در حال ویرایش قتلگاه

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| تصویر = 136.jpg
| بنيانگذار = 
| کاربری = زیارتگاه
| مکان = [[کربلا]]، [[آستان امام حسین(ع)]]، جنوب غربی رواق [[حبیب بن مظاهر]]
| نام‌های دیگر = گودال قتلگاه، المذبح، المنحر
| وضعیت = فعال
| بازسازی = ۱۳۶۶ و ۱۴۳۱ق.
|توضیح تصویر=نمایی از درون قتلگاه و پنجره بزرگ آن که روبه‌روی باب القبله قرار دارد.
}}
'''قتلگاه''' یا '''گودال قتلگاه ‌'''(به عربی: [[مذبح|اَلْمِذبَح]] یا اَلْمِنْحر)، مکانی زیارتی در [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] و نزدیکی [[قبر حبیب بن مظاهر اسدی|ضریح حبیب بن مظاهر]]، که به محل شهادت [[امام حسین(ع)‌]] منسوب است. قدیمی‌ترین سند تاریخی که به این مکان اشاره کرده مربوط به سده هشتم قمری است.  

قتلگاه در گذشته به صورت [[سرداب]] بود و در بازسازی سال ۱۳۶۶ق. با کف [[رواق]] هم‌سطح شد. روی مکان منتسب به محل شهادت امام حسین(ع) سکوی سنگی است و درون اتاقی قرار دارد. امکان رفتن به درون اتاق، به دلیل ازدحام جمعیت برای زائران وجود ندارد. دو پنجره [[مشبک]] در سال ۱۴۳۱ق. بر دیواره‌های قتلگاه نصب شد تا زیارت این مکان از پشت پنجره‌ها امکان‌پذیر شود.

امام حسین(ع) بعد از ظهر [[عاشورا|عاشورای]] سال ۶۱ق. در کارزار با لشکر عمر بن سعد، پس از اینکه بر اثر ضربه نیزه‌ای از اسب به زمین افتاد، مورد حمله و اصابت لشکر عمر بن سعد قرار گرفت و سرش از بدن جدا شد.


==نام==
قتلگاه به مکانی منتسب است که [[امام حسین(ع)]] در آن به شهادت رسیده است؛‌ از این رو به قتلگاه و در عربی به اَلْمَقتَل معروف شده است. در همین مکان سر امام حسین(ع) از بدن جدا شده است؛ به همین دلیل به [[مذبح|المذبح]]، المنحر و محل النحر{{یادداشت|این سه واژه، به معانی قربانگاه، محل قربانی کردن و محل ذبح کردن است.}}شهرت یافته است.<ref name=":4" /> 

برخی احتمال داده‌اند قتلگاه نسبت به بخش‌هاى ديگر زمین [[كربلا]]، پايين‌تر بوده است؛ به این سبب در فارسى، به گودال و گودى قتلگاه مشهور شده است.<ref name=":4">قتلگاه حسین بن علی(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۱۲۰.</ref>

==مکان==
قتلگاه در [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، در جنوب غربی رواق حبیب بن مظاهر و در فاصله چند متری [[قبر حبیب بن مظاهر اسدی|ضریح حبیب بن مظاهر]]، در زاویه غربی آن قرار دارد.<ref name=":0">زیارتگاه‌های عراق، ص۱۸۶ و ۱۸۷؛ مدينة الحسين(ع)،ج 1 ،ص 54؛ تاریخ جغرافیایی کربلا، ص ۱۱۰.</ref> دو پنجره‌ای که برای این مکان نصب شده، یکی رو به روی باب القبله و دیگری رو به روی باب الرأس قرار گرفته است.<ref name=":2" />

==تاریخچه بنا==
[[پرونده:قتلگاه۱۲.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|این تصویر را قدیمی‌ترین تصویر از قتلگاه امام حسین(ع)‌ دانسته‌اند. گویا صندوقی است که بر پایه برخی گزارش‌ها روی قتلگاه قرار داشت که بعدها برداشته شده و با سکوی سنگی تعویض شد. ]]
برخی برای قتلگاه پیشینه تاریخی قبل از دوران پهلوی نیافته و احتمال داده‌اند ساخته دوره پهلوی باشد.<ref>مقتل جامع سید الشهداء، ص 559.</ref> برخی پژوهشگران این گفته را از روی بی‌دقتی دانسته، شواهد تاریخی برای پیشینه این مکان بیان کرده‌اند.<ref>قتلگاه حسین بن علی(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۱۲۳ و ۱۲۴.</ref> سید عبدالحسین کلیدار نیز، از فردی به نام سید نورالدین نعمت الله (متولد 731ق) یاد کرده که در سده هشتم قمری کنار سرداب قتلگاه معتکف شده است.<ref>سيد عبد الحسين الكليدار آل طعمة، حاشية كتاب بغية النبلاء في تاريخ کربلاء، ص۱۸.</ref> 

