احکام و خصائص الحرمین المکی و المدنی فی الفقه الاسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

این ویژگی‌ها را در کتاب حاضر می‌توان یافت: گستردگی و جامعیت در ارائه یک دوره معارف [[حج]] و [[حرمین]]، گزارش سخنان فقیهان چهارگانه اهل سنت، توجه به نمودار و جداول<ref>ص۲۰۱، ۲۶۰، ۲۶۶ـ۲۶۷</ref> ، همراه‌کردن گزارش‌های تاریخی با مسائل فقهی، گزارش تحلیلی از تعمیرها و توسعه‌های حرمین<ref>ص۱۲۹ـ۲۶۷</ref> ، تبویب و تدوین مناسب و منطقی، و فراوانی و غنای منابع و مآخذ.<ref>ص۹۵۱ـ۹۶۵</ref>  

کتاب در پنج باب و فصول بسیار تدوین گشته است. در بابی با عنوان مقدمه، این موضوعات بیان شده‌اند: سیر تاریخی بنای کعبه و تعمیر و توسعه مسجدالحرام، حفر [[زمزم]] از روزگار [[جاهلیت]] تا دوران [[آل سعود]] همراه گزارشی تاریخی از [[مناصب کعبه]]، [[پرده کعبه]]، [[مقامات چهارگانه]]، تاریخ تعمیر و توسعه [[مسجدالنبی]]، ظهور [[بدعت|بدعت‌ها]] در [[حرمین]]، و پاسخ به شبهات خاورشناسان<ref>ص۲۴ـ۲۶۶</ref>

نویسنده در گفتار پیرامون عمارت و بازسازی‌ها، نوسازی‌ها و توسعه‌های مسجدالحرام در روزگار [[بنی امیه|خلفای اموی]] و [[بنی عباس|عباسی]]، اطلاعات منابع تاریخی مکه مانند [[اخبار مکه ازرقی]] (درگذشت در ۲۴۸ق.) و [[اخبار مکه فاکهی]] (درگذشت در ۲۷۹ق.)را تلخیص و گزارش نموده<ref>ص۱۶۰ـ۱۷۸</ref> و سپس از آغاز و پایان توسعه به دست [[سلطان سلیم خان عثمانی]] در سال ۹۷۹ق. و اتمام آن به دست [[سلطان مراد خان]] در ۹۸۹ق. سخن گفته است.<ref>ص۱۸۱ـ۱۸۲</ref> نیز ویژگی‌های [[توسعه اول مسجد الحرام|توسعه اول]] و [[توسعه دوم مسجد الحرام|دوم]] مسجدالحرام در روزگار آل سعود را بیان کرده است. توسعه اول مسجدالحرام با فرمان [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] در سال ۱۳۷۵ق. آغاز گشت و در چهار مرحله همه بخش‌ها و اجزای مسجدالحرام تغییر و توسعه داده شد.<ref>ص۱۹۲ـ۱۹۵</ref> توسعه دوم در روزگار [[ملک فهد بن عبدالعزیز]] انجام گرفت<ref>ص۱۹۶</ref> و [[مروه]] نیز تغییر اساسی یافت.<ref>ص۱۹۹</ref> در این توسعه، مساحت مسجد به ۳۵۶۰۰۰ متر مربع رسید.<ref>ص۱۹۶</ref> احداث طبقات مختلف و ستون‌های فراوان (۱۴۵۳ ستون) و گسترش باب‌ها (۴۱ باب) از ویژگی‌های این توسعه هستند.<ref>ص۱۹۷ـ۲۰۱</ref>  

در بررسی بناها و توسعه‌های مسجدالنبی نیز اطلاعاتی کلی درباره بنای اولیه روزگار نبوی و بنای دوران عمر بن خطاب و عثمان و خلفای پسین ارائه شده است.<ref>ص۲۳۵ـ۲۴۹</ref> از بنای مسجدالنبی پس از آتش‌سوزی سال۸۸۶ق. به دست [[سلطان قایتبای]] از سلاطین ممالیک [[مصر]] تا تعمیر و توسعه به دست [[عبدالمجید خان عثمانی]] ۳۸۷ سال فاصله بود. سلطان عثمانی با فرستادن مهندسان، کارشناسان، نجاران و کارگران و آماده ساختن وسایل و امکانات مورد نیاز در ۱۲۶۵ق. به تعمیر و توسعه مسجد پرداخت و در سال ۱۲۷۷ق. آن را به پایان رساند.<ref>ص۲۵۳ـ۲۵۴</ref> مسجدالنبی در روزگار آل سعود تاکنون سه توسعه داشته است: توسعه اول به سال ۱۳۷۰ق. در روزگار ملک عبدالعزیز<ref>ص۲۵۹ـ۲۶۰</ref> ، توسعه دوم در روزگار [[ملک فیصل]]<ref>ص۲۶۱</ref> و توسعه سوم در روزگار ملک فهد<ref>ص۲۶۳</ref> . در مجموع، مساحت مسجدالنبی بسیار گسترده شد و به ۲۳۵۰۰۰ متر مربع رسید.<ref>ص۲۶۴ـ۲۶۷</ref> اکنون مساحت مسجد و صحن اطراف آن ۴۰۰۵۰۰ متر مربع است.

