راهنمای محرمات احرام: سرمه کشیدن

**احکام احرام**
	واجبات
	شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه
	محرمات احرام
	مشترک بین زن و مرد
	شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح
	ویژه مردان
	پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال
	ویژه زنان
	پوشاندن صورت • پوشاندن دست
	دیگر احکام
	مستحبات احرام
	مکروهات احرام

سرمه کشیدن
دسته	محرمات احرام
مربوط به آیین	احرام در عمره و حج
مکان	حرم مکی
زمان	هنگام احرام
حکم	حرام است
کفاره	ندارد
مفاهیم فقهی وابسته	محرمات احرام،زینت
صفحه فتواهای مراجع	سرمه کشیدن (فتاوای مراجع)

سُرمه کشیدن یکی از محرمات احرام است. فقیهان شیعه، استفاده از سرمه سیاه رنگی که برای زینت استفاده شده و معطر باشد، بر مرد و زن حرام می‌دانند. همچنین استفاده از سرمه غیر معطر در حال احرام اگر به قصد زینت باشد، حرام است. سرمه کشیدن کفاره ندارد ولی اگر اگر خوشبو باشد بنا بر احتیاط واجب باید یک گوسفند کفاره بدهد.

جایگاه و مفهوم‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در روایات اسلامی به سرمه کشیدن توصیه شده و برای آن فایده‌های مادی و معنوی ذکر شده است. بنابر روایات، پیامبر(ص) سرمه را برای درمان آب آوردن چشم، نورانی شدن چشم^[۱] و از میان رفتن آلودگی‌های آن^[۲] مؤثر دانسته است. از احكام سرمه کشیدن در برخی بخش‌های موضوعات فقهی شیعه مانند طهارت، صوم، حج و نكاح سخن گفته‌اند.

سرمه (به انگلیسی: Antimony) به سنگی خاص و برّاق که ساییده شده و به چشم کشیده می‌کشند، گفته می‌شود.^[۳] همچنین سرمه به هر ماده‌ای که برای درمان بر چشم کشیده می‌شود نیز اطلاق شده است.^[۴] در عربی به سرمه «کُحل»^[۵] و به سنگِ سرمه، «اِثمد»^[۶] می‌گویند. برخی سرمه را به دو نوع تقسیم کرده‌اند: «اِثمِد» یعنی سرمه سیاه و «توتیا»، سرمه سفید.^[۷]

در حال احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حکم سرمه کشیدن در حال احرام با توجه به معطر بودن یا نبودن، رنگ آن (سیاه یا غیر سیاه) و همچنین به کار بردن سرمه برای زینت متفاوت است.^[۸] در حکم استفاده از سرمه نیز بین مرد و زن فرقی نیست.^[۹]

به نظر ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه، فرقی بین سرمه سیاه و غیر سیاه نیست و ملاک در حرمت استفاده از سرمه در حال احرام، زینت بودن سرمه یا زینت نبودن است.^[۱۰] همچنین در صورتی که احتیاج داشته باشد به سرمه کشیدن، مانعی ندارد.^[۱۱]

سرمه معطر: استفاده از سرمه سیاه رنگی که برای زینت استفاده شده و معطر باشد، بر مرد و زن حرام است.^[۱۲]

سرمه غیر معطر: استفاده از سرمه غیر معطر در حال احرام، اگر به قصد زینت باشد، حرام است.^[۱۳]

کفاره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر نظر مراجع تقلید، سرمه کشیدن کفاره ندارد ولی اگر اگر خوشبو باشد بنا بر احتیاط واجب باید یک گوسفند کفاره بدهد.^[۱۴] همچنین به نظر محمد فاضل لنکرانی، اگر بوی خوش آن در لحظه سرمه کشیدن قابل استشمام باشد، کفاره دادن بهتر است؛ ولی چنانچه بوی خوش از آن استشمام نشود، احتیاط مستحب در کفاره دادن است.^[۱۵]

پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ طب الائمه، ص۸۳؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵ و ۹۷؛
↑ مجمع الزوائد، ج۵، ص۹۶؛ بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۵۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۹۷.
↑ لغت نامه، ج۸، ص۱۲۰۱۰؛ تاج العروس، ج۱۵، ص۶۴۹ «کحل».
↑ لغت نامه، ج۱۱، ص۱۶۰۴۷؛ فرهنگ معین، ص۵۵۴ «سرمه».
↑ العین، ج۳، ص۶۲؛ النهایه فی غریب الحدیث، ج۴، ص۱۵۴؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۵۸۴ «کحل».
↑ العین، ج۸، ص۲۰؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۲۸ «اثمد».
↑ المبسوط، طوسی، ج۵، ص۲۶۳؛ المهذب، ج۲، ص۳۳۰.
↑ مناسک نوین، ص۱۰۰.
↑ مناسک حج، مسئله ۳۶۰، ص۲۰۶.
↑ مناسک نوین، ص۱۰۰.
↑ مناسک حج، مسئله ۳۶۲، ص۲۰۶.
↑ مناسک نوین، ص۱۰۰.
↑ مناسک نوین، ص۱۰۰.
↑ مناسک زائر، ص۴۷.
↑ مناسک حج، مسئله ۳۶۱، ص۲۰۶.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

العین (ترتیب العین): الخلیل بن احمد الفراهیدی (م. ۱۷۰ق)، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
المبسوط فی فقه الامامیه: محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی) (م. ۴۶۰ق)، تحقیق محمد باقر البهبودی، تهران، المکتبه المرتضویه، ۱۳۸۷ق.
النهایه فی غریب الحدیث و الاثر: ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.
بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار: محمد باقر المجلسی (م. ۱۱۱۱ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
تاج العروس من جواهر القاموس: مرتضی الزبیدی، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
فرهنگ معین: محمد معین، اهتمام عزیزالله علیزاده، تهران، فردوس، ۱۳۸۶ش.
لسان العرب: محمد بن مکرم ابن منظور (م. ۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
لغت‌نامه دهخدا علی اکبر دهخدا: زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران، مؤسسه لغت نامه و دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
مجمع الزوائد و منبع الفوائد: علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م. ۸۰۷ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: حسین نوری الطبرسی (م. ۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۸ق.
معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح الله، الدمام، مطابع المدخول، ۱۴۱۵ق.
مناسک حج: پژوهشکده حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۷ش.
مناسک نوین: مصطفی آخوندی و عبدالرحمان انصاری، تهران، محراب قلم، ۱۳۹۰ش.

ُ* طب الائمه: عبدالله ابن بسطام، نجف، المطبعة الحيدرية، ۱۳۷۵ش.

مقاله‌های مرتبط[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سرمه کشیدن

[1] طب الائمه، ص۸۳؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵ و ۹۷؛

[2] مجمع الزوائد، ج۵، ص۹۶؛ بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۵۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۹۷.

[3] لغت نامه، ج۸، ص۱۲۰۱۰؛ تاج العروس، ج۱۵، ص۶۴۹ «کحل».

[4] لغت نامه، ج۱۱، ص۱۶۰۴۷؛ فرهنگ معین، ص۵۵۴ «سرمه».

[5] العین، ج۳، ص۶۲؛ النهایه فی غریب الحدیث، ج۴، ص۱۵۴؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۵۸۴ «کحل».

[6] العین، ج۸، ص۲۰؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۲۸ «اثمد».

[7] المبسوط، طوسی، ج۵، ص۲۶۳؛ المهذب، ج۲، ص۳۳۰.

[8] مناسک نوین، ص۱۰۰.

[9] مناسک حج، مسئله ۳۶۰، ص۲۰۶.

[10] مناسک نوین، ص۱۰۰.

[11] مناسک حج، مسئله ۳۶۲، ص۲۰۶.

[12] مناسک نوین، ص۱۰۰.

[13] مناسک نوین، ص۱۰۰.

[14] مناسک زائر، ص۴۷.

[15] مناسک حج، مسئله ۳۶۱، ص۲۰۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

ن ب و محرمات احرام
مشترک	جدال • فسوق • سرمه کشیدن • زینت • ازاله مو • ناخن گرفتن • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • نگاه کردن به آینه • کشتن جانوران بدن • شكار حيوان وحشى • کندن گیاهان • التذاذ جنسی • عقد ازدواج • آمیزش • استمناء • حمل سلاح
مخصوص مردان	لباس دوخته • پوشاندن پا • پوشاندن سر • استظلال
مخصوص زنان	پوشاندن دست • پوشاندن صورت