ام هانی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'http://phz.hajj.ir/422' به 'http://hzrc.ac.ir/post') |
S.dorchehi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
ام هانی خواهر [[امام علی(ع)]] است که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به نام او نامیده شده است، وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. ام هانی همسر [[هبیرة بن ابیوهب مخزومی]] بوده که در دوران [[پیامبر(ص)]] به نیکی از وی یاد نشده است. بعضی از منابع از دلبستگی وی و پیامبر(ص) قبل از [[بعثت]] خبر دادهاند ولی به دلیل مناسباتی بین [[ابوطالب]] و [[قبیله بنیمخزوم]] مجبور به ازدواج با هبیرة شده است. هنگام اسلام آوردن وی را سال هشتم هجری هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش دادهاند ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است. از نکات برجسته زندگی وی حضور پیاپی پیامبر(ص) در خانه | ام هانی خواهر [[امام علی(ع)]] است که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به نام او نامیده شده است، وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. ام هانی همسر [[هبیرة بن ابیوهب مخزومی]] بوده که در دوران [[پیامبر(ص)]] به نیکی از وی یاد نشده است. بعضی از منابع از دلبستگی وی و پیامبر(ص) قبل از [[بعثت]] خبر دادهاند ولی به دلیل مناسباتی بین [[ابوطالب]] و [[قبیله بنیمخزوم]] مجبور به ازدواج با هبیرة شده است. هنگام اسلام آوردن وی را سال هشتم هجری هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش دادهاند ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است. از نکات برجسته زندگی وی حضور پیاپی پیامبر(ص) در خانه امهانی، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه او، همچنین در [[لیلة المبیت]] پیامبر بعد از خروج از منزل خود به خانه ام هانی رفته و بعد از آنجا از [[مکه]] خارج شده است. همچنین وی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] میباشد. امهانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. در گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است. | ||
== | == معرفی == | ||
ام هانی خواهر [[امام علی(ع)]] است که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به نام او نامیده شده است. | ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر [[امام علی(ع)]] است که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به نام او نامیده شده است.<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از امهانی با نامهایی چون فاخته، <ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref>و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref>یاد شده است. | ||
همسرش [[هبیرة بن ابیوهب مخزومی]] در شعری از او با نام «هند» یاد کرده است.<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> | همسرش [[هبیرة بن ابیوهب مخزومی]] در شعری از او با نام «هند» یاد کرده است.<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> | ||
از هبیره همسر وی، در دوران [[پیامبر(ص)]] به نیکی یاد نشده است. برخی او را در شمار آزاردهندگان رسول خدا(ص) دانستهاند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242 | از هبیره همسر وی، در دوران [[پیامبر(ص)]] به نیکی یاد نشده است. برخی او را در شمار آزاردهندگان رسول خدا(ص) دانستهاند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> برخی او را از کشته شدگان [[جنگ خندق|نبرد خندق]] میدانند<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref>؛ اما بیشتر تاریخنگاران بر این باورند که او پس از [[فتح مکه]] به [[یمن]]<ref>المحبر، ص396؛انساب الاشراف، ج2، ص41.</ref>یا [[نجران]]<ref>المغازی، ج2، ص847.</ref>گریخت و همانجا در حال [[کفر]] درگذشت. امهانی از او دارای چهار فرزند به نامهایهانی، عمر، یوسف و جعده شد.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref> | ||
==خواستگاری پیامبر== | ==خواستگاری پیامبر== | ||
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان او و پیامبر(ص) در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری پیامبر(ص) از او سخن به میان آوردهاند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات خانوادگی ابوطالب با [[بنیمخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری هبیرة بن ابی وهب مخزومی از امهانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref>در پی فتح مکه نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که وی از پذیرش خواسته پیامبر(ص) به دو دلیل عذر آورد: یکم | شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان او و پیامبر(ص) در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری پیامبر(ص) از او سخن به میان آوردهاند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات خانوادگی ابوطالب با [[بنیمخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری هبیرة بن ابی وهب مخزومی از امهانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref>در پی فتح مکه نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که وی از پذیرش خواسته پیامبر(ص) به دو دلیل عذر آورد: یکم: آیه 50 سوره [[سوره احزاب|احزاب]] و از آنجا که امهانی از مهاجران نخستین به [[مدینه]] نبود، خود را در زمره مصداقهای یاد شده در این آیه نمیدید.