در حال ویرایش جنگ بنی‌قریظه

'''جنگ بنی‌قریظه''' بین [[بنی‌قریظه]] از قبایل ثروتمند و توانگر [[یهودی]] ساکن در [[مدینه]] و مسلمانان در سال پنجم هجری درگرفت.
در سال پنجم هجری که [[جنگ احزاب]] اتفاق افتاد، [[بنی‌قریظه]] پیمان‌نامه‌ای را که با پیامبر بسته بودند را پاره کرده و از دشمنان حمایت کردند، بعد از پایان جنگ و فرار دشمنان، بنی‌قریظه تنها ماند. به‌دلیل خیانتی که بر مسلمانان کردند و خطری که از جانب آنها مسلمانان را تهدید می‌کرد، پیامبر بلافاصله بعد از پایان جنگ احزاب، دستور غزوه بنی‌قریظه را داده و آنان را محاصره کردند.


بعد از محاصره بنی‌قریظه‌، آنها پیشنهاد صلح دادند و بعد از مذاکره با پیامبر در نهایت، حضرت پیشنهاد صلح را قبول کرده و داوری بین خودشان را به [[سعد بن معاذ]] سپردند.
در رابطه با فرجام و سرانجام بنی‌قریظه‌ تحلیل‌های مختلفی شده است، عده‌ای قتل و مجازات آنان را گزارش کرده‌اند و عده‌ای دیگر با ذکر شواهد و قراینی درباره شمار کشته شدگان و نحوه برخورد با بنی‌قریظه اظهار تردید کرده‌‏اند.

==معرفی بنی‌قریظه==

بنی‌قریظه در دوران [[پیامبر(ص)]] از [[یهودیان]] ساکن [[یثرب]] بودند که بر پایه سخن مشهور، نسبشان از طریق [[خزرج بن صریح|خزرج بن صَریح]] به‌ [[هارون بن عمران(ع)]] می‌رسد.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج1، ص12؛ البدء و التاریخ، ج4، ص129؛ الانساب، ج4، ص475.</ref>

==زمینه شکل‌گیری جنگ==
در سال پنجم ق. پس از توطئه [[بنی‌نضیر]] و [[قریش]] برای متحد کردن قبایل در برابر پیامبر(ص)، [[حیی بن اخطب]]، رئیس بنی‌نضیر، برای شوراندن [[بنی‌قریظه]] از درون [[مدینه]] بر ضد مسلمانان نزد آن‌ها رفت.<ref>المغازی، ج2، ص454؛ تاریخ طبری، ج2، ص225.</ref> وی نخست با [[غزال بن سموال|غزال بن سَمْوال]]، از بزرگان بنی‌قریظه<ref>المغازی، ج2، ص455.</ref> و پس از او با [[کعب بن اسد]]، رئیس بنی‌قریظه، برای پیمان‌شکنی با پیامبر گفت‌وگو کرد که نتیجه‏‌ای نداشت.<ref>المغازی، ج2، ص458؛ دلائل النبوه، ج3، ص428.</ref>

اما با اصرار حیی و دادن تضمین وی به بنی‌قریظه و پیشنهاد دادن به آن‌ها برای گرفتن گروگان از قریش و [[غطفان|غَطفان]]، از قبایل شرکت کننده در [[جنگ احزاب|احزاب]]، موجب شد تا کعب که گویا تا پیش از این از تبعات پیمان‌شکنی آگاه بود، عهدنامه خود با رسول خدا(ص) را نقض کند.<ref>المغازی، ج2، ص457؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص51-52؛ دلائل النبوه، ج3، ص401.</ref>

پیامبر(ص) پس از دریافت گزارش نقض عهد آنان، [[سعد بن معاذ اوسی|سعد بن معاذ اوسی]]، از هم‌پیمانان پیشین بنی‌قریظه، را همراه کسانی نزد کعب فرستاد تا آن‌ها را به پایبندی به عهدشان وادارد؛ اما نمایندگان رسول خدا با دشنام یهود به پیامبر و خود او روبه‌رو شدند.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص706؛ دلائل النبوه، ج3، ص403.</ref> از این‌رو، خیانت بنی‌قریظه بر او آشکار شد.

