داستان باریافتگان (کتاب)

سفرنامه میر سید احمد هدایتی به کوشش سید علی قاضی عسکر تدوین شده است. می‌رسید احمد هدایتی متولی آستان حضرت عبدالعظیم بود و در سال ۱۲۹۹ه.ش راهی سفر حج شد.این زمان مقارن جنگ جهانی اول است. وی در مسیر حج‌گزاری خود با گذر از مناطق مختلف ایران که تحت اشغال متفقین قرار داشت و نیز عراق و هند که مستعمره انگلیس بود، ضمن پرداختن به شهرهای مسیر و شرح زیارات، گزارشی از مناطق مسلمان نشین در زمان جنگ جهانی اول نیز ارائه می‌دهد.

داستان باریافتگان

داستان باریافتگان (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	سید احمد هدایتی
به کوشش	سید علی قاضی عسکر
نشر
تعداد صفحات	۲۹۶
ناشر	مشعر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	پاییز ۱۴۰۰

خاندان و نسب

میر سید احمد هدایتی، فرزند میر سید هدایت الله هدایتی و جد وی سید ابوالحسن مشهور به آقامیر، داماد فتحعلی شاه قاجار و متولی آثار حضرت عبدالعظیم بوده است.۱۳ جد اعلای این دودمان «میرسیدحسین خاتم المجتهدین» از علمای جبل‌عامل و داماد علامه کرکی است.

سید هدایت الله هدایتی در سال ۱۲۹۴ از سوی مظفرالدین شاه به تولیت آستان حضرت عبدالعظیم منصوب شد. و در سال ۱۲۹۸ به سبب کهولت سن سید هدایت الله، سید احمد پسرش عهدار تولیت عبدالعظیم شد.

مسیرحج گزاری

میرسیداحمد هدایتی، در شرایطی سفر خود را آغاز نمود که به واسطه جنگ جهانی اول ۵ سال راه حج مسدود بود. او سفر خود را از تهران شروع کرد و پس از عبور از شهرهای مناطق مرکزی و غربی به مرز عراق رسیده و در آن جا پس از زیارت عتبات با کشتی سفر را آغاز نموده و بعد از توقف در کراچی سرانجام با طی طریق از مسیر دریا به جده و سرزمین حجاز رسید.

در ایران

کرج، کردان،شریف آباد، شاهزاده حسین ، قزوین، نهاوند، آب گرم، آوج، همدان، مقبره بوعلی سینا، زیارتگاه یهودیان، اسدآباد، کنگاور، صحنه، بیستون، کرمانشاهان، کتیبه بیستون،طاق کسری، سرپل ذهاب، قصرشیرین، شهرها و مناطقی است که می‌رسید احمد هدایتی در مسیر سفر خود از آن‌ها نام برده و درباره آب و هواو محصولات و آداب مردم هر منطقه اطلاعاتی داده است. حضور قشون انگلیس در قزوین از دیگر مطالب ذکر شده می‌باشد.

در عراق

بغداد، کاظمین: مقبره شیخ کلینی، مرقد عثمان بن عمروی، سامره:سرداب مطهر، مرقد شیخ مفید، مقبره سید مرتضی و سیدرضی، مزارطفلان مسلم، کربلا: زیارت مرقد امام حسین(ع)، مرقد حضرت ابوالفضل(ع)، مزار حربن یزید ریاحی، مزار ابن فهد حلی، نجف: زیارت مرقد امام علی(ع)، مسجدکوفه، وادی السلام. ایوان مدائن، مدفن سلمان، شهر کوت، شهر عشار، بصره: مسجد بصره، قبر زبیربن عوام شهر‌ها و اماکنی است سیداحمد هدایتی از آن‌ها نام برده است.

آثار بمباران هوایی انگلیسی‌ها بر مسجد و خانه‌های کوفه، خان شور و مسیب و کربلا و نیز پرواز هواپیماهای انگلیسی بر فراز شهر کربلا در آن وقت از دیگر مشاهدات سیداحمد هدایتی در عراق است. مطلع شدن از سقوط کابینه وثوق الدله در این هنگام و بازتاب آن در سفرنامه از دیگر موارد است.

در هند

سیداحمد هدایتی در بصره سوار کشتی شده و این کشتی در کراچی پهلو می‌گیرد. بازدید از باغ وحش و بتکده، حضور زائرین کابلی، شورش استقلال طلبان هندوستان، آبله کوبی برای دریافت بلیط کشتی از مطالبی است که در زمان حضور در کراچی بیان شده است.

