نخستین تجدید بنای آن، بعد از سال ١٩٣ هجری (خلافت امین و مامون عباسی)
  • فصل چهارم: حائر و دومین تجدید بنای آن در ماه‌های پایانی سال ٢۴٧ هجری(روزگار زمامداری المنتصر بالله)
  • فصل پنجم: حائر و سومین تجدید بنای آن در سال ٢٨٣ هجری به دست داعی صغیر (حکمران مازندران)
  • فصل ششم: حائر و چهارمین تجدید بنای آن در سال ٣۶٩ هجری به دست سلطان عضد الدوله بویه‌ای و قبر پادشاهان آل بویه در حائر مقدس
    • گورستان سلاطین ال بویه در حائر مقدس
  • فصل هفتم: حائر و پنجمین تجدید بنای آن به دست ابن سهلان رامهرمزی
  • فصل هشتم: حائر و ششمین تجدید بنای آن در سال ۶٢٠ هجری به دست احمدالناصر لدین الله عباسی
  • فصل نهم: حائر و هفتمین تجدید بنای آن در سال ٧۶٧ هجری به دست سلطان اویس جلایری
• بخش پنجم: حائر و دوران تخریب و ویرانی و چپاول و غارت
  • فصل اول: حائر و دوران تیره و تاریکی که بر آن گذشته است
    • ویرانی حائر، نخستین بار در آغاز خلافت منصور دوانیقی
  • فصل دوم: حائر و ویرانی آن در سال ١٩٣ هجری و روزگار هارون الرشید
  • فصل سوم: حائر و ویرانی آن به دست متوکل عباسی
    • ١. تخریب قبر امام حسین(ع) در شعبان٢٣٣ق
    • ٢. تخریب قبر مطهر امام حسین(ع) در سال ٢٣۶ق
    • ٣. تخریب قبر امام حسین(ع) در سال٢٣٧ق
    • ۴. تخریب قبر مطهر امام حسین(ص) در نیمه شعبان ٢۴٧ق
      • مجریان و عاملان تخریب قبر مطهر
  • فصل چهارم: حائر و فرو ر یختن سقف آن در دوران الموفق
  • فصل پنجم: حائر و غارت آن به دست ضبه بن محمد اسدی
  • فصل ششم: حائر و ویرانی آن از طریق آتش‌افروزی، در دوران القادربالله
  • فصل هفتم: حائر و غارت اموال و خزانه آن به دست المسترشد بالله عباسی
  • فصل هشتم: حائر و غارت آن به دست مشعشعیین
    • علی بن محمد بن فلاح و ویرانی حائر مقدس به دست او
    • تحلیل حوادث و رویدادهای یاد شده و دستاوردهای بزرگ آنها
  • فصل نهم: حائر و ویرانی، آتش‌سوزی، غارت و کشتار به دست وهابی‌ها
    • سال ١٢١۶ه یاداور تمام مصایب کربلا
  • فصل دهم: حائر و مناره مشهور به (مناره عبد)، تاریخ تأسیس آن و ویرانی‌اش در سال ١٣۵۴ هجری
    • ١. مناره‌های سه‌گانه صحن و حرم امام حسین(ع)
    • ٢. تاریخ و علت ساخت مناره و سازنده و موقوفات آن
    • ٣. تعمیر و مرمت مناره عبد در سال ٩٨٢ق به دست شاه طهماسب صفوی
    • ۴. ویرانی اثر تاریخی مناره عبد در سال ١٣۵۴ق و علت آن
    • ۵. اندیشه گسترش صحن امام حسین(ع) از سمت مشرق
    • ۶. شکل هندسی بارگاه امام حسین(ع) ضریح مطهر و صحن شریف
    • ٧. مرثیه مناره عبد در شعر شاعران و گفته‌های مردم
    • ٨. سرانجام مناره عبد پس از ویرانی در سال ١٣۵۴ هجری
• بخش ششم: حائر و اصلاحات بعدی
  • فصل اول: حائر و اصلاحات شاه اسماعیل صفوی در سال ٩١۴ هجری
  • فصل دوم: حائر و اصلاحات سلطان سلیمان قانونی در سال ٩۴١ هجری
  • فصل سوم: حائر و اصلاحات آن در دولت صفویه به دست شاه طهماسب، شاه عباس کبیر و سپس نادرشاه افشار
  • فصل چهارم: حائر و اصلاحات مهم آن در دوران قاجار به دست سلطان اقا محمدخان، فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه
  • فصل پنجم: حائر و آخرین اصلاحات آن، به دست سیدطاهر سیف الدین
  • فصل ششم: حائر و متعلقات آن
    • شکواییه علمای کربلا
  • فصل هفتم: حائر و حرم ابوالفضل العباس(ع)
    • شعری درباره حائر فرخنده و مبارک
    • ادای وظیفه شکرگزاری

در نگاه دیگران

برگردان فارسی کتاب.

محمدحسین کاشف الغطاء، این کتاب را اثری ماندگار و خدمتی نه تنها به شیعه، بلکه به تمام بشریت دانسته است. عبدالحسین امینی، صاحب کتاب الغدیر این اثر را آرزوی دیندار و آرمان همه جوامع بشری خوانده و سید محمدمهدی اصفهانی این کتاب را مصدری برای تاریخ و مرجعی برای نویسندگان معرفی کرده است.

ترجمه

محمد صدرهاشمی، این کتاب را به زبان فارسی برگردانده و در ۲۰۷ صفحه، توسط کتابفروشی ثقفی، در اصفهان، در سال ۱۳۳۷ به چاپ رسانده است. پس از آن، به قلم مسلم صاحبی، به زبان فارسی ترجمه شده و با عنوان «ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)»، در ۳۷۵ صفحه، توسط نشر مشعر، در تهران، در سال ۱۳۸۹ش. چاپ شده است.

چاپ

این اثر، برای بار نخست، توسط المعارف،‌ در بغداد، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۹۴۹م/۱۳۲۶ش) به چاپ رسید. پس از آن توسط المطبعة الحیدریة، در نجف، در سال ۱۹۶۷م. (۱۳۴۵-۱۳۴۶ش) و توسط المکتبة الحیدریة، در قم، در سال ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش) چاپ شده است.

پیوند به بیرون

• خواندن و بارگیری ترجمه کتاب.
• بارگیری کتاب تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع).

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله تاریخ کربلا و حائر حسین(ع)، مسلم صاحبی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره دهم و یازدهم، بهار و تابستان 1391، ص353 است.

• پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
• تاریخ کربلاء و حائر الحسین(ع)، عبدالجواد کلیدار، المکتبة الحیدریة، قم، ۱۴۱۸ق. (۱۳۷۶ش).
• ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ١٣٨٩ش.
• دار الکتب و الوثائق العراقیة ببغداد.
• سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
• مشاهیر المدفونین فی کربلاء، محمد هادی آل طعمة، دار الصفوة، بیروت، ۱۴۳۰ق.
• معجم الادباء، عبد الفتاح صعيدي، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۴ق.
• https://www.worldcat.org