بنی‌قریظه پس از پیمان‏شکنی، برای تقویت سپاه احزاب، محموله‌‏ای شامل 20 بار شتر آذوقه برای [[مشرکان]] فرستادند که در مسیر، برخی از [[انصار]] آن را مصادره کردند و نزد پیامبر(ص) آوردند.<ref>السیرة الحلبیه، ج2، ص647.</ref> برخی مفسران<ref>غرر التبیان، ص228.</ref> آیه 117 [[سوره آل‌عمران]]: {{قلم رنگ|سبز|﴿مَثَلُ ما یُنْفِقُونَ فی هذِهِ الْحَیاةِ الدُّنْیا کَمَثَلِ ریحٍ فیها صِرٌّ اَصابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ...﴾}} را بر بنی‌قریظه و دیگر قبایل شرکت کننده در سپاه احزاب تطبیق کرده‌‏اند؛
===شبیخون بر مسلمانان===
از دیگر کارهای بنی‌قریظه، شبیخون زدن آنان<ref>المغازی، ج2، ص462.</ref> به برخی از سرزمین‌های مسلمان‌نشین مدینه در نزدیکی سکونت‌گاه‌های یهود بود که افزون بر ایجاد خلل در رفت و آمد مسلمانان، هراس زنان و کودکان را در پی داشت.<ref>المغازی، ج2، ص451، 474.</ref>

تهاجم به [[کوشک رفاعه]] که به قتل یکی از یهود به دست [[صفیه بنت عبدالمطلب|صفیه]] دختر [[عبدالمطلب]] انجامید، از آن جمله است.<ref>المغازی، ج2، ص462-463.</ref> چنین کارهایی موجب شد تا پیامبر برای خنثی‌سازی هجوم آن‌ها، دو گروه 200 نفری و 300 نفری را به فرماندهی [[سلمة بن اسلم]] و [[زید بن حارثه]]، برای پاسداری از شهر مامور کند.<ref>الطبقات، ج2، ص51؛ المغازی، ج2، ص460.</ref>

این تدبیر موجب تضعیف سپاه مدافع خندق شد.<ref>الطبقات، ج2، ص51-52؛ المغازی، ج2، ص459-461.</ref> برپایه گزارشی، بنی‌قریظه برای تهاجم شبانه به مدینه، از مشرکان تقاضای 200 جنگجو کرده بودند که مشرکان آن را نپذیرفتند.<ref>الطبقات، ج2، ص53.</ref>

==فرمان جنگ با بنی‌قریظه==
پس از پایان [[نبرد خندق]]، پیامبر به فرمان الهی و در پاسخ به خیانت و پیمان‌شکنی بنی‌قریظه در نبرد احزاب که در حساس‌‏ترین وضعیت صورت گرفت، مامور سرکوب آن‌ها شد.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص715-717؛ الطبقات، ج2، ص57؛ انساب الاشراف، ج1، ص433.</ref> او به مسلمانان دستور داد تا بدون نهادن سلاح بر زمین، [[نماز عصر]] را کنار دژهای بنی‌قریظه برپا کنند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص52؛ تاریخ طبری، ج2، ص246.</ref>
==زمان غزوه==
منابع درباره زمان این غزوه، به رغم اتفاق نظر درباره وقوع آن پس از غزوه خندق، اختلاف دارند. برخی نبرد خندق را به سال چهارم ق.<ref>المحبر، ص10؛ اعلام الوری، ج1، ص190؛ البدایة و النهایه، ج4، ص94.</ref> و بعضی به سال پنجم ق. دانسته‌اند.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص699؛ الطبقات، ج2، ص50.</ref> سخن دوم میان تاریخ‌نگاران و سیره‌نویسان از شهرت بیشتر برخوردار است.
==مقدمات جنگ==
در غزوه بنی‌قریظه، شمار سپاه مسلمانان 3000 تن<ref>المغازی، ج2، ص522؛ الطبقات، ج2، ص57.</ref> و پرچم‌دارشان [[امام علی(ع)]] بود.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص716؛ الطبقات، ج2، ص57.</ref> پیامبر از آن پس که [[ابن‌ ام مکتوم]] را جانشین خود در مدینه قرار داد،<ref>المغازی، ج2، ص496؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص716؛ الطبقات، ج2، ص57.</ref> با شتاب حرکت کرد و نماز عصر را کنار دژهای بنی‌قریظه برپا کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص52؛ تاریخ طبری، ج2، ص246.</ref>