نویسنده در رد ادعای خاورشناسان غربی که سبک معماری اسلامی عربی را انکار کرده‌اند، توسعه‌های تاریخی حرمین و کعبه را دلیل وجود هنر معماری نزد عرب‌ها در همه دوره‌های تاریخی دانسته است.<ref>ص۱۳۱ـ۱۳۹</ref> نیز در این باب از احکام و مناسک قبله، دیدگاه‌های فقیهان اهل سنت درباره استقبال، تعریف [[قبله]]، مرکزیت قبله برای [[مسلمان|امت اسلامی]]، و استدبار قبله سخن رفته است.<ref>ص۲۶۹ـ۴۱۶</ref> نویسنده از وضع قبله مسجدالنبی پس از [[هجرت]] نبوی سخن گفته و نیز به مسائل نجومی قبله و مرکزیت [[کعبه]] برای کره زمین هم اشاراتی کرده است.<ref>ص۳۸۹ـ۳۹۵</ref>  

باب دوم به فضایل، ویژگی‌ها و احکام کعبه می‌پردازد و به پشتوانه منابع فقهی و [[حدیث|حدیثی]]، از این مباحث سخن می‌گوید: نکات و فروعی درباره [[آداب ورود به کعبه]]، [[نماز طواف|نماز]] در کعبه، فروش و سرقت [[پرده کعبه]]، جایگاه‌های نماز پیامبر در اطراف کعبه، پیوند [[حجر اسماعیل|حِجر اسماعیل]] و کعبه، حدود [[طواف]] کعبه، [[طهارت]] در طواف کعبه، ویژگی‌های [[رکن]] و [[مقام ابراهیم]]، [[استلام]] [[رکن یمانی]] و [[رکن حجرالاسود]]، فضیلت‌های مُلْتَزَم، نگاه به کعبه، ویژگی‌ها و مناسک آب زمزم و برکات و آثار معنوی آن. چنان‌که از مباحث این باب و دیگر ابواب پیدا است، نویسنده همراه یادکرد مناسک و فروع فقهی، جنبه‌های فضایلی، میراث تاریخی و آداب اخلاقی مربوط به هر موضوع را نیز یاد می‌کند.(ص۴۱۷ـ۵۳۵</ref> از این رو، در باب سوم در کنار بیان احکام، مناسک و ویژگی‌های مسجدالحرام، به تفصیل از حدود و تفاوت‌های حرم مکی و مدنی<ref>ص۵۳۷ـ۵۶۲</ref> ‌، فضیلت‌های نماز و دو چندان شدن پاداش کارهای نیک در مسجدالحرام سخن گفته<ref>ص۵۷۷ـ۵۹۱</ref> و به بیان فروعی خاص چون احکام [[نذر]] سفر بیت‌ الله الحرام و تبیین مفهوم نذر نیز پرداخته است.<ref>ص۵۶۷ـ۵۷۵</ref>  

باب چهارم در چهار فصل، شرحی تحلیلی از احکام و حرمت مکه و حرم مکی در فقه اسلامی ارائه می‌دهد. مباحث این باب در این قلمرو هستند: نام‌های مکه در [[قرآن]]، اقامه [[حد شرعی|حدود]] در مکه، [[قصاص]] و [[قتال]] در مکه، [[بغی|بَغی]] و بُغات، حمل سلاح در مکه، پای نهادن [[مشرک|مشرکان]] در حرم مکی، [[صید]] در حرم مکی، قطع درخت در مکه، فروش و اجاره خانه‌های حرم مکه، خراج بر مزارع مکه، تقسیم اراضی مکه، و انتقال خاک و سنگ مکه‌.<ref>ص۵۹۳ـ۷۵۰</ref>  

همین مباحث در باب پنجم درباره حرم مدنی، ویژگی‌ها و امتیازات مدینه، فضیلت‌های مسجدالنبی، ویژگی‌های [[کوه احد|کوه اُحُد]]، زیارت [[مسجد قبا]]، زیارت قبور [[بقیع]] و مرقد نبوی از دیدگاه حدیثی و فقهی طرح شده است.<ref>ص۷۵۱ـ۹۰۷</ref>