<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.</ref> دوم: به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش، احتمال میداد که نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند.<ref>الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.</ref> البته پیامبر(ص) این دغدغه او را خصلت ممتاز زنان قریش دانسته، او را به این ویژگی ستود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این گزارشها، برخی وی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانستهاند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref> | ||
==اسلام آوردن== | ==اسلام آوردن== | ||
برخی صحابهنگاران، هنگام اسلام آوردن اُم هانی را سال هشتم ق. و در پی فتح مکه دانستهاند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref>گویا این اشتباه برآمده از آمیختن میان مسلمان شدن و بیعت او با پیامبر(ص) در پی فتح مکه همراه با دیگر زنان قریش<ref>الکامل، ج2، ص252.</ref>باشد؛ زیرا شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت میکند. از جمله آنها، تعیین سهمی از غنیمتهای خیبر برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref>برخی نویسندگان سدههای نخستین، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانستهاند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref> | برخی صحابهنگاران، هنگام اسلام آوردن اُم هانی را سال هشتم ق. و در پی فتح مکه دانستهاند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> گویا این اشتباه برآمده از آمیختن میان مسلمان شدن و بیعت او با پیامبر(ص) در پی فتح مکه همراه با دیگر زنان قریش<ref>الکامل، ج2، ص252.</ref>باشد؛ زیرا شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت میکند. از جمله آنها، تعیین سهمی از غنیمتهای خیبر برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref>برخی نویسندگان سدههای نخستین، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانستهاند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref> | ||
==نکات برجسته زندگی== | ==نکات برجسته زندگی== | ||
از نکات برجسته زندگی | از نکات برجسته زندگی امهانی، میتوان این موارد را برشمرد: 1. نخستین چاهی که در [[مکه]] و به دست [[قصیّ بن کلاب]] حفر شد، در خانه اوبود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص240؛معجم البلدان، ج4، ص87.</ref> 3. پیامبر(ص) پیاپی در خانه او حضور مییافت.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref> 4. آغاز [[اسراء]] و [[معراج]] از خانه امهانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref>پیامبر(ص) در پی اقامه نماز عشا همراه امهانی و در خانه او، <ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref> سفر اسراء را آغاز کرد. این خانه نزدیک مسجدالحرام قرار داشت (← خانه امهانی) و نام یکی از درهای بیست و سهگانه مسجدالحرام، [[باب امهانی]] است.<ref>شرف النبی، ص406.</ref> | ||
از امهانی در واقعه [[لیلة المبیت]] نیز سخن رفته است. ایشان در پی بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه امهانی رفت و پس از درنگی کوتاه، از مکه بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref> | |||
بر پایه گزارشی، پیامبر در روزه فتح مکه در خانه امهانی منزل گزید.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref>همچنین مجرمانی چون [[حارث بن هشام]] و [[زهیر بن ابی امیه]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص411.</ref>یا [[عبدالله بن ابیربیعه]]<ref>المغازی، ج2، ص829؛تاریخ یعقوبی، ج2، ص59.</ref>را که امهانی به آنها امان داده بود، بخشود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref>امان دادن او در روز فتح مکه، مستندی برای جواز امان دادن زنان در اسلام دانسته شده است.<ref>المجموع، ج19، ص303.</ref> | |||
== | ==نقش ویژه کنار اهل بیت(ع)== | ||
بیان احکام و فرمانهایی در خانه امهانی از جانب پیامبر(ص)، <ref>المغازی، ج2، ص829؛المعجم الکبیر، ج24، ص406.</ref> [[علی بن ابیطالب(ع)]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص665؛تاریخ طبری، ج3، ص214.</ref>و [[عبدالله بن عباس]]، <ref>المصنف، ج2، ص442.</ref> ازدیگر شواهد اهمیت جایگاه اجتماعی امهانی در آن دوره است. | بیان احکام و فرمانهایی در خانه امهانی از جانب پیامبر(ص)، <ref>المغازی، ج2، ص829؛المعجم الکبیر، ج24، ص406.</ref> [[علی بن ابیطالب(ع)]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص665؛تاریخ طبری، ج3، ص214.</ref>و [[عبدالله بن عباس]]، <ref>المصنف، ج2، ص442.</ref> ازدیگر شواهد اهمیت جایگاه اجتماعی امهانی در آن دوره است. | ||