مکان نماز پیامبر در مدت محاصره یهود، به [[مسجد بنی‌قریظه]] مشهور است که در شرق [[مسجد فضیخ]]، نزدیک [[حره|حرّه]] شرقی قرار دارد.<ref>التحفة اللطیفه، ج1، ص231؛ المعالم الاثیره، ص253.</ref>
==محاصره بنی‌قریظه==
بنی‌قریظه با رسیدن علی(ع) برابر دژهای آنان، به دشنام دادن به مسلمانان و پیامبر و [[همسران پیامبر|همسران]] او پرداختند.<ref>مجمع البیان، ج1، ص286.</ref> اما پیامبر پس از دعوت بنی‌قریظه به [[اسلام]]<ref>المصنف، ج5، ص216.</ref> و پاسخ منفی آن‌ها، اقدام به محاصره آنان کرد که مدت آن 14، 15 یا 25 روز<ref>المغازی، ج2، ص496؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص717؛ الطبقات، ج2، ص76؛ المحبر، ص113.</ref> گزارش شده است.

در مدت این محاصره، چند تن از مسلمانان به [[شهادت]] رسیدند یا درگذشتند. [[خلاد بن سوید]] با پرتاب سنگی از سوی بنی‌قریظه به شهادت رسید.<ref>المغازی، ج2، ص517؛ تاریخ طبری، ج2، ص253.</ref> [[ابوسنان بن محصن اسدی]] نیز در ایام محاصره بنی‌قریظه درگذشت و در [[قبرستان بنی‌قریظه|گورستان بنی‌قریظه]] به خاک سپرده شد.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص733.</ref>

بنی‌قریظه پس از تداوم محاصره و احساس ضعف در برابر مسلمانان، به [[نباش بن قیس]]<ref>المغازی، ج2، ص501.</ref> یا [[غزال بن شمویل]]/شمول<ref>تفسیر قمی، ج2، ص190.</ref> ماموریت دادند تا از پیامبر(ص) بخواهد که آن‌ها همانند یهود بنی‌نضیر اجازه داشته باشند با برداشتن اموال منقولشان از مدینه کوچ کنند؛ اما چون با مخالفت رسول خدا روبه‌رو شدند، پیشنهاد ترک اموال و نجات جان خود و خانواده‌‏هایشان را دادند.

پیامبر که تجربه خیانت دیگر بار بنی‌نضیر را داشت، جز به تسلیم بدون قید و شرط آن‌ها راضی نبود.<ref>المغازی، ج2، ص501.</ref>
==رایزنی با پیامبر==
کعب بن اسد، رئیس بنی‌قریظه، با یقین یافتن به بدتر شدن اوضاع و برای رهایی از وضعیت موجود،<ref>المغازی، ج2، ص501.</ref> به قریظی‌ها پیشنهادهایی سه‌گانه ارائه کرد: تصدیق پیامبر(ص) و پذیرش اسلام، کشتن زنان و کودکان خود و سپس نبرد با مسلمانان و یا حمله به آن‌ها در شب‌شنبه و غافلگیر کردن مسلمانان. اما این پیشنهادها پذیرفته نشد.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص717؛ تاریخ طبری، ج2، ص446-447؛ جامع البیان، ج21، ص182-183.</ref>

پس از آن، یهود از پیامبر تقاضا کردند تا هم‌پیمان اوسی خودشان، [[ابولبابه|ابولُبابه]]، را برای رایزنی درباره تسلیم شدنشان نزد آن‌ها بفرستد. این تصمیم حاکی از امیدواری آن‌ها برای مذاکره و حل بن‌بست به دست هم‌پیمانان اوسی آن‌ها بود.

با موافقت رسول خدا، ابولبابه نزد آن‌ها رفت و با سفارش به او برای تسلیم شدن، در پرتو عواطف و احساسات کودکان و زنان بنی‌قریظه، با اشاره به گردن و حلق خود، به آن‌ها فهماند که در صورت تسلیم شدن، به حکم پیامبر(ص) کشته خواهند شد. از دیدگاه برخی مفسران، اقدام ابولبابه خیانت به پیامبر تلقی شد و نزول آیه 27 [[سوره انفال]] به این امر ارتباط دارد.<ref>تفسیر قرطبی، ج7، ص394؛ الدر المنثور، ج3، ص178.</ref>