پرشدن ظرفیت کشتی که قصد عزیمت به جده را داشت و جاماندن سید احمد و جمعی از زائرین، مسأله ای است که به آن اشاره شده است. سید احمد از دیدار با حاکم انگلیسی کراچی درباره این موضوع می‌نویسد و در نهایت راهی شدن با کشتی دیگر از بمبئی به سمت جده به همراه دیگر بازماندگان.

در مکه

سید احمد هدایتی در جده پس از زیارت حضرت حوا با کرایه شتر و همراهی حمله داران به سمت مکه حرکت می‌کند. وی از عبدالرحمان مطوف مسئول حج شیعیان در مکه سخن می‌گوید و مناسک حج مانند وقوف در عرفات و منا را ذکر می‌کند. عید قربان و شلیک توپ در این شب به فرمان ملک حسین ، رفتن به قبرستان ابوطالب، از دیگر موارد ذکر شده است.

کتابخانه‌های مسجدالحرام و کتاب فروشی‌های مکه نیز در مشاهدات سیداحمد ذکر شده است.

سید احمد به دعوت پادشاه عربستان شریف حسین از بزرگان حجاج می‌پردازد. همچنین به اعلام استقلال حجاز از سوی شریف حسین و تأسیس حکوت الهاشمیه العربیه از سوی او اشاره می‌کند.. در این جلسه ملک شریف نا امن بودن مسیر مراجعت از طریق شام را تحت سلطه فرانسویان قرارداشت را بیان می‌کند و راه رابغ تا ینبع را پیشنهاد می‌دهد. همچنین سید احمد به این نکته اشاره می‌کند که به دلیل تسلط فرانسویان بر شام و جنگ ملیون و احرار شام با آنان و ملتهب بودن اوضاع شام هیچ زائری در آن سال به حج نرفته بوده است.

به نا امنی و دزدی در مسیر حرکت حاجیان تا مدینه از دیگر موارد ذکر شده می‌باشد.

در مدینه

در مسیر رفتن به مدینه، رسیدن به رابغ و انجام عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی در این محل را که مشهور به عداوت با روافض بودند ذکر می‌کند.۱۸۵ و این نکته را عنوان می‌کند که تا پیش از این اظهار تشیع در این محل امکان به سبب عداوت نسبت به شیعیان مقدور نبود ولی در آن زمان بلامانع بوده و آنان توانسته‌اند عزاداری را انجام دهند.

مسجد شجره و زیارت بقیع، زیارت شهدای احد، زیارت حرم نبوی از دیگر موارد است.

همچنین به مجادله با حمله دارها به سبب مدت اقامت در مدینه و جانب داری حاکم مدینه از ایشان اشاره می‌کند و از حضور به نزد حاکم مدینه و شکایت در این موردصحبت می‌کند.

کتابخانه مدینه، کتاب فروشی‌های مدینه، راه آهن مدینه، برشمردن ویژگی‌های شهری مدینه و نیز مسجدالنبی از دیگر موارد مطروحه می‌باشد.

مسیر بازگشت

سید احمد هدایتی از ینبع با کشتی راهی جده شده و در مدت اقامت در جده کتاب تاریخ مکه تحت عنوان« العلام بأعلام بیت الله الحرام» خریداری نموده و قسمتی از آن را به صورت ترجمه در سفرنامه خود ذکر کرده است.از جده با کشتی راهی کراچی می‌شود و از عزاداری مسافرین به مناسبت ۲۹ صفر در کشتی سخن می‌گوید.گم کردن راه و فوت مسافرین در کشتی در دیگر موارد است.

مسافرین بعد از پیاده شدن در کراچی راهی بمبئی می‌شدند.در این شهر سید احمد با زدن تلگراف به تهران از حمله بلشویک‌ها به رشت مطلع شده و این مسأله را در سفرنامه خود بازتاب داده است.

در بندر عشار مسافرین معاینه پزشکی می‌شدند. سرانجام پس از چندین توقف سیداحمد از کشتی پیاده و با ماشین راهی بغداد می‌شود. در عراق زیارت عتبات عالیات انجام شد. لیکن در مسیر رسیدن به کربلا از خانه‌های اعراب که توسط انگلیسی‌ها آتش زده شده بود یاد می‌کند.

قصر شیرین، کرمانشاه، همدان از شهرهای در مسیر بازگشت بودند. سید احمد در همدان از کودتای سیدضیاالدین طباطبایی مطلع می‌شود.

در پایان سفر راهی قم شده و در نهایت سیزدهم رجب به حرم عبدالعظیم بازگشته است.

اطلاعات ناشر

این کتاب در پاییز ۱۴۰۰ در موسسه فرهنگی هنری مشعر به چاپ رسیده است.