امهانی در پی فتح مکه، همراه دیگر زنان مسلمان با پیامبر(ص) بیعت و سپس به مدینه هجرت کرد.<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> | امهانی در پی فتح مکه، همراه دیگر زنان مسلمان با پیامبر(ص) بیعت و سپس به مدینه هجرت کرد.<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> امهانی در سال دهم ق. و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> | ||
پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] امهانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهمترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>بهشمار میرود. همچنین نامه امام علی(ع) به امهانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]، <ref>الجمل، ص212.</ref> موضعگیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref>و گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. 36ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی امهانی در مدینه هستند. | پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] امهانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهمترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>بهشمار میرود. همچنین نامه امام علی(ع) به امهانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]، <ref>الجمل، ص212.</ref> موضعگیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref>و گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. 36ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی امهانی در مدینه هستند. | ||
خط ۶۹: | خط ۶۲: | ||
==فرزندان== | ==فرزندان== | ||
از میان چهار فرزند امهانی، جعده جایگاهی مهمتر دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref>و از سوی امیرالمؤمنین علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref>خاندان جعده از | از میان چهار فرزند امهانی، جعده جایگاهی مهمتر دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref>و از سوی امیرالمؤمنین علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref>خاندان جعده از خاندانهای شیعی در [[کوفه]] و از دعوت کنندگان امام حسین(ع) به کوفه دانسته شدهاند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref> | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
زمان وفات امهانی بهگونه دقیق در منابع گزارش نشده است. در | زمان وفات امهانی بهگونه دقیق در منابع گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار امام حسین(ع) با یکی از عمههایش در سال 60ق پیش از بیرون آمدن از مدینه نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref>برپایه این گزارش، زنان بنیهاشم با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، امهانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سرودههایی از ابوطالب بدرقه کرد: | ||
وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل | وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل | ||
خط ۸۴: | خط ۷۷: | ||
و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | ||
با توجه به همین | با توجه به همین گزارش، میتوان مدفن وی را شهر مدینه و گویا [[قبرستان بقیع]] دانست. | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
خط ۹۲: | خط ۸۵: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
خط ۱۰۵: | خط ۹۶: | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8162 | |آدرس=http://hzrc.ac.ir/post/8162|عنوان=ام هانی|نویسنده=حامد قرائتی}} | ||
}} | |||
* '''الاخبار الطوال''': ابن داود الدینوری (م. 282ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، 1412ق. | * '''الاخبار الطوال''': ابن داود الدینوری (م. 282ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، 1412ق. | ||
خط ۲۳۲: | خط ۲۱۷: | ||
{{زنان صحابی}} | {{زنان صحابی}} | ||
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:زنان_صحابی" /> | |||
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:صحابه" /> | |||
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:زنان_مهم_در_اسلام" /> | |||
<link rel="mw:PageProp/Category" href="./رده:مدفونان_در_بقیع" /> | |||
[[رده:مدفونان در مدینه]] | [[رده:مدفونان در مدینه]] | ||
[[رده:راویان زن]] | [[رده:راویان زن]] | ||
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]] | [[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]] |