==تسلیم شدن بنی‌قریظه==
برپایه گزارشی، پیش از تسلیم شدن بنی‌قریظه، برخی از یهود [[بنی‌هدل|بنی‌هَدل]] همانند [[اسد بن عبید]]، [[اسید بن سعیه]]، و [[ثعلبة بن سعیه]] که از بستگان بنی‌قریظه بودند، مسلمان شدند و نجات یافتند. برخی آیه 113 سوره آل‌عمران را با این رویداد مرتبط دانسته‌اند.<ref>جامع البیان، ج4، ص71؛ ج21، ص183؛ السیرة النبویه، ابن کثیر، ج3، ص232؛ تاریخ طبری، ج2، ص248.</ref>

[[عمرو بن سعد قرظی]] نیز در واپسین شب محاصره، با پناهنده شدن به [[مسجدالنبی]] [[اسلام]] آورد.<ref>اسد الغابه، ج4، ص107.</ref> سرانجام بنی‌قریظه به ناچار و بدون قید و شرط تسلیم شدند. برخی از سیره‌نویسان علت تسلیم شدن آن‌ها را افزون بر وحشتی که خداوند در دل آنان افکنده بود، برخورد قاطعانه امام علی(ع) دانسته‌اند که با نزدیک شدن به آنان، اعلان کرد که یا دژهای آن‌ها را فتح خواهد کرد و یا خود شهید خواهد شد.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص721؛ الارشاد، ج1، ص113.</ref>

پس از تسلیم شدن بنی‌قریظه، [[قبیله اوس]] از پیامبر خواستند که آن‌ها را به‌سبب هم‌پیمان بودن با ایشان ببخشد. برخی آورده‌اند که خود بنی‌قریظه اوسی‌ها را برای داوری میان آن‌ها فراخواندند. سپس [[سعد بن معاذ|سعد بن معاذ اوسی]] به پیشنهاد پیامبر(ص)<ref>المغازی، ج2، ص510؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص720.</ref> یا به درخواست بنی‌قریظه، به‌عنوان داور معرفی شد.<ref>مجمع البیان، ج8، ص149.</ref>

در این هنگام، سعد مصمم بود بدون توجه به سرزنش احتمالی، هر حکمی را که بنی‌قریظه بدان سزاوار است، اعلام کند.<ref>جامع البیان، ج21، ص184.</ref> از این‌رو، وی با تعهد گرفتن از بنی‌قریظه و مسلمانان درباره تن دادن به حکم او، اعلام کرد که مردان بنی‌قریظه کشته و زنان و کودکانشان اسیر شوند و اموالشان تقسیم گردد.<ref>المغازی، ج2، ص512؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص721؛ جامع البیان، ج21، ص184.</ref>

پیامبر حکم سعد را تایید کرد و درباره آن فرمود: سعد آن‌چه را خدا از فراز آسمان‌ها حکم داده بود، اعلام کرد.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص191.</ref> سعد که در نبرد خندق زخمی شده بود، پس از این حکمیت بر اثر همان زخم به شهادت رسید.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص125.</ref>
==فرجام بنی‌قریظه==
برپایه گزارش برخی از سیره‌نویسان که مایه نقد و تردید محققان گشته، مردان آن‌ها بر پایه حکم [[تورات]] که سزای پیمان‌شکنی را قتل می‌دانست، کشته شدند.<ref>المغازی، ج2، ص512-513؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص721.</ref> شمار مقتولان 400،<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج2، ص570.</ref>450 ،<ref>مجمع البیان، ج8، ص553.</ref> 600 یا 700<ref>المغازی، ج2، ص518.</ref> تن گزارش شده است.

[[طبرسی]] و برخی دیگر بیشترین شمار را 800 تا 900 تن گفته‌‏اند.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص721؛ تاریخ طبری، ج2، ص250.</ref> از زنان آن‌ها نیز تنها نباته/بنانه کشته شد؛ زیرا وی به تحریک همسرش با پرتاب سنگی موجب شهادت خلاد بن سوید شده بود.<ref>المغازی، ج2، ص517؛ تاریخ طبری، ج2، ص254.</ref> برخی مدت مجازات او را سه روز دانسته‌اند.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص192.</ref>
===عدم قتل و مجازات===
درباره فرجام بنی‌قریظه تحلیل‌های گوناگون ارائه شده است. به رغم استحقاق کشته شدن آن‌ها از این‌رو که در وضعیتی ناگوار به مسلمانان خیانت کرده و به یاری احزاب پرداخته بودند، شماری از پژوهشگران با ذکر شواهد و قراینی درباره شمار کشته شدگان و نحوه برخورد با بنی‌قریظه اظهار تردید کرده‌‏اند.

