۴٬۸۸۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
==نام و نسب== | ==نام و نسب== | ||
ابوعبدالله محمد ملقب به امین، ششمین خلیفه عباسی پسر [[هارون الرشید]] و مادرش [[ام جعفر زبیده]]، دختر جعفر بن منصور، است. او در [[شوال]] سال 170ق. در [[بغداد]] زاده شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص433؛ جمهرة انساب العرب، ص23؛ مروج الذهب، ج3، ص387.</ref> | ابوعبدالله محمد ملقب به امین، ششمین خلیفه عباسی پسر [[هارون الرشید]] و مادرش [[ام جعفر زبیده]]، دختر جعفر بن منصور، است. او در [[شوال]] سال 170ق. در [[بغداد]] زاده شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص433؛ جمهرة انساب العرب، ص23؛ مروج الذهب، ج3، ص387.</ref> | ||
==شخصیت فردی== | ==شخصیت فردی== | ||
امین خوش چهره، چهار شانه، <ref>تاریخ طبری، ج8، ص499.</ref> نیرومند، شجاع، بخشنده، و آگاه به شعر وادبیات بود. وی را بسیار سست رای و بیتدبیر، خوشگذران و علاقهمند به شکار و ماهیگیری خواندهاند.<ref>التنبیه و الاشراف، ص302.</ref>او در حکومت پدر عهدهدار اداره [[عراق]] و [[شام]] و [[مغرب]] شد و برادرانش [[مامون]] و [[مؤتمن]] نیز بر قسمتهای مرکزی و شرقی قلمرو گسترده پدرشان حکومت میکردند.<ref>تجارب الامم، ج3، ص527؛ الکامل، ج6، ص173.</ref>بهرغم درایت و کاردانی بیشتر مامون نسبت به امین و اعتراف پدرش به این نکته، امین با نفوذ مادرش و دیگر بزرگان خاندان عباسی<ref>تاریخ طبری، ج8، ص275-276؛ النجوم الزاهره، ج2، ص81.</ref>و به دلیل آنکه مادر مامون کنیزی ایرانی بود، بهعنوان ولیعهد اول هارون برگزیده و برای او از مردم بیعت گرفته شد.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص275؛ تاریخ طبری، ج8، ص361؛ الامامة و السیاسه، ج2، ص232-233.</ref> | امین خوش چهره، چهار شانه،<ref>تاریخ طبری، ج8، ص499.</ref> نیرومند، شجاع، بخشنده، و آگاه به شعر وادبیات بود. وی را بسیار سست رای و بیتدبیر، خوشگذران و علاقهمند به شکار و ماهیگیری خواندهاند.<ref>التنبیه و الاشراف، ص302.</ref> او در حکومت پدر عهدهدار اداره [[عراق]] و [[شام]] و [[مغرب]] شد و برادرانش [[مامون]] و [[مؤتمن]] نیز بر قسمتهای مرکزی و شرقی قلمرو گسترده پدرشان حکومت میکردند.<ref>تجارب الامم، ج3، ص527؛ الکامل، ج6، ص173.</ref> بهرغم درایت و کاردانی بیشتر مامون نسبت به امین و اعتراف پدرش به این نکته، امین با نفوذ مادرش و دیگر بزرگان خاندان عباسی<ref>تاریخ طبری، ج8، ص275-276؛ النجوم الزاهره، ج2، ص81.</ref> و به دلیل آنکه مادر مامون کنیزی ایرانی بود، بهعنوان ولیعهد اول هارون برگزیده و برای او از مردم بیعت گرفته شد.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص275؛ تاریخ طبری، ج8، ص361؛ الامامة و السیاسه، ج2، ص232-233.</ref> | ||
==دوران خلافت== | ==دوران خلافت== | ||
امین در نیمه [[جمادی الاولی]] سال 193ق. در پی مرگ پدرش به خلافت رسید.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص433؛ مروج الذهب، ج3، ص387.</ref>دوران پنج ساله خلافت او با هزینه کردن گنجینه هارون عباسی در عیاشیها و خوشگذرانیهای امین سپری شد.<ref>الانباء، ص89؛ الکامل، ج6، ص294؛ البدایة و النهایه، ج10، ص241-242.</ref>نیز رقابت و درگیری میان امین و مامون که در تقسیم قدرت میان آنان به دست پدرشان<ref>تاریخ طبری، ج8، ص277؛ تاریخ طبری، ج8، ص365-366؛ تجارب الامم، ج3، ص528.</ref>و تحریکات بزرگان عباسی و کارگزاران حکومتی ریشه داشت، <ref>تجارب الامم، ج4، ص31؛ الکامل، ج6، ص228-229.</ref> زمینههای گسترش ناآرامی در سرزمینهای اسلامی را فراهم کرد. همین وضع موجب گردید تا امین بر خلاف پیشینیان خود، با [[امام رضا(ع)]] و دیگر علویان رودررو نشود.<ref>سیرة الائمة الاثنی عشر، ج2، ص371؛ حیاة الامام الرضا، ج2، ص238.</ref>در روایتی، آن امام کشته شدن امین به دست مامون را پیشگویی کرده بود.