قتلگاه پیش از بازسازیِ سال ۱۳۶۶ق. مانند [[سرداب|سردابی]] گود و دارای پله بود.<ref name=":3">تاریخچه کربلا، ص 142.</ref> برخی سرداب قتلگاه را در گذشته، اینگونه توصیف کرده‌اند: «در فاصله چند متری ضریح حبیب بن مظاهر، به سمت غرب آن، دری نقره‌ای و ضخیم است که به سردابی معروف به «مذبح» می‌رسد و در گوشه شمال شرقی آن صندوقی از نقره طلاکوب با نقش‌های برجسته است که یادبود محلی است که [[امام حسین(ع)]] در آن سر بریده شد. همه دیوارها و زمین این سرداب با سنگ مرر سفید اصل، سنگ‌فرش شده است.»<ref>سيدمحمدحسن الكليدار آل‌طعمة، مدينة الحسين(ع)،ج 1 ،ص 54.</ref> برخی به جای صندوق نقره‌ای، درِ نقره‌ای گزارش کرده‌اند که روی جایگاه قرار داشته است.<ref name=":3" />

ناصرالدین شاه قاجار، در سال ۱۲۸۷ق. (۱۲۴۹ش)، قتلگاه را «خیلی گود» توصیف کرده که پله می‌خورَد. درون گودی، از دری دراز خبر داده، که آن را بلند می‌کنند، زیر آن زمینی است گود، که به گفته ناصرالدین شاه، هنگامی که امام حسین(ع) از اسب در محل مدفن به زمین افتاد، خود را با زانو به این مکان کشاند.<ref>شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ص۱۱۶.</ref>

بر پایه گزارش عبدالوهاب عزام، در سفرنامه خود، که در سال ۱۳۴۸ق. (۱۳۰۸-۱۳۰۹ش) در [[قاهره]] منتشر شد، قتلگاه، سردابی بوده که نزدیک به ده پله به پایین می‌رفته و با شبکه‌ای آهنی پوشیده بوده است. مردم بر این باور بودند که خون امام حسین(ع) هنگام شهادت در این مکان ریخته است.<ref>عبدالوهاب، رحالت، ص۵۹.</ref>

گزارشی دیگر که در سال ۱۳۶۶ق. (۱۳۲۶ش) به چاپ رسیده است،{{یادداشت|این گزارش متعلق به حسین عمادزاده اصفهانی، در کتاب تاریخ جغرافیای کربلای معلی است. وی متولد ۱۲۸۵ و متوفی ۱۳۶۹ش. است.}}<ref>[http://www.lib.ir/book/84178194/پیام-بزرگ-از-بزرگ-پیامبران-متن-کامل-خطبه-الغدیر/ کتاب‌شناسی پیام بزرگ از بزرگ پیامبران]، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران؛ [http://www.lib.ir/book/72506687/تاریخ-جغرافیای-کربلای-معلی/ معرفی کتاب تاریخ جغرافیایی کربلای معلی]، پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه‌های ایران.</ref> گودال قتلگاه را دارای سقف دانسته و روی محل شهادت، صندوق و روی صندوق، ضریحی معرفی کرده است. به گزارش نویسنده، کمتر کسی  نیروی آن داشته که پله‌ها را طی کرده و به قتلگاه برسد، بیشتر کسانی که خواسته‌اند آن جا را زیارت کنند، پس از پایین رفتن از چند پله، از خود بی خود گشته و جسد بی‌هوش آن‌ها را بیرون آورده‌اند. این گزارش، سرداب و قتلگاه را تاریک و وحشت‌ناک معرفی کرده است.<ref>تاریخ جغرافیایی کربال، ص ۱۱۰.</ref>
[[پرونده:قتلگاه۱۰.jpg|راست|بندانگشتی|سکویی سنگی به ارتفاع نیم متر که محل شهادت امام حسین(ع) دانسته شده است. پیش از این، در یا صندوقی نقره‌ای روی این جایگاه قرار داشت که برداشته و با این سکو جایگزین شد.|جایگزین=]]
در بازسازی سال ۱۳۶۶ق. قتلگاه را پر کرده، آن را مساوی با کف رواق نموده‌اند. درب نقره‌ای را که روی جایگاه شهادت امام حسین(ع)‌ بود برداشته و به جای آن سنگی گذاشتند که نشانه‌ای از محل شهادت امام حسین(ع) باشد.<ref>تاریخچه کربلا، ص 142.</ref> برخی در راهروی شرقی قتلگاه، مقبره کوچکی متعلق به [[امیرکبیر]] معرفی کرده‌اند که در توسعه حرم از میان رفته است.<ref name=":0" /> 