بعضی شمار مقتولان را آن‌هم با این شمار و در یک یا سه روز به دست [[امام علی(ع)]] یا همراهی [[زبیر]]<ref>المغازی، ج2، ص513؛ تاریخ طبری، ج2، ص593.</ref> بعید دانسته و اخبار این کشتار را ساخته و پرداخته [[قبیله خزرج]] دانسته‏‌اند که می‏‌خواستند وانمود کنند که حرمت طایفه [[اوس]] نزد پیامبر، کمتر از خزرجی‌ها بوده است؛ زیرا پیامبر برخلاف پذیرفتن شفاعت آن‌ها درباره [[بنی‌نضیر]]، شفاعت اوس درباره بنی‌قریظه را نپذیرفت.<ref>تاریخ تحلیلی اسلام، ص199-200.</ref>

برخی کشتار آن‌ها را خلاف سیره پیامبر دانسته و به پشتوانه آمار و ارقام متفاوت این غزوه و مقایسه آن با تلفات دیگر نبردهای پیامبر، به نقد گزارش‌های سیره‌‏نویسان پرداخته‏‌اند.<ref>تاریخ تحلیلی اسلام، ص199-201؛ تاریخ صدر اسلام، ص178-179.</ref>

به باور ولید عرفات، کشتار بنی‌قریظه از این‌رو پذیرفتنی نیست که اولاً [[قرآن]] به این شمار مقتول اشاره‌ای نکرده است.
ثانیاً مقصّر بودن رؤسای آنان، موجب نمی‌شد که همگی قتل عام شوند. از این‌رو، مطابق قاعده قرآنی {{قلم رنگ|سبز|﴿لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ اُخْری﴾}} کشتن آنان خلاف [[اسلام]] بوده است.
ثالثاً کشته شدن چند صد تن در بازار مدینه بدون اشاره صریح منابع به موضع قتل آن‌ها و نیز برجای نماندن اثر چنین اقدامی، بر این تردید می‌افزاید.
رابعاً اگر چنین کشتاری رخ داده بود، مبنای فقهی فقیهان قرار می‏‌گرفت.

خامساً از میان بنی‌قریظه تنها نام چند از بزرگانشان ثبت شده و از نام دیگران گزارشی نیست.<ref>بحوث المؤتمر الدولی للتاریخ، ص787-793.</ref>

به باور برخی، داستان قتل عام بنی‌قریظه را [[ابن اسحاق]] از یهود گرفته و سیره‌نویسان و تاریخ‌نگاران بعد از او برگرفته‌‏اند. افزون بر آن، راویان این رخداد نیز چون [[محمد بن کعب]] و [[عطیه]]، از یهودیان قرظی مسلمان شده هستند و بعید نیست که جانب‌دارانه سخن گفته باشند.<ref>المغازی، ج2، ص517؛ نک: پیامبر و یهود حجاز، ص164-197.</ref>
===قتل و مجازات===
در برابر این نظریه، محققان دیگر کشتن یهود بنی‌قریظه را سازگار با عقل و منطق دانسته و سزای آن‌ها را که در حساس‌‏ترین وضعیت پیمان‌‏شکنی کردند، جز کشتار نشمرده‌اند<ref>تاریخ پیامبر اسلام، ج3، ص354-355.</ref>؛ زیرا موجودیت سیاسی [[اسلام]] در گرو معاهداتی بود که با قبایل پیرامون داشت و پیمان‏شکنی مکرر و چشم‌پوشی رسول خدا از پیمان‌‏شکنان، زمینه را برای نقض عهدهای دیگر مهیا می‏‌کرد.<ref>تاریخ سیاسی اسلام، ص527.</ref>