<ref>اثبات الهداة، ج4، ص326؛ کشف الغمه، ج2، ص315؛ عیون اخبار الرضا، ج2، ص226.</ref> | امین در نیمه [[جمادی الاولی]] سال 193ق. در پی مرگ پدرش به خلافت رسید.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص433؛ مروج الذهب، ج3، ص387.</ref> دوران پنج ساله خلافت او با هزینه کردن گنجینه هارون عباسی در عیاشیها و خوشگذرانیهای امین سپری شد.<ref>الانباء، ص89؛ الکامل، ج6، ص294؛ البدایة و النهایه، ج10، ص241-242.</ref> نیز رقابت و درگیری میان امین و مامون که در تقسیم قدرت میان آنان به دست پدرشان<ref>تاریخ طبری، ج8، ص277؛ تاریخ طبری، ج8، ص365-366؛ تجارب الامم، ج3، ص528.</ref> و تحریکات بزرگان عباسی و کارگزاران حکومتی ریشه داشت،<ref>تجارب الامم، ج4، ص31؛ الکامل، ج6، ص228-229.</ref> زمینههای گسترش ناآرامی در سرزمینهای اسلامی را فراهم کرد. همین وضع موجب گردید تا امین بر خلاف پیشینیان خود، با [[امام رضا(ع)]] و دیگر علویان رودررو نشود.<ref>سیرة الائمة الاثنی عشر، ج2، ص371؛ حیاة الامام الرضا، ج2، ص238.</ref> در روایتی، آن امام کشته شدن امین به دست مامون را پیشگویی کرده بود.<ref>اثبات الهداة، ج4، ص326؛ کشف الغمه، ج2، ص315؛ عیون اخبار الرضا، ج2، ص226.</ref> | ||
امین بر خلاف سوگند و تعهدنامه نهاده در [[کعبه]]، به تحریک [[علی بن عیسی]] و [[فضل بن ربیع]]، از کارگزاران دوره هارون و از رقبای [[فضل بن سهل]] ایرانی، مامون را برکنار کرد و برای ولیعهدی پسرش موسی به سال194ق. بیعت گرفت<ref>تاریخ طبری، ج8، ص376-377؛ تاریخ طبری، ج8، ص387؛ تاریخ طبری، ج8، ص406؛ التنبیه و الاشراف، ص300؛ جمهرة انساب العرب، ص24.</ref>و از ذکر نام برادرانش عبدالله (مامون) و قاسم (مؤتمن) بر منبرها جلوگیری کرد و به بهانهای به خانه ام عیسی، همسر مامون، هجوم برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص435-437.</ref>سرانجام بین دو برادر نبردی رخ داد که به شکست سپاهیان امین و کشته شدن او در [[محرم]] سال 198ق. انجامید<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص440-441؛ تاریخ طبری، ج8، ص496-499؛ المنتظم، ج10، ص45-46.</ref>و مامون به عنوان خلیفه روی کار آمد. خلافت امین چهار سال و هفت ماه و 21 روز و سنش 27 سال و سه ماه یا 28 سال بود و دو پسر به نام موسی و عبدالله به جای گذاشت.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص498-499؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص442؛ التنبیه و الاشراف، ص302.</ref> | امین بر خلاف سوگند و تعهدنامه نهاده در [[کعبه]]، به تحریک [[علی بن عیسی]] و [[فضل بن ربیع]]، از کارگزاران دوره هارون و از رقبای [[فضل بن سهل]] ایرانی، مامون را برکنار کرد و برای ولیعهدی پسرش موسی به سال194ق. بیعت گرفت<ref>تاریخ طبری، ج8، ص376-377؛ تاریخ طبری، ج8، ص387؛ تاریخ طبری، ج8، ص406؛ التنبیه و الاشراف، ص300؛ جمهرة انساب العرب، ص24.</ref> و از ذکر نام برادرانش عبدالله (مامون) و قاسم (مؤتمن) بر منبرها جلوگیری کرد و به بهانهای به خانه ام عیسی، همسر مامون، هجوم برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص435-437.</ref> سرانجام بین دو برادر نبردی رخ داد که به شکست سپاهیان امین و کشته شدن او در [[محرم]] سال 198ق. انجامید<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص440-441؛ تاریخ طبری، ج8، ص496-499؛ المنتظم، ج10، ص45-46.</ref> و مامون به عنوان خلیفه روی کار آمد. خلافت امین چهار سال و هفت ماه و 21 روز و سنش 27 سال و سه ماه یا 28 سال بود و دو پسر به نام موسی و عبدالله به جای گذاشت.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص498-499؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص442؛ التنبیه و الاشراف، ص302.</ref> | ||
==امین و حرمین شریفین== | ==امین و حرمین شریفین== | ||