در دهه‌های پیش از سال ۱۴۳۱ق. (۱۳۸۸ش) قتلگاه به وسيله درى به سالن باريكى مرتبط بود كه در آن يك اتاق نُه مترى قرار داشت و ديوارهاى آن آيینه‌كارى و نقاشى شده بود.<ref>قتلگاه حسین بن علی(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۱۲۵.</ref>

=== نصب پنجره برای قتلگاه ===
در ۳۰ صفر ۱۴۳۱ق. (۲۶ بهمن ۱۳۸۸ش) دو پنجره در محل قتلگاه نصب شد؛<ref name=":2">[http://www.non14.net/7731 نصب شباکین جدیدین من الذهب و الفضة الخالصة فی موقع مذبح]، وکالة نون الخبریة؛ قتلگاه حسین بن علی(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۱۲۵.</ref> یکی از پنجره‌ها به ابعاد ۳۰۰ در ۲۲۷ و ضخامت ۱۵ سانتی‌متر و پنجره دیگر به ابعاد ۱۶۰ در ۲۲۴ و ضخامت ۱۸ سانتی‌متر. در ساخت آن‌ها از فلزات طلا، نقره، مس و برنج استفاده شده است. آبکاری طلای آن به روش الکترونیک و قلمزنی آن به شکل برجسته‌کاری انجام شده و دارای نوشته‌هایی مانند سیدالشهدا(ع)، یا ثارالله، باب الحوائج و سفینة النجاة است. این دو پنجره، در كارگاه آفرينش‌هاي هنري ستاد بازسازي عتبات عاليات استان اصفهان ساخته شده و در ساخت آن از ۵۰۰ کیلوگرم طلا و ۳۲۵ کیلوگرم نقره استفاده شده است.<ref>[http://hajj.ir/fa/18113 رونمایی ضریح جدید قتلگاه امام حسین(ع)]، پایگاه اطلاع رسانی حج.</ref> به گفته کریم انباری، عضو  هیئت اجرائی وقت آستان امام حسین(ع)، این دو پنجره، به خاطر حل کردن مشکل ازدحام جمعیت در قتلگاه، که مساحتی کوچک دارد، طراحی شده و نصب شده است. یکی از پنجره‌ها رو به روی سمت غربی صحن امام حسین(ع) (باب القبله) و دیگری رو به روی سمت جنوبی صحن امام حسین(ع) (باب الرأس) نصب شده است. کف قتلگاه نیز با سنگ مرر سنگ‌پوش شده و با چراغ‌های قرمزرنگ نورپردازی شده است. درِ قتلگاه بسته بوده و زیارت تنها، به وسیله دو پنجره صورت می‌گیرد.<ref name=":2" />

==در عاشورای ۶۱ق.==
[[پرونده:فرش گسترده در قتلگاه.jpg|بندانگشتی|فرشی که در دهه شصت میلادی، به مدت ۷۰ سال قتلگاه را مفروش کرده بود. بالای آن این بیت نقش شده است:‌ خورشید و ماه و جنّ و ملک خون گریستند/وقتی میان لجّه خون بود جای تو|جایگزین=|250x250px]]
[[امام حسین(ع)]] بعد از ظهر عاشورای سال ۶۱ق. در کارزار با لشکر عمر بن سعد، در اثر اصابت نیزه‌ای از اسب به زمین افتاد<ref>اللهوف، ص۱۲۵.</ref> و دشمنانش او را محاصره کردند. پس از دستور شمر بن ذی‌الجوشن، از هر سوی به او حمله شد. ضربه‌ای به کف دست چپ و گردن و نیزه‌ای به شانه و استخوان‌های سینه و تیری به گلو، بخشی از این حملات بود.<ref>الطبقات الكبرى، ج ١٠، ص ۴٧۴.</ref> او به سختی نشسته، تیر را از گلو درآورده، دستانش را از خون پر کرد و سر و صورت خود را با آن آغشته کرد. به گفته خودش، دوست داشت آغشته به خون، خدا را دیدار کند.<ref>اللهوف، ص ١٢۶؛ وقعة الطف، ص ٢۵۴.</ref> هلال بن نافع، یکی از سپاهیان لشکر ابن سعد، او را زیباترین و نورانی‌ترین آغشته به خون معرفی کرده و چهره نورانی او را مانع از این دانسته که او را به قتل برساند.<ref name=":1">اللهوف، ص ١٢۶.</ref> حسین(ع) مدتی طولانی نیمه جان، در همین حال گذراند؛ لشکریان کشتن او را ناپسند می‌دانستند و به یکدگیر واگذار می‌کردند.<ref>الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة)، ج ۱، ص ۴۷۳.</ref> وی در حالی که در قتلگاه افتاده بود، آب خواست؛<ref>مثير الاحزان، ص ٧۵.</ref> ولی به او آب ندادند. خولی نزدیک شد تا سر او را جدا کند؛ اما لرزه به اندامش افتاد و برگشت.<ref name=":1" /> آنگاه شمر آمد و سر او را از بدن جدا کرد؛<ref>الارشاد، ج۲، ص۱۱۲.</ref> البته برخی از منابع، قاتل او را سنان بن انس معرفی کرده<ref>انساب االشراف، ج3 ،ص 409.</ref> و برخی قاتل او را سنان با مشارکت شمر دانسته‌اند.<ref>تذكره الخواص، ص ٢۲۸.</ref> قتلگاه منتسب به مکانی است که این رویدادها در آن رخ داده است.