افزون بر آن، می‌توان به‌دلیل‌هایی دیگر اشاره کرد؛ همچون: تعهد آن‌ها به پیامبر درباره ریخته شدن خونشان در صورت پیمان‌شکنی،<ref>تاریخ پیامبر اسلام، ج3، ص354.</ref> پذیرش داوری سعد بن معاذ از سوی خود بنی‌قریظه،<ref>مجمع البیان، ج8، ص149؛ اعلام الوری، ج1، ص196.</ref> و جاری ساختن حکم «سابّ النبی» بر آن‌ها.<ref>احکام القرآن، ج3، ص111؛ تفسیر قرطبی، ج2، ص49؛ ج8، ص82-83.</ref> آیات 26-27 [[سوره احزاب]] نیز بیانگر تایید اعدام مردان بنی‌قریظه است: {{قلم رنگ|سبز|﴿... فَریقاً تَقْتُلُونَ وَ تَاْسِرُونَ فَریقاً﴾}}.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص189؛ جامع البیان، ج21، ص180؛ مجمع البیان، ج8، ص147.</ref>
==غنایم==
پیامبر در پی فراغت از غزوه بنی‌قریظه، خمس غنیمت‌ها و اسیران را جدا ساخت و باقی‌مانده را میان جنگجویان مسلمان بخش کرد. برای سواره نظام سه سهم (دو سهم برای اسب و یک سهم برای صاحبش) و برای پیاده نظام یک سهم در نظر گرفت.<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص724؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص53.</ref>

[[واقدی]]<ref>المغازی، ج2، ص521.</ref> شمار سواره نظام را 36 و [[یعقوبی]] 38<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص53.</ref> تن دانسته‌اند. به موجب گزارشی، سلاح‌هایی که در این غزوه به غنیمت گرفته شد، شامل 1500 شمشیر، 300 زره و 1000 نیزه بوده است.<ref>المغازی، ج2، ص510؛ الطبقات، ج2، ص57.</ref>

تعداد اسیران به اختلاف 170،<ref>مجمع البیان، ج8، ص150؛ غرر التبیان، ص420.</ref> 171، 700 و 750<ref>المغازی، ج2، ص518.</ref> تن گزارش شده است. این آمار حاکی از کمی جنگجویان بنی‌قریظه است.

بر پایه سخنی، پیامبر از میان اسیران، شش دختر را به مساکین [[بنی‌هاشم]] تملیک و خود نیز [[ریحانه بنت شمعون|ریحانه]] دختر [[شمعون بن زید]]<ref>اسد الغابه، ج6، ص120.</ref> یا دختر [[عمرو بن خناقه]]<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص305؛ تاریخ طبری، ج11، ص596؛ نهایة الارب، ج17، ص195.</ref> را به تملک خود درآورد<ref>المحبر، ص93-94؛ السیرة النبویه، ابن کثیر، ج4، ص604؛ سبل الهدی، ج11، ص219.</ref> که تا رحلت پیامب(ص) در ملک او قرار داشت.<ref>الطبقات، ج8، ص103؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص52-53.</ref>

گزارش‌ها درباره دیگر اسیران متفاوت است. سخنی حاکی از فروش آن‌ها در [[نجد]]<ref>المحبر، ص93؛ تاریخ طبری، ج2، ص253.</ref> برای فراهم کردن اسب و سلاح برای مسلمانان<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج3، ص725؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص53.</ref> و به گزارش برخی، حکایت‌گر تقسیم آن‌ها میان جنگجویان حاضر در غزوه بنی‌قریظه است.<ref>فتوح البلدان، ص30.</ref>

مفسران مقصود از (ارض) در آیه {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اَوْرَثَکُمْ اَرْضَهُمْ وَ دِیارَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ وَ اَرْضاً لَمْ تَطَؤُها﴾}} (سوره احزاب، آیه 27) را سرزمین و املاک یهود بنی‌قریظه، شامل [[عقار|عِقار]] و [[نفیل]]، [[برقه]]، [[مثیب|مُثیب]] و [[اعواف]] و متعلق به خنافه از بنی‌قریظه دانسته‌اند.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص175، 212.</ref>