امین به هنگام حجگزاری هارون به سال 186ق. حضور داشت. در این سفر، هارون در جمع فرزندان و سران لشکری و کشوری در دو فرمان جداگانه، مراتب فرمانبرداری و اطاعت مامون برای امین و نیز احترام و وفاداری امین به جانشینی مامون را نگاشت<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص222.</ref>و حاضران را بر آن شاهد گرفت. آن دو تعهد کردند که در صورت تخلف از این فرمانها، امین 50 سال و مامون 30 سال پیاده [[حج]] بهجا آورند و همه دارایی آنها صدقه داده شود و همه همسرانشان سه طلاقه گردند.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص281؛ الانباء، ص76؛ الکامل، ج6، ص173.</ref>این فرمانها درون کعبه آویخته شد.<ref>التنبیه و الاشراف، ص300؛ الاخبار الطوال، ص387.</ref>اما همانگونه که یاد شد، امین به محض رسیدن به خلافت، به عهد خود پشت کرد. | امین به هنگام حجگزاری هارون به سال 186ق. حضور داشت. در این سفر، هارون در جمع فرزندان و سران لشکری و کشوری در دو فرمان جداگانه، مراتب فرمانبرداری و اطاعت مامون برای امین و نیز احترام و وفاداری امین به جانشینی مامون را نگاشت<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص222.</ref> و حاضران را بر آن شاهد گرفت. آن دو تعهد کردند که در صورت تخلف از این فرمانها، امین 50 سال و مامون 30 سال پیاده [[حج]] بهجا آورند و همه دارایی آنها صدقه داده شود و همه همسرانشان سه طلاقه گردند.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص281؛ الانباء، ص76؛ الکامل، ج6، ص173.</ref> این فرمانها درون کعبه آویخته شد.<ref>التنبیه و الاشراف، ص300؛ الاخبار الطوال، ص387.</ref> اما همانگونه که یاد شد، امین به محض رسیدن به خلافت، به عهد خود پشت کرد. | ||
وی در نخستین سال خلافتش در نیمه [[جمادی الثانی]] سال 193ق. در حالی که اعلان [[حج]] کرده بود، با یادآوری وصیت هارون که هیچیک از خلفای بنیعباس در پی او حق انجام حج ندارد، از سفر منصرف شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص434.</ref>دلیل این فرمان هارون، در منابع تاریخی بازتاب نیافته است.<ref>المنتظم، ج9، ص156؛ البدایة و النهایه، ج10، ص200.</ref>تنها در گزارشی آمده که حج نگزاردن خلفای پس از هارون، پیشگویی [[فضیل عیاض]] یا [[ابوبکر بن عیاش]] راوی بر پایه روایت [[امام علی(ع)]] بود که آن را برایهارون بیان کرده بودند.<ref>مروج الذهب، ج3، ص343؛ المنتظم، ج9، ص156؛ البدایة و النهایه، ج10، ص200.</ref> | وی در نخستین سال خلافتش در نیمه [[جمادی الثانی]] سال 193ق. در حالی که اعلان [[حج]] کرده بود، با یادآوری وصیت هارون که هیچیک از خلفای بنیعباس در پی او حق انجام حج ندارد، از سفر منصرف شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص434.</ref> دلیل این فرمان هارون، در منابع تاریخی بازتاب نیافته است.<ref>المنتظم، ج9، ص156؛ البدایة و النهایه، ج10، ص200.</ref> تنها در گزارشی آمده که حج نگزاردن خلفای پس از هارون، پیشگویی [[فضیل عیاض]] یا [[ابوبکر بن عیاش]] راوی بر پایه روایت [[امام علی(ع)]] بود که آن را برایهارون بیان کرده بودند.<ref>مروج الذهب، ج3، ص343؛ المنتظم، ج9، ص156؛ البدایة و النهایه، ج10، ص200.</ref> | ||
در پی انصراف امین از حج، مادرش ام جعفر زبیده در [[ماه رمضان]] همان سال [[عمره]] گزارد. او که در دوران هارون دستور حفر [[چشمه مشاش|چشمه مُشاش]]<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص434.</ref>را داده بود، در این سفر با استفاده از آن چشمه، منبعهای آب ساخت و حوضها و سقاخانههایی ترتیب داد. به مناسبت این سفر زبیده، امین 000/20 مثقال طلا یا 000/80 دینار طلا فرستاد تا روی [[در کعبه]] و میخهای در و آستانه آن را با ورقههای زرین روکش کنند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص434؛ اتحاف الوری، ج2، ص248.</ref> | در پی انصراف امین از حج، مادرش ام جعفر زبیده در [[ماه رمضان]] همان سال [[عمره]] گزارد. او که در دوران هارون دستور حفر [[چشمه مشاش|چشمه مُشاش]]<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص434.</ref> را داده بود، در این سفر با استفاده از آن چشمه، منبعهای آب ساخت و حوضها و سقاخانههایی ترتیب داد. به مناسبت این سفر زبیده، امین 000/20 مثقال طلا یا 000/80 دینار طلا فرستاد تا روی [[در کعبه]] و میخهای در و آستانه آن را با ورقههای زرین روکش کنند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص434؛ اتحاف الوری، ج2، ص248.</ref> | ||