==بیرون آمدن قطرات خون از دیواره==
در عاشورای سال ۱۳۹۴ش. بیرون آمدن خون از قتلگاه گزارش شده است. بر پایه این گزارش، از ساعت سه بعد از ظهر، از فضای درونی قتلگاه [[امام حسین(ع)]]، قطرات خون از بین سنگ‌ها بیرون زده است. پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس‌جمهور وقت [[ایران]]، که در آن روز، در کربلا حضور داشت، این رویداد را تأیید و فیلمی از این رخداد را در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرده است.<ref>[https://www.instagram.com/p/9O-JhQK6n5/?utm_source=ig_web_copy_link مطلب مربوط به بیرون زدن خون از قتلگاه]، صفحه شخصی پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس جمهور وقت ایران.</ref>

==نگارخانه==
<gallery class="center">
پرونده:پنجره-بزرگ-قتلگاه 1.jpg|پنجره بزرگ قتلگاه، روبه‌روی باب القبله.
پرونده:قتلگاه۵.jpg|پنجره کوچک قتلگاه، روبه‌روی باب الرأس.
پرونده:قتلگاه۱.jpg|نمای درونی قتلگاه و نورپردازی قرمزرنگ.
پرونده:قتلگاه۴.jpg|[[کتیبه]] «یا قتیل الله»، روی پنجره بزرگ قتلگاه.
پرونده:قتلگاه۱۳.jpg|صندوق نقره‌ای طلاکوب روی جایگاه قتلگاه در گذشته.
</gallery>

==جستارهای وابسته==

*[[مذبح]]

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
|پیش از لینک = مقاله [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/119 قتلگاه حسین بن علی(ع)]، احمد نبوی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، ص119 و کتاب
|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم.
|پس از لینک = بخش «قتلگاه»، ج1، ص186 
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/
}}
*'''الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد'''، شیخ مفید، تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم، ۱۳۷۲ش.
*'''انساب االشراف'''، احمد بن یحیی بلاذری، تحقیق سهی زکار، ریاض زرکلی، با اشراف مکتب البحوث و الدراسات، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق.
*'''بغية النبلاء في تاريخ کربلاء'''، سيد عبد الحسين الكليدار،
*'''[http://hajj.ir/ پایگاه اطلاع رسانی حج، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.]'''

*[http://www.lib.ir/ '''پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.''']
*'''[https://ebookshia.com/books/view/3209/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C+%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D8%B9%D9%84%DB%8C+%28%D8%A7%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%86+%D9%85%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D9%87+%D9%88+%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%AA+%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D9%88+%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF+%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D9%87%29 تاریخ جغرافیایی کربلای معلی]'''، حسین عمادزاده، بی‌نا، تهران، ۱۳۲۶ش.
*'''تاریخچه کربلا'''،

*'''تذكره الخواص'''، سبط بن جوزى، الشریف الرضی، قم، ۱۳۷۶ق.
*'''زیارت‌گاه‌های عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، احمد خامه‌یار، مشعر، تهران، ۱۳۹۵ش.
*'''رحلات'''، عبدالوهاب
*'''شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات'''، به کوشش محمدرضا عباسی، پرویز بدیعی، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، ۱۳۷۲ش.
*'''الطبقات الكبرى'''، محمد بن سعد ابن سعد، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۰ق.
*'''اللهوف'''، ابن طاووس، ترجمه احمد فهری زنجانی، جهان، تهران، بی‌تا.
*'''مثير الاحزان'''، جعفر بن محمد ابن نما، ابن فهد حلی، تحقیق مدرسة‌ الامام المهدی(ع)، مدرسة‌ الامام المهدی(ع)، قم، ۱۴۰۶ق.

*'''مدينة الحسين(ع) او مختصر تاریخ کربلاء'''، سيدمحمدحسن كليدار،

*'''مقتل جامع سیدالشهداء'''، پیشوایی و همکاران، مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ۱۳۹۵ش.
*'''[http://www.non14.net/ وکالة نون الخبریة]'''.
{{پایان}}
{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}

[[رده:حرم امام حسین]]
[[رده:مکان‌های تاریخی کربلا]]
[[رده:مکان‌های مذهبی کربلا]]
[[رده:مکان‌های متبرک کربلا]]