مسجد عتبان بن مالک: تفاوت میان نسخهها
جز ویرایش سه قسمت اول |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| توضیح نقشه = | | توضیح نقشه = | ||
}} | }} | ||
'''مسجد عَتبان بن مالک''' در [[مدینه]] | '''مسجد عَتبان بن مالک''' در [[مدینه]]، در موقعیت شمالی [[مسجد جمعه|مسجد الجمعه]] و در محیط باز روبروی آن قرار دارد. عتبان بن مالک از [[انصار]] و اصحاب [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] و از سپاهیان اسلام در [[غزوه بدر]] بود. حضرت محمد(ص) در گوشهای از خانه او نماز خوانده بودند و به همین دلیل، عتبان آن بخش را به عنوان محل نمازش قرار داده بود. | ||
در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند. | در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند. |
نسخهٔ ۱ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۰۲
![]() | |
اطلاعات اوليه | |
---|---|
مکان | عربستان * مدینه * در نزدیکی مسجد جمعه |
کاربری | مسجد |
جنبه دینی | |
بزرگداشت نزد | مسلمانان |
وابسته به دین/مذهب | اسلام |
باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
تاریخ بنا | |
زمان پایهگذاری | قرن اول هجری |
وضعیت فعلی | |
وضعیت بنا | مفقود |
|
مسجد عَتبان بن مالک در مدینه، در موقعیت شمالی مسجد الجمعه و در محیط باز روبروی آن قرار دارد. عتبان بن مالک از انصار و اصحاب پیامبر(ص) و از سپاهیان اسلام در غزوه بدر بود. حضرت محمد(ص) در گوشهای از خانه او نماز خوانده بودند و به همین دلیل، عتبان آن بخش را به عنوان محل نمازش قرار داده بود.
در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند.
عتبان بن مالک
عَتبان بن مالک از انصار پیامبر(ص) در قبیله بنیسالم از قبیله خزرج بود. وی صحابی[یادداشت ۱] رسول الله (ص) و از شرکت کنندگان در غزوه بدر بود. او در زسال 50 هجری از دنیا رفت.[۱]
نماز پیامبر در خانه عتبان
عتبان به علت ناتوانی در خواندن نماز جماعت، از پیامبر(ص) خواست تا ایشان در گوشهای از خانه او نماز بخواند تا او آنجا را مصلای خویش قرار دهد و ایشان نیز پذیرفت.[۲]
بنای مسجد
مسجد عتبان بن مالک در شمال مسجد جمعه و در محیطِ بازِ روبروی آن قرار گرفته است. این مکان در واقع زمینی مربع شکل است که با دیوار محصور شده است.[۳] از حدود قرن هشتم هجری، مکان این مسجد را در قلعه مزدلف دانستهاند.[۴] مزدلف در عصر سمهودی (درگذشت: 911ق) قلعهای خراب شده در شمال مسجد جمعه بوده است[۵] و عباسی، تاریخنگار قرن ده قمری، نیز همین اطلاعات را تأیید میکند.[۶] عیاشی نیز در سفرنامهاش (1073ق/1662م) مسجد را در قلعه خرابهای در شمال مسجد جمعه به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.[۷]
بازسازی و تخریب بنا
محمد بن احمد مَطَری (درگذشت: 741ق)، تاریخنگار مدینه در قرن هشتم قمری، وضعیت این بنا را با دیوارهایی توصیف میکند که ارتفاعشان از نصف قد انسان تجاوز نمیکرده است.[۴] به گفته سمهودی (درگذشت: 911ق) بنایی که مطری به آن اشاره کرده در زمان او از میان رفته بود و گروهی غیر عرب آن را در شکل و بنایی جدید بازسازی و احیا کرده بودند. سقف بنای جدید پس از خرابی توسط محمد بن قاوان تعمیر شد.[۸] وی متولد 820 و متوفی 889 قمری، از عالمان حدیث و تاریخ است که در قاهره میزیست و بارها به حج رفت.[۹]
احمد عباسی محقق و تاریخشناس مدینه، مدعی است که در سال 1036 این مسجد را، که در آن زمان ناشناس بوده، بافته و و به بازسازی جزئی آن پرداخته است.[۱۰] عیاشی نیز در سفرنامهاش (1073ه/1662م) مسجد را به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.[۱۱]
به گزارش الیاس عبدالغنی، پژوهشگر اماکن مدینه، مسجد عتبان یک زمین خالی بود که یک چهاردیواری آن را احاطه کرده بود. به گفته او مسجد در 1417 هجری از بین رفته است اما این ادعا با دیگر گزارشات خود او و گزارشهای کتابهای دیگر سازگار نیست.[۱۲]
وضعیت فعلی مسجد

در اسفند ماه سال 1393، ( 2015م./1435 ق.)، دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود؛[۱۳] اما بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.[۱۴]
تصاویر قدیمی از مسجد و محراب آن
-
تصویر هوایی در کنار مسجد جمعه
-
تصویر از دور مسجد در کنار خیابان عبدالمجید
-
تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن
تصاویر پس از پروژه عمرانی سعودی در 2015 میلادی
تصاویر اولیه پس از تخریب
-
تصویر هوایی بنای باقی مانده از مسجد عتبان در شمال مسجد جمعه
تصاویر وضعیت فعلی مسجد
پانویس
- ↑ اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، صص359و360
- ↑ اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، ص360؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص71.
- ↑ مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120
- ↑ پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص134.
- ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص249.
- ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 182.
- ↑ الرحله العیاشیه، ج1، ص390.
- ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص169.
- ↑ الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، السخاوی، ج7، ص54
- ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 183.
- ↑ الرحله العیاشیه، ج1، ص390.
- ↑ مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120.
- ↑ سایت خبری العالم، نسخه فارسی و نسخه عربی همین خبر،
- ↑ سایت مزارات مکة و المدینة
یادداشتها
- ↑ اصحاب و یاران حاضر در زمان رسول خدا(ص)
منابع
- أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، دار الکتاب العربی - بیروت - لبنان.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة، جمالالدین محمدبناحمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ه.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، شمس الدین السخاوی، دار الجیل - بیروت، 1412ه.
- عمده الاخبار فی مدینه المختار، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بیتا.
- تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، بی تا، بی جا.
- الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، 2006م، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی، دار السویدی، چاپ اول.
- سایت خبری العالم
- سایت مزارات مکة و المدینة