==امیران حج در حکومت امین== | ==امیران حج در حکومت امین== | ||
در حکومت امین، امیران حج بدین ترتیب بودند: سال 193و 195ق. داود بن عیسی بن موسی عباسی، <ref>تجارب الامم، ج4، ص83؛ تاریخ طبری، ج8، ص438؛ المنتظم، ج9، ص225.</ref> سال 194ق. [[علی بن هارون الرشید]] و سال 196-197ق. عباس بن موسی بن عیسی عباسی. عباس در سالهای یاد شده حاکم [[مکه]] نیز بوده است.<ref>تاریخ یعقوبی ج2، ص442؛ تاریخ طبری، ج8، ص373؛ تاریخ طبری، ج8، ص440-441؛ تاریخ طبری، ج8، ص498.</ref>برخی از داود بن عیسی بهعنوان والی مکه نیز یاد کردهاند.<ref>تاریخ خلیفه، ص382؛ المنتظم، ج10، ص8.</ref>بر پایه گزارشی، وی به سال 196ق. در [[مدینه]] و مکه امین را از خلافت برکنار نمود و مردم را به بیعت با مامون دعوت کرد.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص438؛ تجارب الامم، ج4، ص83.</ref>داود بن عیسی عباسی نیز والی [[حرمین شریفین]] بود و چون 20 ماه در مکه اقامت کرد، مردم مدینه خواستار بازگشت او به مدینه شدند. وی در پی برکناری امین در حرمین نزد مامون آمد. مامون با پرداخت 000/500 درهم، او را همچنان بر حرمین ولایت داد.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص238؛ تاریخ الاسلام، ج13، ص44.</ref> | در حکومت امین، امیران حج بدین ترتیب بودند: سال 193و 195ق. داود بن عیسی بن موسی عباسی،<ref>تجارب الامم، ج4، ص83؛ تاریخ طبری، ج8، ص438؛ المنتظم، ج9، ص225.</ref> سال 194ق. [[علی بن هارون الرشید]] و سال 196-197ق. عباس بن موسی بن عیسی عباسی. عباس در سالهای یاد شده حاکم [[مکه]] نیز بوده است.<ref>تاریخ یعقوبی ج2، ص442؛ تاریخ طبری، ج8، ص373؛ تاریخ طبری، ج8، ص440-441؛ تاریخ طبری، ج8، ص498.</ref> برخی از داود بن عیسی بهعنوان والی مکه نیز یاد کردهاند.<ref>تاریخ خلیفه، ص382؛ المنتظم، ج10، ص8.</ref> بر پایه گزارشی، وی به سال 196ق. در [[مدینه]] و مکه امین را از خلافت برکنار نمود و مردم را به بیعت با مامون دعوت کرد.<ref>تاریخ طبری، ج8، ص438؛ تجارب الامم، ج4، ص83.</ref> داود بن عیسی عباسی نیز والی [[حرمین شریفین]] بود و چون 20 ماه در مکه اقامت کرد، مردم مدینه خواستار بازگشت او به مدینه شدند. وی در پی برکناری امین در حرمین نزد مامون آمد. مامون با پرداخت 000/500 درهم، او را همچنان بر حرمین ولایت داد.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص238؛ تاریخ الاسلام، ج13، ص44.</ref> | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
[http://wiki.ahlolbait.com/امین_(خلیفه_عباسی) امین (خلیفه عباسی)؛ دانشنامه اسلامی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهمالسلام.] | [http://wiki.ahlolbait.com/امین_(خلیفه_عباسی) امین (خلیفه عباسی)؛ دانشنامه اسلامی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهمالسلام.] | ||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع == | ==منابع == | ||
خط ۹۶: | خط ۹۲: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{خلفای اسلامی}} | {{خلفای اسلامی}} | ||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[Category:خلافت عباسیان]] | |||
[[Category:خلفا]] | |||
[[Category:حکومتهای اسلامی]] | |||
[[Category:حاکمان]] | |||
[[Category:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[رده:خلافت عباسیان]] | [[رده:خلافت عباسیان]] |
ویرایش