بر پایه گزارشی، پیامبر [[اعواف]]، برقه، مُثیب، [[دلال]]، [[حسنی]]، [[صافیه]]، و [[مشربه‌ ام ابراهیم|مَشربه‌ ام ابراهیم]] را به سال هفتم ق. وقف کرد.<ref>تاریخ المدینه، ص175.</ref> مقصود از اموال در آیه یاد شده نیز اثاث، چارپایان، سلاح و درهم و دینار بنی‌قریظه است.<ref>فتح القدیر، ج4، ص274.</ref>
==پیامدهای غزوه==
غزوه بنی‌قریظه که در اواخر [[ذی‌قعده]] سال پنجم ق. آغاز شده بود،<ref>المغازی، ج2، ص496؛ انساب الاشراف، ج1، ص433؛ المحبر، ص113.</ref> در روز پنجشنبه هفت روز گذشته از [[ذی‌حجه]] پایان یافت.<ref>الطبقات، ج2، ص58؛ فتوح البلدان، ص30.</ref> از پیامدهای آن می‌توان به پاک شدن جبهه داخلی از یهود پیمان‌‏شکن، تقویت نیروی مالی مسلمانان با غنیمت‌های قابل توجّه این غزوه، فروریختن پایگاه مشرکان عرب در [[مدینه]]، هموار شدن راه پیروزی آینده، و استوار ساختن موقعیت حکومت اسلامی اشاره کرد.<ref>نمونه، ج17، ص275.</ref>
==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس =http://hzrc.ac.ir/post/7790

 | عنوان = بنی قریظه

 | نویسنده = سیدمحمود سامانی

}}
*'''احکام القرآن''': الجصاص (درگذشت 370ق.)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
*'''الارشاد''': المفید (درگذشت 413ق.)، بیروت، دارالمفید، 1414ق.
*'''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت 630ق.)، بیروت، دارالکتاب العربی.
*'''اعلام الوری''': الطبرسی (درگذشت 548ق.)، قم، آل البیت:، 1417ق.
*'''انساب الاشراف''': البلاذری (درگذشت 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
*'''بحوث المؤتمر الدولی للتاریخ (مجموعه مقالات)''': ولید عرفات.
*'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.
*'''پیامبر(ص) و یهود حجاز''': مصطفی صادقی، به کوشش پژوهشکده تاریخ و سیره، قم، بوستان کتاب، 1382ش.
*'''تاریخ پیامبر اسلام''': عباس صفایی حائری، قم، مسجد مقدس جمکران، 1381ش.
*'''تاریخ تحلیلی اسلام''': محمود طباطبایی اردکانی، تهران، اساطیر، 1377ش.
*'''تاریخ سیاسی اسلام''': رسول جعفریان، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1373ش.
*'''تاریخ صدر اسلام''': اصغر منتظر القائم، دانشگاه اصفهان، 1377ش.
*'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (درگذشت 310ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق.
*'''التحفة اللطیفه''': شمس الدین السخاوی (درگذشت 902ق.)، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
*'''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''': القرطبی (درگذشت 671ق.)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1405ق.
*'''جامع البیان''': الطبری (درگذشت 310ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
*'''الدر المنثور''': السیوطی (درگذشت 911ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1365ق.
*'''دلائل النبوه''': اسماعیل الاصفهانی (درگذشت 535ق.)، به کوشش مساعد بن سلیمان، دارالعاصمه.
*'''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت 942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
*'''السیرة الحلبیه''': الحلبی (درگذشت 1044ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1400ق.
*'''السیرة النبویه''': ابن کثیر (درگذشت 774ق.)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دارالمعرفه، 1396ق.
*'''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت 213/218ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق.
*'''غرر التبیان''': بدر الدین الحموی (درگذشت 733ق.)، به کوشش عبدالجواد، دمشق، دارقتیبه، 1410ق.
*'''فتح القدیر''': الشوکانی (درگذشت 1250ق.)، بیروت، دارالمعرفه.
*'''فتوح البلدان''': البلاذری (درگذشت 279ق.)، بیروت، دارالهلال، 1988م.
*'''کشف الاسرار''': میبدی (درگذشت 520ق.)، به کوشش حکمت، تهران، امیر کبیر، 1361ش.
*'''مجمع البیان''': الطبرسی (درگذشت 548ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.
*'''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، 1411ق.
*'''المغازی''': الواقدی (درگذشت 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.
*'''نمونه''': مکارم شیرازی و دیگران، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.
*'''نهایة الارب''': احمد النویری (درگذشت 733ق.)، قاهره، دارالکتب و الوثائق، 1423ق.
*'''النهایه''': مبارک ابن اثیر (درگذشت 606ق.)، به کوشش الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، 1367ش.
{{پایان}}
{{غزوات پیامبر}}

[[رده:غزوات پیامبر(ص)]]